İslam şeriatının en önemli vaciplerinden biri hac farizasıdır. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: “Gitmeye gücü yetenin o evi ziyaret etmesi, Allah’ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. Kim inkâr ederse (kendisine zarar vermiştir ve bilmelidir ki); Allah bütün âlemlerden müstağnidir.”

İmam Sadık’tan (a.s) şöyle rivayet edilmiştir: “Her kim (şiddetli ihtiyaç yüzünden veya hastalığı sebebiyle hac yapmaya takat bulamaması veya hükümetin engeline takılması gibi bir mazereti olmadığı halde)İslam’ın hac farizasını yapmadan ölürse Yahudi veya Hıristiyan olarak ölecektir.”

132. Mesele: Hac farizası baliğ, akil ve imkân sahibi kimseye vaciptir. İmkân sahibi olmak aşağıdaki durumların gerçekleşmesi halindedir:

1- Bedeni yeterlilik; yani kişinin haccı bizzat kendisinin yerine getirebileceği şekilde sağlıklı olmasıdır. Dolayısıyla hiçbir şekilde haccı yerine getiremeyecek düzeyde yaşlı ve hasta olan kimse veya hac amellerini yerine getirmesi, kendisini genellikle tahammül edilemeyecek bir meşakkat ve sıkıntıya düşürecek kimsenin bizzat hacca gitmesi lazım değildir.

2- Yol boyunca ve hac amellerini yaparken canı, malı ve namusunun güvende olması.

3- Mali yeterlilik; pasaport ve vize masrafları da dâhil olmak üzere hacca gidip gelmek için gerekli olan yol harcı veya sadece gidiş için – eğer kendi şehrine dönmek niyeti yoksa – ve orada ikamet edeceği sürede yiyecek, ilaç vb. masraflarını karşılayacak güçte olmalıdır.

4- Hac farizasını yerine getirmek, döndükten sonra insanı sıkıntı ve meşakkate düşürmemelidir. Binaenaleyh az geliri olan bir kişi eğer bir şekilde hac masraflarını karşılayacak malı bir araya getirirse ve bununla hac yaptığı takdirde geri döndüğünde eski maddi durumunu kaybetmiş olacak ve sıkıntıya düşecekse; böyle biri hacla mükellef değildir.

5- Vakit yeterliliği; yani şahsın kutsal topraklara gidip hac amellerini yerine getirecek kadar zamanı olmalıdır. Dolayısıyla eğer birinin hacca gidecek mali yeterliliği kazanmasının ardından haccın öncesinde gerekli olan (pasaport ve vize gibi) işlemler için yeterli zamanı bulunmazsa veya bu işleri yapabilmesi için genellikle tahammül edilemeyecek ölçüde bir sıkıntı ve meşakkate katlanması gerekiyorsa; bu durumda o yıl ona hac vacip olmaz. Eğer gelecek yıl veya ondan sonraki yıllarda hacca gidebileceğine kalben itminan ederse bu farizayı yerine getirmek için malını koruması vaciptir.

133. Mesele: Hac için naip tutmak (yani bir şahıs tarafından hac yapmak üzere başka birini göndermek) üç yerde vaciptir:

1- Hac masraflarını temin edecek mali güce sahip olduğu halde hastalık veya bedeni olarak haccı yapamamasına sebep olan bir mazereti olan kimseden taraf naip tutulabilir.

2- Kendisinin hacca gitme gücü olduğu halde onu yapmada gevşeklik etmiş, sonra da yaşlılık ve hastalık sebebiyle onu yerine getirmekten aciz bir duruma düşmüş, gelecekte de hac yapabileceğine ümidi olmayan kimseden taraf naip tutulabilir.

3- Haccı yerine getirebilecek gücü olduğu halde bunu yapmada gevşeklik göstermiş ve daha sonra da vefat etmiş olan kimsenin mirasından, ondan taraf hac yapması için bir kişiyi görevlendirmek gerekir.

134. Mesele: Üç çeşit hac vardır: Temettü haccı, ifrad haccı ve kıran haccı.

Temettü haccı, ikamet ettikleri yer, Mekke şehrinden seksen sekiz kilometreden fazla olan kimselerin görevidir.

İfrad ve kıran haccı ise Mekke halkı ile ikamet yerleri Mekke’ye bundan daha az mesafede olanların vazifesidir.

Dünyadaki müminlerin çoğunluğu Mekke’ye seksen sekiz kilometreden daha uzakta ikamet ettikleri için onların görevi temettü haccı ile sınırlıdır. Dolayısıyla temettü haccının hükümlerini özet olarak beyan edeceğiz.

135. Mesele: Temettü umresinde sırasıyla aşağıdaki beş amel vaciptir:

1- Mikatlardan (ihram giymek için belirlenmiş belli bölgeler) birinde ihram giymek.

2- Kâbe’nin etrafında yedi defa dönmek/tavaf etmek.

3- Makamı İbrahim’in arkasında tavaf namazı kılmak.

4- Safa ile Merve arasında yedi defa say etmek.

5- Taksir; yani saç, sakal veya bıyıktan bir miktarını kırpmak.

Temettü haccında ise on üç amel vaciptir:

1- Mekke’de ihram giymek

2- Zilhicce ayının dokuzuncu günü öğlen vaktinden gün batımına kadar Arafat’ta durmak.

3- Bayram gecesinin bir miktarından gün doğumuna kadar Müzdelife’de durmak.

4- Bayram günü büyük şeytanın taşlanması

5- Bayram günü veya teşrik günlerinin sonuna kadar Mina’da kurban kesmek

6- Mina’da saçı tıraş etmek veya onun bir miktarını kırpmak

7- Allah’ın beytini tavaf etmek (ziyaret tavafı)

8- Makamı İbrahim’in arkasında tavaf namazı kılmak

9- Safa ile Merve arasında say yapmak

10- Nisa tavafı

11- Nisa tavafının namazı

12- Zilhicce ayının on bir ve on ikinci gecelerini Mina’da kalmak

13- On birinci ve on ikinci günlerde şeytanları taşlamak

136. Mesele: Umre ve hac amellerinden her biri ibadet mahiyetindeki amellerdendir; dolayısıyla Yüce Allah’ın emrine itaat ve teslimiyet kastı ile yerine getirilmelidir. Hac amellerinin birçok özellik ve ayrıntıları vardır ki bunlar “Menasik-i Hac/Hac Amelleri” risalesinde beyan edilmiştir. Bu ilahi farizayı yerine getirmek isteyen kimsenin hac hükümlerini yeterli ölçüde öğrenmesi gerekir. Aksi halde bilgisizlikle eksik veya batıl bir hac yapmış olur ki bu durumda yeniden hac yapması gerekir.