مسلمانان معمولاً در خانه‌ها، شهرها و روستاهای خود و در میان اعضای خانواده و منسوبینشان انواع غذاها، خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها را تناول می‌کنند و به خوردن و نوشیدن آنها عادت کرده اند و محتواهای آنها را می‌شناسند و توجّه داند که آنها خالی از هر گونه موادّی هستند که دین و شریعتشان خوردن و یا نوشیدن آنها را حرام کرده است و با چیزی از ارزش‌های مورد قبول اسلامی در تضاد نمی‌باشند.
امّا وقتی به یک کشور غیر اسلامی می‌روند و در آنجا اقامت می‌کنند مشکل خوردن و آشامیدن پیش می‌آید زیرا اصولاً خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، آن چیزهایی نیستند که قبلاً می‌شناختند و دوست می‌داشتند و مطابق میل و مذاقشان بود چون این محیط، غیر اسلامی است و برای خود ارزش‌هایی ویژه دارد که مردمانش با آنها خو گرفته و به طور طبیعی به شئون اسلامی در زمینه خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها تعهدی ندارند.
پس مسلمانی که در چنین شهر و کشوری بخواهد به رستورانی برود و غذا بخورد مشکل حلال و حرام بودن طعام، پاک و ناپاک بودن آن و بالاخره جواز و عدم جواز خوردن و نوشیدن پیش می‌آید که خود به خود مسائلی به وجود می‌آورد که پاسخ می‌طلبد.
و اینجا بجاست که مسلمانان، احکام برخی خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها را بدانند و از برخی فتاوای حضرت آیت الله العظمی سیستانی دام ظلّه مطلع شوند.
مسئله 154ـ از آنجا که پیروان ادیان و کتاب‌های آسمانی سابق اعم از یهود، نصاری و مجوس پاکند مشکل عمده خوراکی‌ها حل می‌شود و مسلمانی که در میان ایشان زندگی می‌کند می‌تواند از طعام‌های آنان بخورد هر چند که دست مرطوب به آنها زده باشند مادامی که نداند طعام ایشان در بردارنده چیزی است که خوردن آن بر ما حرام می‌باشد مثل شراب، ولی گوشت و پی و مشتقّات آنها حکمی ویژه دارند که خواهد آمد.
مسئله 155ـ هر مسلمانی می‌تواند از غذایی که کافر غیر کتابی فراهم کرده بخورد مادام که نداند او دست مرطوب به آن غذا زده است و به شرط آنکه آن غذا محتوی چیز حرامی مانند شراب نباشد و گوشت و پی حکمی ویژه دارد که پس از این خواهد آمد.
مسئله 156ـ هر مسلمانی می‌تواند انواع خوراکی‌ها را که هر سازنده پزنده ای آن را برای خوردن آماده کرده است بخورد اگر نداند که تهیه کننده آن چه دین و آیینی داشته و دارد و موادّ آن خوراکی چیست؟
اعم از آنکه سازنده و پزنده آن دست مرطوب به غذا زده باشد و یا نه، به شرط آنکه نداند در آن طعام، چیز حرامی مثل شراب به کار رفته و گوشت و پی، حکمی ویژه دارد که خواهد آمد.
علاوه بر این بر مسلمان واجب نیست که از کفر و ایمان فراهم کننده پرس و جو کند و یا بپرسد که آیا او دست مرطوب به آن زده یا نه؟ حتی اگر چنین بررسی و پرس و جویی خیلی سهل و آسان هم بوده باشد.
خلاصه، انواع گوناگون خوردنی‌ها جز گوشت و پی و مشتقات آنها برای مسلمان پاک و حلال است و او می‌تواند از آنها تناول کند هر چند که گمان ببرد در محتوای بری از آنها، خوردنی حرامی وجود دارد و یا او بپندارد که سازنده آن دست مرطوب به آن زده است. (1)
مسئله158ـ هر مسلمانی می‌تواند انواع کنسروها به استثنای کنسرو گوشتی و مشتقات آنها را بخورد حتی اگر گمان ببرد که در محتوای آنها چیزی هست که خوردن آن برای مسلمان جایز نمی‌باشد و یا گمان ببرد که سازنده و تهیه کننده آن، دست مرطوب به آن زده است.
