شریعت مقدس اسلام خوردن تعدادی از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها را بر مسلمانان حرام کرده است. و چون شرکت‌ها و مؤسسه غیر اسلامی و سازنده انواع مواد غذایی طبعاً خود را متعهد نمی‌دانند و از وارد کردن آن مواد حرام در تولیداتشان خودداری نمی‌کنند شایسته است که مسلمانان ضمن رعایت حدود شرعی، از تولیدات و کنسروهای ساخته شده به وسیله غیر مسلمانان اجتناب کنند و در ذیل، برخی اطلاعاتی را که در زمینه مواد خوراکی حرام به دست آورده ایم به خوانندگان تقدیم می‌داریم و ترجیح دادیم که در آن باره سخن را طولانی نکنیم تا مسلمانی که گرفتار زندگی‌های مغرب زمین است در حد امکان به مشکل برنخورد زیرا شریعت اسلام با دقّت و سخت گیری‌هایی که احیاناً دارد در عین حال سهل و آسان باقی بماند. نخست تذکر دو نکته مهم، سودمند است:
1- برخی مواد اولیه که در ترکیب قسمتی از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها وارد می‌شوند گاهی در اثر تحولات شیمیایی، خصوصیت اولیه خود را به طور کلی از دست می‌دهند، طوری که عرفاً مواد جدید به حساب می‌آیند و همین دگرگونی، آنها را اگرچه در اصل حرام بوده اند از حرمت بیرون می‌آورد، و این همان استحاله ای است که در رساله عملیه عنوان شده و یکی از مطهّرات و پاک کننده‌ها به حساب می‌آید. مثلاً یک ماده اصلی حیوانی که خوردن آن حرام می‌باشد، اگر به ماده دیگری تحول پیدا کنند حلال می‌گردد.
2- در اینجا مواد اولیه ای وجود دارد که در صنعت غذایی مورد استفاده اند و درباره آن احتمال داده می‌شود که قسمتی از آنها حلال و قسمتی دیگر حرام می‌باشد، در این صورت با نبود علم و یقین به اصل این ماده، جستجو واجب نیست و خوردن چنین ماده مشکوک جایز است (این حکم در مورد گوشت که در تذکیه و عدم آن، شک داریم صادق نمی‌باشد).
مثلاً اگر در ترکیب بعضی از کنسروها، ماده (Mono et diglycerides) که ممکن است از روغن حیوانی گرفته شده و احتمال هم دارد که از روغن نباتی به دست آمده باشد، در اینجا مادامی که یقین نکنیم که از روغن حیوانی گرفته شده است، پرس و جو از حقیقت آن واجب نیست و آن محکوم به حلـّیّت است و اکنون برخی اطلاعات مربوط به مواد حرام را که به معنای انگلیسی و فرانسوی آنها هم احیاناً اشاره خواهیم کرد یادآوری می‌کنم.
روغن‌های حیوانی و نباتی:
دو کلمه (Shortening) و (Fat) انگلیسی و واژه (grasses Matieres) فرانسوی به معنای روغن و یا چربی است و معمولاً بر حسب عرف، به روغن‌های آمیخته با چند نوع روغن حیوانی اطلاق می‌گردد که به آن مخلوط، به نسبت معینی روغن نباتی هم احیاناً اضافه می‌شود.
البته روغن گرفته شده از خوک در انگلیسی (Lard) و در فرانسه (Saindoux) نام دارد.
در مورد برخی محصولات آمریکایی عبارت:
(Vegetable shortening)
دیده می‌شود که معادل عربی آن سَمن نباتی یا دُهن نباتی (روغن نباتی) است. این جمله، اطمینان بخش است زیرا برابر قانون آمریکا شرکت‌های تولیدی، کافی است که هشتاد تا نود درصد از روغن نباتی استفاده کرده و بقیه را روغن حیوانی قاطی کنند و با این وجود اسم آن، روغن نباتی است.
