کتب فتوایی » ملحقات مناسک حج
جستجو در:
احکام حَلْق و تقصیر ←
→ احکام رمی جمره عقبه
احکام قربانی
سؤال 314 : آیا ذبح کردن با کارد استیل جایز است، یا نه؟
جواب : جواز ذبح با آن خالی از شائبه اشکال نیست و جای احتیاط دارد.
سؤال 315 : شخصی از سوی چهار تن وکیل می شود تا برایشان قربانی فراهم کند و آن ها را ذبح نماید. او نیز برای دو نفر از آنان ذبح می کند و چون می خواهد برای دو نفر باقی مانده ذبح کند نام هایشان را کاملاً فراموش می کنند. حال وظیفه اش چیست؟
جواب : کافی است که هنگام ذبح آن دو قربانی آخر، به هر یک از آن دو حاجی که برایشان ذبح نکرده است، در ذهن خود به گونه ای اشاره کند که از آن دیگری متمایز باشد. مانند آن که نخست برای کسی ذبح کند که از آن دیگری مسن تر است و یا بهای قربانی را زودتر از دیگری پرداخته است و مانند آن.
سؤال 316 : اگر حاجی یک قربانی بخرد و پیش از پرداخت بهایش متوجه شود که معیوب است، آیا جایز است بدان اکتفا کند؟
جواب : بنابر اظهر بدان اکتفا نکند.
سؤال 317 : گروهی، شخصی را وکیل می کنند تا برایشان قربانی بخرد و ذبح کند، حال آیا بر او واجب است که هنگام خرید و ذبح هر گوسفندی را برای یکی معین کند یا آن که کافی است به تعدادشان ـ بی آن که جداگانه تعیین کند ـ گوسفند بخرد و ذبح کند؟
جواب : در حین ذبح لازم است که جداگانه و هر قربانی را برای یکی از آنان ذبح کند.
سؤال 318 : آیا صرف قانون حکومتی مبنی بر ممنوعیت ذبح در منی در صورتی که حاجی احتمال عقلائی دهد که ذبح در منی و مخالفت با قانون ضرر مالی و جسمی قابل توجهی برایش در پی دارد، موجب عجز از ذبح در آن و جایز بودن ذبح در وادی محسّر است؟
جواب : خوف از ضرر در صورت مخالفت با قانون، رافع وجوب ذبح در منی است و این مسأله مُقتضی مُجزی بودن ذبح در جای دیگری به جای منی نیست. ملاک مُجزی بودن ذبح در وادی محسّر ـ همان طور که در مناسک ذکر کرده ایم ـ تنگی جا برای دربر گرفتن همه حُجاج است. لیکن اگر به دلیل مذکور در سؤال و مانند آن، ـ نه بر اثر تنگی جا ـ ذبح در منی ممکن نبود، احتیاط واجب آن است که هم در وادی محسّر ذبح کند و هم بدل از قربانی روزه بگیرد.
سؤال 319 : اگر حاجی به سبب صدقه ندادن سهم فقرا از قربانی، ضامن شد، آیا ضامن قیمت سهم قبل از ذبح می شود یا بعد از آن؟ زیرا اگر فرضاً قیمت گوسفند قبل از ذبح سیصد ریال سعودی باشد، پس از ذبح قیمتش بسیار کمتر از آن می شود، حال حاجی ضامن کدام قیمت است؟
جواب : ملاک در ضمان، قیمت بعد از ذبح است.
سؤال 320 : در صورتی که گوشت قربانی قیمت خود را پس از ذبح از دست داد ـ همان طور که غالباً در روز عید به دلیل نبود خریدار ذبیحه ها پیش می آید ـ اگر حاجی سهم فقرا را به آنان صدقه نداده باشد، ضامن سهمشان می شود؟
جواب : در فرض سؤال، ضامن نیست.
سؤال 321 : امروزه نمی توان قربانی را سه سهم کرد، حتی دولت از این که صاحبش از آن بخورد و یا بخشی از آن میان فقیران و مؤمنان توزیع شود، ممانعت می کند، پس تکلیف حاجی چیست؟
جواب : در تقسیم مذکور آن که لازم است بنابر احتیاط صدقه دادن یک سوم قربانی به فقیران است. اما این که حاجی از آن بخورد و همچنین هدیه دادن ثلث آن واجب نیست. صدقه دادن ثلث آن نیز بر اثر ممکن نبودن یا دشوار گشتن، ساقط می شود.
سؤال 322 : آیا لازم است به وجود شروط معتبر در قربانی، یقین حاصل شود؟
جواب : اطمینان به وجود شروط، کافی است.
