شما خواننده گرامی در این فصل برخی مسائل و استفتائات شرعی در امور مختلف حیاتی را می‌خوانید که در فصول گذشته کتاب، کمتر می‌گنجید زیرا تناسبی با آن فصل‌ها نداشت و به همین سبب آنها را در عنوان مسائل متفرقه آوردیم.
مسئله 568ـ مستحبّ است فرزندان خود را با نام‌هایی که بندگی خدا - عزّ و جلّ - را یاد می‌آورد، بنامیم. هم چنانکه نامگذاری با نام محمّد (صلی الله علیه و آله) و نام‌های دیگر پیامبران و رسولان و نام علی، حسن، حسین، جعفر، طالب، حمزه، و فاطمه، استحباب دارد و نامگذاری با نام دشمنان اسلام و اهل بیت (علیهم السلام) کراهت دارد.
مسئله 569ـ سر پرستی طفل، دختر باشد و یا پسر تا دو سال هجری، حق مشترک پدر و مادر است پس هیچ پدری در طول دو سال اوّل زندگی نمی‌تواند طفل را از مادرش جدا کند پس از دو سال حق سرپرستی متعلّق به پدر است و بنابر احتیاط مستحبی، طفل تا هفت سالگی از مادر جدا نشود.
مسئله 570ـ اگر پدر و مادر یک طفل با فسخ عقد و یا طلاق، از همدیگر جدا شوند تا فرزندان آنان اعم از دختر و یا پسر دو ساله نشده اند، حق حضانت و سرپرستی مادر، تا شوهر نکرده باشد، ساقط نمی‌شود و پدر و مادر هر دو در حق سرپرستی مشترکند و به شکلی که به توافق برسند آن را اعمال می‌کنند.
مسئله 571ـ اگر مادر طفل، پس از طلاق و جدایی از شوهر قبلی، شوهری دیگر اختیار کند حق سرپرستی او ساقط می‌شود و آن، به عهده پدر می‌باشد.
مسئله 572ـ حق سرپرستی بر طفل، با بلوغ و رشد او پایان می‌یابد و پس از آن، هیچ کس حق سرپرستی او را ندارد و فرزند چه پسر باشد و یا دختر، مستقل است و مالک جان خود می‌باشد و پدر و مادر و هیچ کس مدعی حقّی بر او نیست پس او با هر کس بخواهد، پدر، مادر و یا شخص ثالث، می‌تواند زندگی کند مگر آنکه جدایی او از پدر و مادر موجب اذیت و آزار آنان شود و به سبب محبت و دلسوزی که نسبت به وی دارند، رنجیده خاطر شوند که در این صورت مخالفت آنان جایز نیست و اگر پدر و مادر در این خصوص نیز اختلاف کنند مادر بر پدر مقدّم است.
مسئله 573ـ اگر پدر، بمیرد حق سرپرستی طفل به مادر می‌رسد تا او به سن بلوغ و رشد برسد و هیچ کس بر او مقدّم نیست.
مسئله 574ـ اگر مادر، در زمانی که حق حضانت و سرپرستی طفل را داشته از دنیا برود، پدر به سرپرستی طفل می‌پردازد.
مسئله 575ـ سرپرستی، وظیفه پدر و مادر است و حق فرزند به حساب می‌آید و اگر آنان از سرپرستی طفل سرباز زنند به قبول چنان مسئولیتی وادار می‌شوند.
مسله 576ـ اگر طفلی پدر و مادر را یکجا از دست بدهد، حق سرپرستی او به جدّ پدری می‌رسد.
مسئله 577ـ پدر، مادر و هر کسی که حق سرپرستی طفل را دارد می‌تواند آن را به شخص دیگر که مورد اطمینان است، واگذارد تا او به وظایف و مسئولیت‌های شرعی، قیام کند.
مسئله 578ـ کسی که سرپرستی طفلی را به عهده می‌گیرد اعم از پدر، مادر و یا شخص ثالث، باید مسلمان، عاقل و امین بر سلامت طفل باشد پس اگر پدر، کافر و مادر مسلمان و طفل محکوم به اسلام بود، حق سرپرستی به مادر اختصاص پیدا می‌کند و به عکس، اگر مادر کافر باشد و پدر مسلمان، آن حق، از آن پدر می‌شود.