به هر حال، واجب نیست او پرس و جو کند تا اطمینان حاصل نمایید که محتوا، خالی از شیء حرام و ناپاک است. (2)
مسئله159ـ هر مسلمانی می‌تواند انواع گوشت‌هایی حلال اند هرچند که شرایط تذکیه در مذهبی تا مذهب دیگر فرق می‌کند در حال که احتمال بدهد ذبح حیوان، برابر مذهب ما صورت گرفته است. و این، درغیر رو به قبله بودن است اما درباره رو به قبله قرار گرفتن ذبیحه، رعایت نکردن آن اگر ذابح به آن عقیده نداشته و به وجوب آن معتقد نبوده است ضرری ندارد.
مسئله160ـ اگر مسلمانی بداندو مطمئن باشد که گوشت حیوان حلال گوشتی مثل گاو، گوسفند، و مرغ که مطابق قانون شریعت اسلام ذبح نشده است در اختیار او قرار گرفته چنان گوشتی مردار است و مسلمان نمی‌تواند از آن بخورد هر چند که فروشنده آن مسلمان باشد هم چنان که این گوشت نجس است و هر چیزی با رطوبت به آن بخورد نجس می‌شود .
مسئله161ـ اگر مسلمانی، گوشتی را از کافری با خرید و یا غیره بگیرد و یا از مسلمانی بگیرد که آن مسلمان از کافری به دست آورده است و به هنگام گرفتن از تذکیه آن پرس وجو نکند چنان گوشتی حرام است یا نه، هر چند که خوردن آن حرام است اما اگر مسلمان نداند که آیا تذکیه شده است یا نه، هر چند خوردن آن حرام است لیکن نمی‌تواند آن را نجس بداند .
مسئله162ـ در حلّیّت گوشت هر ماهی دو شرط باید رعایت شود:
اوٌل: ماهی باید پولک داشته باشد.
دوم: مسلمان بداند و یا مطمئن باشد که ماهی زنده از آب بیرون آورده شده است و یا آن، در تور ماهیگیری مرده است و در حلیت ماهی، مسلمان بودن صیادشرط نیست هم چنان که در تذکیه ماهی بسم الله گفتن لازم می‌باشد. پس اگر کافری ماهیی بگیرد و آنرا زنده از آب بیرون آورد و یا در تور و سبد صید بمیرد و ماهی فلس و پولک دار باشد خوردن آن حلال است. و مسلمان می‌تواند در مورد شرط نخست، ماهی را خود، به طور مستقیم ببیند هرگاه در پیش او قرار دارد و یا اسم آن، در لیست ماهی‌های پولک دارآمده باشد. (3)
و اماشرط دوم: ظاهراًدر همه کشورها تحقق دارد و آنگونه که می‌گویند همه صیادان، ماهی را زنده بیرون می‌آورند و یا آنها در تور ماهیگیر می‌میرند. بنابر این، گوشت ماهی را می‌توان از کافری گرفت و خورد همانگونه که می‌شد از مسلمانی گرفت اعم از آنکه کنسرو باشد و یا جز آن. (4)
مسئله163ـ خوردن میگو اگر زنده از آب بیرون آورده شود حلال است اما خوردن انواع قورباغه‌ها، خرچنگ، لاک پشت و هر حیوان دو زیستی، قواقع (مرغ دریایی و شاه میگو، حرام اند. (5)
مسئله164ـ تخم ماهی، تابغ خود ماهی است پس تخم‌های ماهی‌های حلال گوشت، حلال و تخم‌های ماهی‌های حرام گوشت حرام می‌باشند.
مسئله165ـ خوردن آبجو و شراب و هر چیز مستی آور، مایع باشد و یا جامد مستی و سکر، سبک باشد و یا شدید، حرام است.