سؤال 323 : حاجی با پولی که آن را به حکم دادگاه رسمی از کسی که برخی از وسایل او را سرقت کرده به دست آورده است قربانی می خرد، آیا این قربانی برای او مُجزی است؟
جواب : اگر آن پول را به عنوان تقاصّ و با فراهم بودن شروط تقاصّ یا خرید به صورت ثمن کلی در ذمه و وفای آن از طریق آن مبلغ بوده باشد، مُجزی است والا، نه.
سؤال 324 : اگر حاجی معتقد شد که ذبح ـ به دلیل آن که اسراف است ـ واجب نیست. لذا تقصیر کرد و از احرام خارج شد، حکمش چیست؟
جواب : بر او واجب است که فوراً لباس های دوختنی را از تن درآورد و از دیگر محرمات احرام بپرهیزد و پیش از پایان ایام تشریق، ذبح کند. پس اگر این ایام گذشت و او ذبح نکرد، بنابر احتیاط حجش باطل است.
سؤال 325 : اگر حاجی قربانی را با پولی که خمس بدان تعلق گرفته است بخرد، آیا مُجزی از او است؟
جواب : اگر آن را با ثمن کلی در ذمه بخرد و پولش را از آن چه خمس بدان تعلق گرفته است بپردازد، مُجزی از اوست و ضامن مقدار خمس آن ثمن است.
سؤال 326 : آیا جایز است که حاجی پیش از آن که برای خود ذبح کند، برای دیگری ذبح کند؟
جواب : جایز است.
سؤال 327 : اگر قربانی واجد همه شرائط فراهم نیامد، آیا می توان به آن که بیضه هایش کوفته است، اکتفا کرد؟
جواب : اقوی آن است که می توان مطلقاً به آن اکتفا کرد.
سؤال 328 : اگر حاجی معتقد شد کسی را که برای ذبح نایب کرده وظیفه اش را انجام داده است. لذا تقصیر کرد و از احرامش خارج شد. سپس متوجه خلاف آن گشت، تکلیفش چیست؟
جواب : بلافاصله باید لباس های دوختنی را از تن درآورد و از دیگر محرمات احرام بپرهیزد، پس هرگاه قربانی خود را ذبح کرد، از احرامش بیرون می آید و دیگر نیازی به اعاده تقصیر ندارد.
سؤال 329 : اگر حاجی، کسی را برای خرید قربانی و ذبح آن وکیل کند و سپس بی آن که به او بگوید، برای این کار دیگری را به جای او وکیل کند. آن گاه وکیل اول برای موکل خود ذبح کند، آیا این کارش مُجزی است؟
جواب : بعید نیست که مُجزی باشد.
سؤال 330 : اگر ذبیحه پس از آن که رگ های چهارگانه اش بریده شد، تکان خورد و پشت به قبله کرد، آیا این مسأله به تذکیه آن ضرر می زند؟
جواب : ضرر نمی زند.
سؤال 331 : اگر حاجی قربانی را ذبح کرد و مناسک بعدی را به جای آورد، آن گاه متوجه شد که آن قربانی دارای شرط سنی لازم نبوده است، حکمش چیست؟
جواب : اگر این مسأله پیش از پایان ایام تشریق باشد، دوباره ذبح کند و دیگر تکلیفی ندارد و اگر بعد از آن باشد، احتیاط آن است که هم دوباره ذبح کند و هم بدل از قربانی روزه بگیرد.
سؤال 332 : آیا جایز است که مسلمان غیرامامی را برای ذبح نایب سازند، یا نه؟
جواب : ملاک در ذبح کننده، آن است که مسلمان باشد.
سؤال 333 : اگر حاجی نتوانست روز عید ذبح کند، آیا می تواند اندکی پیش از غروب خورشید تقصیر کند و از احرامش خارج گردد و ذبح را به روز بعد موکول کند؟
جواب : جز با ذبح و تقصیر یا حلق از احرامش بیرون نمی آید و محّل نمی شود. البته جایز است که حلق یا تقصیر را بر ذبح مقدم دارد، اما بنابر احتیاط مشروط به آن که این کار پس از به دست آوردن قربانی در منی باشد.
سؤال 334 : آیا برای حاجی جایز است که جمره عقبه را رمی کند و سپس تقصیر یا حلق نماید و آن گاه قربانی خود را ذبح کند؟
جواب : جایز است که تقصیر یا حلق را بر ذبح مقدم دارد، اما بنابر احتیاط واجب مشروط به آن که پیش از آن قربانی را در منی به دست آورده باشد.
سؤال 335 : اگر حاجی پس از تقصیر و طواف و سعی، متوجه شد که قربانی که ذبح کرده است مُجزی نیست و نمی تواند بدان اکتفا کند، حال آیا بر او واجب است که پس از اعاده ذبح، آن مناسک سه گانه را نیز اعاده کند؟
جواب : بنابر اظهر اعاده آن ها واجب نیست.