مسئله 579ـ بر پسر واجب است که هزینه زندگی پدر و مادرش را بپردازد.
مسئله 580ـ بر پدر واجب است که هزینه زندگی فرزند خود را پسر باشد و یا دختر بپردازد.
مسئله 581ـ در وجوب انفاق بر رحم و خویشاوند نزدیک، فقر و ناداری شرط است به این معنا که او نیازمندی‌های زندگی را فعلاً نداشته باشد مثل خورد و خوراک، جامه، مسکن، رختخواب، لحاف و امثال آنها.
مسئله 582ـ نفقه واجب شرعی، اندازه معینی ندارد بلکه مقدار واجب آن است که زندگی او در زمینه‌های خورد و خوراک، لباس، مسکن، و دیگر نیازمندی‌ها برابر شئون او و به تناسب زمان و مکان، فراهم باشد.
مسئله 583ـ کسی که نفقه و هزینه زندگی او بر عهده دیگری واجب است، اگر او از پرداخت آن، خودداری کند، صاحب حق می‌تواند او را به پرداخت آن حق، وادارد ودعوی را نزد حاکم و زمامدار وقت ببرد هر چند که او حاکم جائز باشد و اگر از آن طریق به حق خود نرسید هر گاه، مالی نزد او بود می‌تواند به اذن حاکم شرع و به اندازه نیاز خود از آن، برداشت کند واگر آن هم میسر نگردید به اجازه حاکم، از سوی آن شخص که نفقه بر او واجب است، وام می‌گیرد آنگاه ذمّه او به آن وام مشغول می‌شود و او باید آن را بپردازد و هر گاه مراجعه به حاکم به طور کلی ممکن نبود به برخی مومنان عادل ودادگر مراجعه می‌کند تا او برایش قرض کند و آن شخص مسئول که از پرداختن نفقه خودداری کرده است، باید وام را بپردازد.
مسئله 584ـ اگر حفظ دین حنیف و احکام مقدسه آن و صیانت نوامیس مسلمین و نگهبانی بلاد اسلامی موقوف بر این باشد که شخص و یا اشخاصی از دارایی خود، خرج کنند، چنان خرج و انفاقی واجب می‌شود و او نمی‌تواند از کسی، عوض بطلبد.
و اینک برخی استفتائات و پاسخ‌های آیت الله العظمی سیستانی دام ظلّه:
مسئله 585ـ صورتگری و یا صحنه سازی از زندگانی محمد (صلی الله علیه و آله) و یا دیگر پیامبران گذشته و یا معصومین (علیهم السلام) و یا هر راز و رمز مقدس تاریخی و نشان دادن آنها بر پرده سینما و یا صفحه تلویزیون و یا تئاتر و غیره جایز است؟
جواب: اگر اصل حرمت و بزرگداشت آنان رعایت شود و شخصیت مقدّس آنان را در اذهان مردم خدشه دار نکند مانعی ندارد.
مسئله 586ـ آیا قرآن، دعاها و ذکرهای ویژه محافظت، روزی و یا عافیت و سلامت را می‌توان به کافران هدیه داد؟
جواب: اگر جانب احترام رعایت شود و آنها در معرض بی حرمتی قرار نگیرند، مانعی ندارد.
مسئله 587ـ بر روی برخی ورقه‌های کاغذ نامهای جلاله، اسامی معصومین (علیهم السلام) و یا برخی آیه‌های قرآنی نوشته شده است و ما نمی‌توانیم آنها را به دریا و رودخانه بریزیم آنها را چه کنیم؟ با علم به این که نمی‌دانیم با کیسه‌های زباله چه می‌شود و آنها را کجا می‌ریزند؟
جواب: ریختن آنها در کیسه‌های زباله جایز نیست که بی احترامی به حساب می‌آید امّا می‌توان نوشته‌ها را هر چند با مواد شیمیایی، از بین برد و یا در جایی پاک دفن کرد و یا بسیار خرد کرد مانند خاک.