خدای سبحان و تعالی در قرآن کریم فرمود:
((یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنوُا اِنَّما الخَمرُ و المَیسِرُ وَالانصابُ وَ الاَزلامُ رجسٌ مِّنْ عَمَل الشَّیطان فَاجْتَنِبُوه لَعَلَّکُمْ تُفْلِحوُنَ. اِنَّما یُریدُ الشَّیطانُ آن یُوقِعَ بَینَکُمُ العَداوةَ وَ البَغضاءَ فِی الخَمر وَ المَیسِر وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکِر اللهِ وَ عَن الصَّلوةِ فَهَلْ اَنتُمْ مُنتَهُونَ)). (6)
و پیامبر بزرگوار ما محمد (صلی الله علیه و آله) فومود: هر کس شراب بنوشد پس از آن که خدا آن را به زبان حرام کرده است، شایسته نیست که به هنگام خواستگاری به او زن یا دختر بدهید و اگر شفاعت و وساطت بطلبد نباید برای او شفاعت و وساطت کرد و هرگاه سخن بگوید نباید تصدیق کرد و اصولاً نمی‌توان به امانتداری او اعتماد کرد . (7)
و در روایت دیگر فرمود: خدا، شراب و کشت کننده و فشارنده و خورنده و خوارننده و فروشنده و خریدار، حمل کننده آنکه به سوی او حمل می‌شود و خورندهء بهای آن را لعن و نفرین کرده است . (8)
مسئله166ـ خوردن از سفره که بر آن شراب و مسکرات، خورده می‌شود، حرام است و حتی بنابر احتیاط واجب، نشستن بر سر چنان سفره نیز حرام می‌باشد . (9)
مسئله167ـ مسلمانان می‌تواند به رستوران‌هایی که همراه طعام، شراب می‌فروشند برود به شرط آنکه رفتن او ترویج کار این رستوران‌ها نشود البته بنابر احتیاط واجب بر سر میزی که شراب نهاده شده نباید بنشیند و یا در آن میز بخورد.
مسئله168ـ در فصل طهارت و نجاست یاد آوردیم که تمام انواع الکل‌ها اعم از آنچه که از چوب گرفته می‌شود و یا جز آن، پاکند. بنابر این،
خوراکی‌هایی که در داخل و درون آنها الکل می‌باشند. (رجوع به بخش استفتائات شود).
مسئله169ـ برخی متخصصان پرورش ماهی می‌گویند ماهی‌های که فلس و پو لک ندارند غالباً نظیف کنندگان دریا هستند که فضولات دریا می‌خورند و آلودگی‌های آنها را برطرف می‌سازند.
مسئله170ـ برخی متخصصان می‌گویند بیرون آوردن خون از حیوان به وسیله ذبح، موجب بهداشتی شدن گوشت آن می‌شود و نسبت به گوشت حیوان تذکیه نشده پاکیزه‌تر است واین، مطلب بعیدی نیست و لذا برخی مردم غیر مسلمان طالب گوشت‌های ذبح شرعی شده مسلمانان هستند زیرا از نظر بهداشتی بهتر می‌پسندند.
مسئله171ـ استعمال و به کار بردن هر چیزی که درحد بالایی به انسان ضرر دارد مانند خوردن زهرهای کشنده، حرام است هم چنانکه حرام است زن حامله چیزی را بخورد که موجب سقط جنین می‌شود و جز آنها آنچه که ضرر و زیانش معلوم و یا حتی مظنون و بلکه به احتمال معقول متحمل است و یا چیزی که موجب مرگ و یا از کار افتادن عضوی از اعضاء می‌شود نیز حرام می‌باشد.
آداب سفره:
مسئله172ـ آداب سفره و غذا خوردن فراوان است و از آن جمله است:
به هنگام خوردن و شروع به آن، نام خدا بر زبان آوردن.
با دست راست خوردن.
لقمه‌ها را کوچک گرفتن .
نشستن طولانی بر سر سفره.
خوب جویدن طعام.
بعد از خوردن حمد و ثنای خدا گفتن.
خو داری از خوردن با وجود سیری .
قبل از سیر شدن دست از طعام کشیدن و شکم را از طعام پر نکردن به هنگام خوردن، به روی مردمان نگاه نکردن .
از جلوی دیگران غذا نکشیدن آنگاه که بر سر سفره، جمعی نشسته اند .
شروع با نمک و ختم با نمک.
و اینک نمونه‌های از استفتائات ویژه خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها همراه پاسخ و فتوای حضرت آیت الله العظمی سیستانی مدظله العالی.