سؤال 336 : اگر بر او واجب باشد که مجدداً ذبح کند، اما عمداً چنین نکند، آیا حجش باطل می شود؟
جواب : اگر ذبح نکرد و ایام ذبح گذشت،بنابر اظهر حجش باطل می شود.
سؤال 337 : درباره وجود صفات لازم در قربانی، آیا می توان به گفته فروشنده اعتماد کرد؟
جواب : تا هنگامی که به راستگویی او اطمینان حاصل نشود، اعتماد به گفته اش اشکال دارد.
سؤال 338 :اگر گوشت قربانی شخصی با گوشت قربانی دیگری مخلوط شد، آیا برایش مُجزی است که قسمتی از هر کدام را بردارد و در دیگ بگذارد و پس از پختن از آن دیگ بخورد؟
جواب : آری، برای رعایت احتیاط مستحب در مورد خوردن قسمتی از گوشت قربانی، این کار مُجزی است.
سؤال 339 : اگر کسی که در حج نایب دیگری است شخصی را برای ذبح نایب خود کند، این شخص به نیت از چه کسی ذبح کند؟ به نیت از نایب یا منوب عنه؟
جواب : از طرف نایب ذبح کند، یعنی به نیت آن قربانی که بر او واجب گشته است، ذبح کند، چه آن شخص برای خود حج کند و چه نایب دیگری باشد.
سؤال 340 : اگر کسی به نیت دیگری ـ بدون آن که از او خواسته باشد ـ و با یقین به رضایت و حتی خشنودی او ذبح کند، آیا این ذبح مُجزی از منوب عنه است؟
جواب : مُجزی از او نیست.
سؤال 341 : اگر حاجی با آن که می توانست در منی ذبح کند، بر اثر غفلت خارج از آن ذبح کرد و فقط پس از بازگشت به وطنش متوجه این مطلب گشت، تکلیفش چیست؟
جواب : بعید نیست ذبح او مُجزی باشد.
سؤال 342 : به دلیل ترس از گمشدن حجاج در صورتی که همگی به کشتارگاه برده شوند، کمیته هایی تشکیل می شود تا به نیابت از آنان ذبح کنند و چون برای اعضای این کمیته ها ناممکن یا بسیار دشوار است که از هر ذبیحه جداگانه قطعه ای گوشت جدا کنند و به صاحبش برسانند تا از آن بخورد، تکلیف شرعی حاجی چیست؟
جواب : از آن جا که به نظر ما واجب نیست که حاجی از گوشت قربانی خود بخورد، در فرض سؤال اشکالی پیش نمی آید.
سؤال 343 : آیا ذبح کردن در کشتارگاهی که در وادی معیصم قرار دارد در حال اختیار مُجزی است یا فقط پس از عدم امکان ذبح در منی و وادی محسّر هر دو، مُجزی است؟
جواب : در حال اختیار، بلکه بنابر احتیاط مطلقاً مُجزی نیست.
سؤال 344 : در صورتی که مکلّف در حال ادای حج مستحبی برای خود است، آیا برایش جایز است که جهت کاستن از هزینه حج ذبح در منی را ترک کند، چون که امروزه قربانی کردن هزینه قابل توجهی برای مکلَّف دربر دارد؟
جواب : حج تمتع ناگزیر از قربانی کردن است و در این مسأله تفاوتی میان حج واجب و مستحبی نیست. لذا اگر مکلَّف نخواهد قربانی کند، باید حج اِفراد به جای آورد.
سؤال 345 : اگر مکلَّف در ترتیب مناسک منی در روز عید بر اثر جهل به حکم ـ چه قاصر باشد و چه مقصّر ـ خلل وارد کرد، حکمش چیست؟
جواب : عملش مُجزی است، مگر آن که جاهل مردّد باشد و حکم مسأله را نپرسد و به ترتیب مناسک منی خلل وارد کند، در این صورت بنابر احتیاط واجب، باید اعمالش را اعاده کند.
احکام حَلْق و تقصیر ←
→ احکام رمی جمره عقبه
جواب : جواز ذبح با آن خالی از شائبه اشکال نیست و جای احتیاط دارد.
سؤال 315 : شخصی از سوی چهار تن وکیل می شود تا برایشان قربانی فراهم کند و آن ها را ذبح نماید. او نیز برای دو نفر از آنان ذبح می کند و چون می خواهد برای دو نفر باقی مانده ذبح کند نام هایشان را کاملاً فراموش می کنند. حال وظیفه اش چیست؟
جواب : کافی است که هنگام ذبح آن دو قربانی آخر، به هر یک از آن دو حاجی که برایشان ذبح نکرده است، در ذهن خود به گونه ای اشاره کند که از آن دیگری متمایز باشد. مانند آن که نخست برای کسی ذبح کند که از آن دیگری مسن تر است و یا بهای قربانی را زودتر از دیگری پرداخته است و مانند آن.