واما جمله ای که بیشتر موجب اطمینان است عبارت است از:
Pure vegetable shortening یا Pure vegetable Ghee
و آن به معنای روغن نباتی خالص است.
در حالی که روغن نباتی خالص به (Pure vegetable oil) تعبیر می‌کنند. و سودمند است به این نکته اشاره کنم که روغن نباتی در اصل روغنی است مایع و لکن آن را با هیدروژن غنی می‌کنند تا از مایع بودن به جامد تبدیل می‌شود.
و اما کره یا روغن برگرفته از شیر که به انگلیسی (Butter) وبه فرانسه (Beurre) گفته می‌شود و کره ای که در بازارها عرضه می‌شود فقط کره برگرفته از شیر است آنها اشکال ندارند و نوعی دیگر هم وجود ندارد.
اما انواع پنیرها:
در ساختن آنها روغن خوک وارد نمی‌شود آنگونه که برخی می‌پندارند اما در به عمل آوردن آن، از مایه بهره می‌گیرند و آن چیزی است که از معده برخی حیوانات مثل گاو، گوساله و خوک گرفته می‌شود و در انگلیسی به آن (Pepsin)، (Renin)، (Rennen) و در فرانسه: (Presure) گفته می‌شود.
و مایه خوک حرام است. اما مایه به دست آمده از گاو و یا گوساله مردار و تذکیه نشده هرچند دراصل پاک است و استعمال آن جایز می‌باشد ولی ظرف آن (شکمبه، سیرابی) با ملاقات آن نجس می‌شود. چون سایر اعضای حیوان مرطوب و خیس بوده است. اگر ندانیم که ظرف متنجّس، در ساختن پنیر، مورد استفاده قرار گرفته مانعی از خوردن آن نیست و شایسته است که به انواع دیگری از آنچه که در ساختن پنیر مورد استفاده قرارمی گیرد توجه کرد که برخی از آنها نباتی و برخی دیگر شیمیایی (آنزیم میکربی) است. و در حلـّیّت و پاکی آنها تردیدی نیست و هنگامی که در ماده به کار رفته در ساختن چنین پنیرهایی شک و تردید کنیم که آیا از مایه طبیعی حرام و یا ناپاک تهیه شده و یا دیگر اشیاء بنابر حلـّیّت آن، می‌گذاریم، اما ژله ای که در ساختن ژلاتین مورد استفاده قرار می‌گیرد آن نیز ماده ای است از اصل حیوانی. اما می‌ماند سؤال از نوع خاصی از ژله که در ساختن آن برخی ماده‌ها که از نباتات و گیاهان دریایی به دست می‌آید به کار می‌رود. اما نوشابه‌های گازداری که دارای الکل نمی‌باشند مانند کوکا کولا، پپسی کولا، سون آپ و کانادا درای، در آنها هیچ گونه ماده حیوانی و یا الکلی به کار نرفته است.
در اینجا تذکر دو نکته مهم است:
الف - در تهیّه این لیست به طور اساسی به سخنان دکتر احمد حسین صقر رئیس دانشگاه شرق و غرب در شیکاگو، آمریکا، اعتماد کرده ایم.
ب – در فراهم کردن این ستون به منابع ذیل مراجعه شده است:
1- موسوعه ای درعلوم طبیعی، ادوارد غالب (ج 1 و2) بیروت 1965 – 1966.
2- Le Guide marabout de la peche en mer Michel van Havre -1982 - FRANCE.
3- Les Poissons Deau Douce - Jiri Cihar 1976 FRANCE.
4- Guide des Poissons D'eau Douce et Pe'che Bent J. Muvs et Preben Dahistrom 1981 - SUISSE.
5- Encyclopedie Illustree des Poissons Stanislav Frank PARIS.
6- Encyclopedie du Monde Animal Tome 4 (Les Poissons 1 et Les reptiles) Maurice Burton. Bibliotheque Marabout PARIS.