مسئله173ـ جمله ((ذبح به روش اسلامی)) بر روی گوشتهای تولیدی کشورهای اسلامی توسط شرکت‌های غیر اسلامی، نوشته می‌شود آیا چنان کشت‌هایی را می‌توان خورد که در واقع سفارش کننده، کشوری اسلامی است و یا در یک کشور غیر اسلامی فراهم می‌گردد وانگهی اگر به طور کلی سفارش کننده و تهیه کننده هر دو، شرکت و کشور غیر اسلامی باشند چطور می‌شود؟
جواب: چنان نوشته ای اعتبار ندارد لیکن اگر تولید کننده آن گوشت‌ها مسلمان باشد و یادر کشوری تولید شود که غالباً مردم آن، مسلمانند و معلوم نباشد که تولید کننده غیر مسلمان است خوردن چنان گوشتی جایز است و اما اگر تولید کننده آن غیر مسلمان باشد و یا در کشوری تولید شود که اکثریت مردم آن مسلمان نباشند، خوردن آن گوشت جایز نیست .
مسئله174ـ وارد برخی بازارهای بزرگ اروپایِی می‌شویم و در آنها کنسروهای گوشت را مشاهده می‌کنیم که تولیدی شرکت‌های اروپایی می‌باشند اما بر روی آنها جمله ((حلال)) و یا ((ذبح به روش اسلامی)) نوشته شده است آیا خرید و خوردن چنین گوشتهای جایز است؟
جواب: اگرآن نوشته‌ها مورد وثوق و اطمینان نباشد اعتبار و اثری ندارد.
مسئله175ـ برخی شرکت‌ها مقدار زیادی مرغ یکجا می‌کشند اگر بر سر ماشین ذبح، مسلمانی بایستد و هنگام ذبح برای همه شان یکبار و یکجا نام خدا را بر زبان آورد آیا خوردن آنها حلال می‌شود و اگر در حلیت آنها شک کنیم می‌توانیم آنها را پاک بدانیم و بخوریم؟
جواب: اگر مسئول ماشین مادام که ماشین کار می‌کند به طور مکرر نام خدا را بر زبان آورد کافی است و در صورت شک در حلیت از ناحیه این که آیابسم الله گفته شده است یا نه آنها پاکند و خوردنشان هم حلال می‌باشد.
مسئله 176ـ آیا می‌توان گوشتی را از سوپر مارکتی خرید که صاحب آن مسلمان است و به عنوان گوشت تذکیه شده می‌فروشد با علم به اینکه او شراب هم می‌فروشد؟
جواب ـ بلی، جایز است و خوردن آن گوشت حلال می‌باشد هر چند که قبلاً به دست غیر مسلمان بوده، به شرط آنکه احتمال بدهیم که فروشنده مسلمان تذکیه شرعی آن را احراز کرده است اما بدون چنین احتمالی، حلال نیست.
مسئله 177ـ برخی پنیرها که در دولت‌های غیر اسلامی درست می‌شود مایه آنها از شکمبه گوساله یا هر حیوان دیگر است و ما نمی‌دانیم آیا شکمبه برگرفته شده از حیوانی است که به روش اسلامی ذبح شده است و یا از غیر آن؟ و آیا آن مایه اصولاً استحاله پیدا کرده است یا نه، چنین پنیرهایی را می‌توان خورد؟
جواب ـ خوردن اینگونه پنیرها از این جهت که گفته شد، اشکال ندارد و خدا داناست.
مسئله 178ـ در غرب، چیزی به نام ژلاتین ساخته می‌شود و آن را در بسیاری نوشیدنی و خوراکی‌ها داخل می‌کنند، ما که نمی‌دانیم آن ژلاتین از چه چیز گرفته شده است از گیاه یا حیوان؟ و اگر از حیوان گرفته شده باشد آیا آن، از استخوان او بر گرفته شده و یا از بافت‌های محیط بر استخوان، چنان چیزی را می‌توانیم بخوریم در حالی که نمی‌دانیم آن حیوان، حلال گوشت بوده یا حرام گوشت؟
جواب ـ اگر شک داشته باشیم که آن، از گیاه برگرفته شده و یا از حیوان، خوردن آن جایز است ولی بنابر احتیاط اگر بدانیم که از حیوان گرفته شده و تذکیه شرعی آن محرز نباشد خوردن آن جایز نیست حتی اگر از استخوان‌های حیوان فراهم شده باشد. بلی اگر علم و یقین داشته باشیم که موادّ آن استحاله پیدا کرده و در ضمن عملیات شیمیایی دگرگون شده است خوردن آن مطلقاً بی اشکال است و می‌توان آن را خورد. چنانکه می‌توان مقداری از آن را داخل غذای دیگر کرد که در آن مستهلک شود با وجود شک در تذکیه آن حیوان.