مسئله 588ـ آیا استخاره به طریقی که امروزه در میان ما متداول است، شرعاً وارد و پسندیده است؟ و آیا تکرار آن ضرری دارد اگر با تصدّق همراه شود تا با خواسته استخاره کننده، برابر گردد؟
جواب: استخاره به هنگام حیرت و تساوی احتمالات و رجحان نداشتن یک احتمال، به قصد رجاء انجام می‌شود آن هم پس از فکر و مشورت، اما تکرار آن به سبب حیرت، صحیح نیست مگر در صورت تغییر موضوع و دادن صدقه به مقدار از مال.
مسئله 589ـ حدود مبلغی که به وکلای خود اجازه می‌دهید از وجوه شرعی، به مصرف برسانند چقدر است؟
جواب: آنچه در اجازه‌های ما آمده است یک سوّم و یا نصف است که مجاز به مصرف آن می‌باشند و معنای جمله آن نیست که آن سهم مذکور، به مجاز اختصاص دارد بلکه آن در مصارف مقرّره باید هزینه شود که گاهی خود او مورد آن مصرف نیست مثل این که شخص مجاز، علوی است و زکات اشخاص غیر علوی را گرفته است. و در پرتو این بیان، اگر شخص مجاز، بین خود و خدا خویشتن را مورد مصرف آن سهم دید و مطابق ضوابط شرعی، عمل کرد مثل اینکه او فقیر به معنای شرعی کلمه است و یا او از مصارف زکات یا سهم سادات و یا رد مظالم باشد می‌تواند به اندازه احتیاج و در شأن خود برداشت و هزینه کند نه زیادتر. به این ترتیب اگر او خدمت شرعی کرده و در اعلای کلمه دین کوشیده است به تناسب عملکرد و خدمت دینی اش استحقاق دریافت سهم امام (ع) را دارد. اما اگر او استحقاق وجهی را که دریافت کرده است نداشته باشد فقط می‌تواند سهم تعیین شده در اجازه نامه را در موارد مقرره شرعی به مصرف برساند .
مسئله 590ـ اگر اطمینان انسان نسبت به نماینده یک مرجع تقلید به سبب خطاهایی که در مصرف وجوه شرعی به او منسوب می‌دارند متزلزل شود .
اولاً جایز است چنان چیزی را با مردم در میان گذاشت و در آن باره صحبت کرد؟ در حال که صحت آن نسبت‌ها معلوم نیست و اگر صحت و درستی آنها به دست آمد چطور؟
و ثانیاً تا اطمینان به صحت آن نسبت‌ها حاصل نشده می‌توان وجوه شرعی را به او داد؟
جواب: درباره قسمت اول سؤال باید گفت: در هر دو صورت، جایز نیست و در صورت دوم یعنی احراز صحّت نسبت‌ها، او می‌تواند به طور مستقیم، آن هم با پنهان کاری تمام مرجع تقلید را در جریان بگذارد تا او را به نماینده ای بدهد که پاکی و صحت عمل او برابر اجازه نامه محرز است یعنی او مقداری را در مصارف مقرر در اجازه نامه هزینه می‌کند و باقیمانده را به مرجع تقلید می‌رساند .
مسئله 591ـ آیا بدون اجازه مرجع تقلید، می‌توان مقداری از سهم امام را برای مصرفی که امام (ع) بدان خشنود است، هزینه کرد؟
جواب: چنان کاری، جایز نیست و احراز رضای امام (ع) در زمینه مصرف سهم او بدون اجازه گرفتن از مرجع تقلید اعلم با احتمال دخالت اذن او در رضای امام، ممکن نمی‌باشد .
مسئله 592ـ آیا سهم امام (ع) را می‌توان در بنیادهای خیریه خرج کرد در حالی که ده‌ها هزار از مسلمانان به پاره ای نان و یک دست لباس برای پوشاندن اندام خود محتاجند؟
جواب: در مصرف سهم امام (ع) باید الاهمّ فالاهمّ را مراعات کرد و تشخیص آن بنابر احتیاط موکول به تشخیص فقیه اعلم است که از جهات عمومی، مطلع می‌باشد .