مسئله 179ـ کشتی‌های بزرگ ماهیگیری، تورهای خود را می‌اندازند و چند تن ماهی یکجا صید می‌کنند و در بازارها به فروش می‌رسانند و معروف شده است که در روش جدید ماهیگیری، ماهی‌ها را زنده از آب بیرون می‌آورند و حتی خود شرکت‌ها برای رعایت بهداشت، ماهی‌ها مرده را دوباره به دریا می‌ریزند، آیا ما می‌توانیم از چنان محل‌های عرضه ماهی که فروشنده غیر مسلمان است و یا از محل‌های دیگری که عرضه کننده و فروشنده مسلمان است لیکن ملتفت به مسائل شرعی نیست آنگونه ماهی‌ها را خریداری کنیم؟ با علم به اینکه محرز نیست آیا ماهی‌هایی که جلو چشم ماست زنده از آب بیرون کشیده شده اند یا نه و به دست آوردن اطلاع از طریق شاهد مورد وثوق، بسیار دشوار است بلکه عملی نیست.
و آیا در اینجا راه حلی برای مسلمانان وجود دارد که احراز تذکیه گوشت مرغ و گاو و گوسفند برای ایشان مشکل است و لذا به گوشت ماهی پناه می‌برند؟
جواب ـ خرید آن گونه ماهی‌ها از فروشنده مسلمان و یا غیر مسلمان اشکالی ندارد هم چنانکه اگر احراز شود که صید آنها به همان طریق مذکور در سؤال صورت گرفته و ماهی پولک دار می‌باشد، گوشت آنها حلال است.
مسئله 180ـ گاهی روی قوطی‌های کنسرو ماهی نام و یا عکس آن چاپ شده است و از همین راه می‌فهمیم که ماهی درون قوطی ماهی پولک دار است آیا شایسته است که ما به نام و عکس روی قوطی اعتماد کنیم با علم به اینکه دروغ در اینگونه امور شرکت‌ها را با ضرر و خسارت بزرگ و شاید خیلی سخت‌تر، روبرو می‌سازد؟
جواب ـ اگر به صدق و راستی آنچه در روی قوطی‌ها نوشته شده است، اعتماد داشته باشیم مطابق آن می‌توانیم عمل کنیم.
مسئله 181ـ آیا گوشت انواع خرچنگ را بدین لحاظ که مانند میگو هستند می‌توان خورد؟
جواب: خوردن گوشت خرچنگ جایز نمی‌باشد.
مسئله 182ـ آیا ماهی را می‌توان از یک مسلمان سنّی خرید در حالی که نمی‌دانیم آن پولک دارد یا نه؟
جواب ـ خریداری، جایز است لیکن اگر پولک دار بودن آن احراز نشود خوردن آن جایز نیست.
مسئله 183ـ خوردن طعام حلالی که بخار گوشت تذکیه نشده پخته شده است، جایز است؟
جواب ـ جایز نیست و آن طعام، نجس زیرا با آب و بخار گوشت نجس در آمیخته و نجس شده است.
مسئله 184ـ می‌دانیم که نشستن بر سر سفره ای که در آن شراب نهاده اند حرام است و مسلمان در چنان مکانی نباید بنشیند اما مقصود از سفره در اینجا چیست؟ آیا از آن، یک مجلس است هرچند که میزها و سفره‌های متعدد چیده و یا گشود شود و یا این مقصود، سفره و میز واحد است طوری که اگر میزها و سفره‌ها از یکدیگر فاصله داشته باشند می‌توان بر سر سفره و یا میزی که در آن شراب نیست، نشست؟
جواب ـ یکی بودن سفره و یامیز، معتبر است با علم به اینکه حرمت نشستن بر سر سفره و یا میزی که در آن شراب نهاده اند، مبنی بر احتیاط است بلی خوردن و نوشیدن بر سر چنین میز و سفره ای بنابر اقوی، حرام است.
مسئله 185ـ اگر مسلمانی وارد قهوه خانه شود و بنشیند تا چای بخورد اتفاقاً کسی بیاید و برای شرابخواری در همان میز او نشسته، بنشیند آیا بر او واجب می‌شود که دست از خوردن چای بکشد و بیرون رود؟
جواب ـ بلی، همانگونه که گذشت، واجب می‌شود او از چای خوردن منصرف و از سر آن میز بلند شود.
مسئله 186ـ آبجویی را می‌توان خورد که روی بطری آن نوشته شده "خالی از الکل است"؟
جواب ـ خوردن آبجو که موجب سکر و مستی هر چند سبک می‌شود حلال نیست اما اگر مراد از آن، ماء الشعیر باشد که اصلاً سکر و مستی آور نیست، اشکال ندارد.
مسئله 187ـ الکل در ترکیب بیشتر داروها وجود دارد آیا آنها را می‌توان خورد و آیا آنها پاکند؟
جواب ـ آنها پاکند و چون الکل موجود در آنها، بسیار اندک است خوردن آنها هم جایز می‌باشد.
مسئله 188ـ سرکه ای از شراب به عمل آمده است بدین معنی که آن، شراب بوده و در کارخانه کاری کرده اند که به سرکه تبدیل شده است و لذا روی بطری آن نوشته می‌شود (سرکه مویز) تا آن را از سرکه حاصل از جو و دیگر انواع سرکه جدا سازند و از علایم این سرکه آن است که در مغازه‌ها آن را در ردیف (ویترین) سرکه‌ها می‌گذارند نه مشروبات الکلی و ما مکرّر آزمودیم و ندیدیم حتی یکبار و در یکجا آن را کنار مشروبات الکلی گذاشته باشند. فرق این سرکه با سرکه با سرکه ای که در عراق از خرما، می‌سازند چیست؟ آیا این شرابی که به سرکه تبدیل شده همانند آن است که خود به خود منقلب شده باشد؟
جواب ـ اگر عرفاً به آن سرکه گویند چنانکه در سؤال چنان فرض شده است، حکم سرکه را دارد.
مسئله189ـ سازندگان اغذیه، کنسروها وحلواجات موظف اند ترکیبات و مواد به کار رفته در داخل قوطی را روی آن بنویسد تا خریدار بداند محتوای آن چیست، و چون برخی خوراکی‌ها در معرض فسادند بر آنها جمله ((مواد نگاه دارنده)) اضافه شده است و خود آن ماده از حیوان گرفته شده است و با علامت اختصاری ‹E› همراه عدد‹‹E450›› و ‹‹E472›› چاپ می‌شود و همینطور حکم این کالاها چیست:
الف ـ مصرف کننده، حقیقت این ترکیبات را نمی‌داند.
ب ـ مصرف کننده لیستی را مشاهده می‌کند و او که چیزی از استحاله نمی‌داند فقط در آن لیست می‌خواند که رقم‌های فلان حرام اند چون از حیوان برگرفته شده است.
ج ـ نتیجه تحقیقات آن است که برخی از آن مواد و ترکیبات، در حال نخست باقی نمانده بلکه صورت نوعی اش به چیزی دیگر بدل شده است .
جواب: الف ـ خوردنی‌های که آن ترکیبات را دارند حلال می‌باشند.
ب ـ اگر محرز نباشد که آن مواد از حیوان گرفته شده هر چند که ادعا بشود که خوردن آنها جایز است و همچنین است اگر از حیوان بودن محرز باشد لیکن از حیوان مردار، بودن معلوم نباشد و مقدار اضافه شده بر خوراکی، آنقدر کم باشد که در خوراکی مستهلک بشود .
ج ـ و با صدق عنوان استحاله و دگرگونی با تغییر صورت نوعی باقی نماندن ترکیب اولی در پاکی و حلیت آن تردیدی نیست.