مسئله 593ـ گاهی دانه ای برنج به هنگام شستشوی ظروف در راه فاضلاب می‌ریزد آیا چنین کاری جایز است و یا اجتناب از آن، کم باشد و یا زیاد، واجب می‌باشد با علم به اینکه اجتناب از چنین عملی بسیار دشوار است؟
جواب: اگر مقدار برنج تضییع شده به اندازه ای است که می‌توان حتّی حیوانی را با آن تغذیه کرد چنان عملی جایز نیست امّا اگر بسیار اندک و یا کثیف باشد، ریختن آنها در آشغال دانی هرگاه اهانت و بی حرمتی به نعمت‌های الهی نباشد، اشکال ندارد .
مسئله 594ـ آیا شاعری می‌تواند مجلس شعر خوانی (شب شعر) برای خود ترتیب دهد در حالی که او می‌داند در چنان مجلسی بانوانی برای شنیدن اشعار او بی حجاب و نیمه برهنه حضور خواهند یافت؟
جواب: این کار در حد ذات خود مانعی ندارد اما بر آن شاعر لازم است که امر به معروف و نهی از منکر کند هرگاه شرایط چنان تکلیفی فراهم باشد .
مسئله 595ـ در مدرسه‌ها از دانش آموزان می‌خواهند که انسان و حیوان را رسم و نقاشی کنند طوری که دانش آموز نمی‌توانند مخالفت کند آیا چنین کاری جایز است و اگر موضوع، مجسمه سازی و پیکر تراشی باشد چه طور است؟
جواب: صورتگری و نقاشی به طوری مطلق جایز است، و بنابر احتیاط واجب، مجسمه سازی و پیکر تراشی در زمینه موجودات جاندار، ترک شود و تکلیف دبساتانی در مورد عملی که به احتیاط واجب باید ترک شود، مجوّز محسوب نمی‌گردد، مگر آنکه ضورت ایجاب کند مثل این که ارگ چنان نکند او را از مدرسه بیرون می‌کنند و آن برای او کار پرزحمتی است که معمولاً نمی‌توان تحمل کرد .
مسئله 596ـ آیا خرید مجسمه آدمی و برهنه اعم از مجسمه زن و یا مرد جایز است؟ و خرید مجسمه و تندیس حیوانات که برای زینت می‌تراشند چه طور است؟
جواب: دومی بی اشکال است اما اولی اگر ترویج فساد باشد، جایز نیست .
مسئله 597ـ کف و یا فال فنجان بین، پیشگویی‌هایی می‌کند و می‌گوید که برای شخص در حال و آینده چه پیش خواهد آمد؟ آیا چنین کاری جایز است به ویژه اگر صاحب فنجان به آنچه گفته می‌شود ترتیب اثر بدهد؟
جواب: چنان پیشگویی‌هایی اعتبار ندارد و او هم نباید به طور جزم و یقین، سخنی بگوید هم چنانکه دیگران هم در مواردی که وجود حجّت شرعی و عقلی لازم است، نباید بر آن پیشگویی‌ها، اثبر بار کنند .
مسئله 598ـ خوبا مغناطیسی و احضار ارواح جایز است؟
جواب: هر آنچه به انسانی که نباید به او صدمه زد ضرر و آسیب می‌رساند، حرام است و جایز نمی‌باشد .
مسئله 599ـ آیا تسخیر جنّ برای حل مشکل مردمان مؤمن، جایز است؟
جواب: حکم این سؤال همانند حکم سؤال پیشین است .
مسئله 600ـ راه انداختن جنگ خروس و یا گاو بازی در صورتی که موافقت صاحجبان و مالکان آنها به دست آمده است جایز است؟
جواب: اگر تضییع مال محسوب نشود، مکروه است .
مسئله 601ـ حرجی که موجب رفع حرمت می‌شود چیست و اندازه آن چقدر است؟ و آیا گرانی قیمت با وجود قدرت بر تهیه، هر چند با زحمت و قرض، موضوع حرام را حرجی می‌کند و آن را شرعاً جایز می‌سازد؟
جواب: حالات متفاوت است و معیار، زحمت فوق العاده است که معمولاً نمی‌توان آن را تحمّل کرد .
مسئله 602ـ وزن یک ینخود با معیار مثقال و یا گرم که در سنجش طلا در زمان ما به کار می‌رود چقدر است؟
جواب: یک نخود یک جزء از بیست و چهار جزء از مثقال صیرفی است ومقدارآن معلوم می‌باشد.