مسئله190ـ آیا ژلاتین، پاک است؟ و اگر شک کنیم که استحاله و دگرگونی تحقق یافته است یا نه تردید داریم (شبهه مفهومی) آیا استصحاب نجاست سابق، جاری می‌شود یا خیر؟
جواب: ژلاتین حیوانی اگر نجاست اصل آن، محرز نباشد مثل آنکه احتمال بدهیم از حیوان تذکیه شده فراهم شده است، محکوم به طهارت و پاکی است اما آن را نمی‌توان به خوراکی‌ها زد مگر به اندازه ای کم باشد که در آن مستهلک شود و یا معلوم باشد که از حیوان حلال گوشت و تذکیه شده گرفته شده و یا استحاله آن محرز باشد و رد اینجا فرق نمی‌کند که ژلاتین زا اعضایی گرفته شده باشد که حیات درانها حلول می‌کند مفصل غضروف و یا از اعضای فاقد حیات مثل استخوان بنابر احتیاط در آخری، و اگر نجاست اصل ژلاتین محرز و معلوم باشد کما اینکه بدانیم آن، از حیوان نجس العین و یا از غضروف حیوان تذکیه نشده و یا از استخوان آن حیوان، قبل از شستشو، به دست آمده است در این صورت‌ها ژلاتین فراهم شده به سبب ملاقات با نجس مرطوب، نجس است و جواز استفاده از آن در خوراکی‌ها منوط به احراز استحاله است و این، به عرف برمیگردد و ضابطه آن قبلاً یاد آوری شد.
می‌ماند استصحاب، و آن هر چند که در مورد شبهات مفهومی جاری نمی‌شود نه در ذرات خود موضوع و نه در وصف موضوع حکم و نه در خود حکم ـ چنانکه درعلم اصول تحقیق شده است ـ ولی از آنجا که موضوع برای نجاست، صورت‌های نوعی عرفی است و بقای آنها به نظر عقلاً، باقی خواص مهم آنجاست پس شک در تحقیق استحاله زا جهت شک در مفهوم آن از حیث وسعت وضیق آن، بر می‌گردد به بقای صورت نوعی به بقای خواص مقوم آن، و چنان چیزی از امور خارجی است و از اجرای استصحاب در مورد آن مانعی وجود دارند و خدا عالم است.
مسئله191ـ وارد بازارهایی در کشورهای غربی می‌شویم که در آنجا انواع خوراکی‌ها را می‌فروشند و ما نمی‌دانیم محتویات آنها چیست؟
شاید آنها خالی از چیزی باشند که خوردن و نوشیدن آن حرام است و شاید هم چنان چیزی نباشد آیا برای ما شایسته است بدون در نظر گرفتن محتویات آنها و یا پرس وجو، انها را بخوریم و یا چنان امری شایسته نمی‌باشد؟
جواب: مادام که نمی‌دانیم در آنها مواد گوشتی و یا پی و یا چربی و مشتقات آنها وجود دارد خوردن آنها جایز می‌باشد.
مسئله192ـ آیا از روغن ماهی که از ماهی‌های حرام گوشت تهیه می‌شود و (قواقع) مرغان دریایی در خوراکییها و جز آنها می‌توان استفاده کرد؟
جواب: خوردن آنها جایز نیست لیکن در غیر موارد خوردن می‌توان از آنها استفاده کرد و خدا داناست.
مسئله193ـ آیا مسلمانی می‌تواند در مجالسی شرکت کند که در آنجاها شراب می‌خورند؟
جواب: خوردن و آشامیدن در چنان مجالسی حرام است اما بنابر احتیاط واجب، حضور در آنجاها نیز حرام می‌باشد مگر آنکه بتواند نهی از منکر کند که به آن قصد، مانعی ندارد و می‌تواند حضور پیدا کند.
مسئله194ـ آیا خوردن خرچنگ دریایی، شاه میگو، قواقع دریایی حلال است؟
جواب: از جاندار دریایی جز ماهی پولک دار و آنچه میگو نامیده می‌شود بقیه اعم از خرچنگ و غیره حرام می‌باشد.