سؤال 316 : اگر حاجی یک قربانی بخرد و پیش از پرداخت بهایش متوجه شود که معیوب است، آیا جایز است بدان اکتفا کند؟
جواب : بنابر اظهر بدان اکتفا نکند.
سؤال 317 : گروهی، شخصی را وکیل می کنند تا برایشان قربانی بخرد و ذبح کند، حال آیا بر او واجب است که هنگام خرید و ذبح هر گوسفندی را برای یکی معین کند یا آن که کافی است به تعدادشان ـ بی آن که جداگانه تعیین کند ـ گوسفند بخرد و ذبح کند؟
جواب : در حین ذبح لازم است که جداگانه و هر قربانی را برای یکی از آنان ذبح کند.
سؤال 318 : آیا صرف قانون حکومتی مبنی بر ممنوعیت ذبح در منی در صورتی که حاجی احتمال عقلائی دهد که ذبح در منی و مخالفت با قانون ضرر مالی و جسمی قابل توجهی برایش در پی دارد، موجب عجز از ذبح در آن و جایز بودن ذبح در وادی محسّر است؟
جواب : خوف از ضرر در صورت مخالفت با قانون، رافع وجوب ذبح در منی است و این مسأله مُقتضی مُجزی بودن ذبح در جای دیگری به جای منی نیست. ملاک مُجزی بودن ذبح در وادی محسّر ـ همان طور که در مناسک ذکر کرده ایم ـ تنگی جا برای دربر گرفتن همه حُجاج است. لیکن اگر به دلیل مذکور در سؤال و مانند آن، ـ نه بر اثر تنگی جا ـ ذبح در منی ممکن نبود، احتیاط واجب آن است که هم در وادی محسّر ذبح کند و هم بدل از قربانی روزه بگیرد.
سؤال 319 : اگر حاجی به سبب صدقه ندادن سهم فقرا از قربانی، ضامن شد، آیا ضامن قیمت سهم قبل از ذبح می شود یا بعد از آن؟ زیرا اگر فرضاً قیمت گوسفند قبل از ذبح سیصد ریال سعودی باشد، پس از ذبح قیمتش بسیار کمتر از آن می شود، حال حاجی ضامن کدام قیمت است؟
جواب : ملاک در ضمان، قیمت بعد از ذبح است.
سؤال 320 : در صورتی که گوشت قربانی قیمت خود را پس از ذبح از دست داد ـ همان طور که غالباً در روز عید به دلیل نبود خریدار ذبیحه ها پیش می آید ـ اگر حاجی سهم فقرا را به آنان صدقه نداده باشد، ضامن سهمشان می شود؟
جواب : در فرض سؤال، ضامن نیست.
سؤال 321 : امروزه نمی توان قربانی را سه سهم کرد، حتی دولت از این که صاحبش از آن بخورد و یا بخشی از آن میان فقیران و مؤمنان توزیع شود، ممانعت می کند، پس تکلیف حاجی چیست؟
جواب : در تقسیم مذکور آن که لازم است بنابر احتیاط صدقه دادن یک سوم قربانی به فقیران است. اما این که حاجی از آن بخورد و همچنین هدیه دادن ثلث آن واجب نیست. صدقه دادن ثلث آن نیز بر اثر ممکن نبودن یا دشوار گشتن، ساقط می شود.
سؤال 322 : آیا لازم است به وجود شروط معتبر در قربانی، یقین حاصل شود؟
جواب : اطمینان به وجود شروط، کافی است.
سؤال 323 : حاجی با پولی که آن را به حکم دادگاه رسمی از کسی که برخی از وسایل او را سرقت کرده به دست آورده است قربانی می خرد، آیا این قربانی برای او مُجزی است؟
جواب : اگر آن پول را به عنوان تقاصّ و با فراهم بودن شروط تقاصّ یا خرید به صورت ثمن کلی در ذمه و وفای آن از طریق آن مبلغ بوده باشد، مُجزی است والا، نه.
سؤال 324 : اگر حاجی معتقد شد که ذبح ـ به دلیل آن که اسراف است ـ واجب نیست. لذا تقصیر کرد و از احرام خارج شد، حکمش چیست؟
جواب : بر او واجب است که فوراً لباس های دوختنی را از تن درآورد و از دیگر محرمات احرام بپرهیزد و پیش از پایان ایام تشریق، ذبح کند. پس اگر این ایام گذشت و او ذبح نکرد، بنابر احتیاط حجش باطل است.
سؤال 325 : اگر حاجی قربانی را با پولی که خمس بدان تعلق گرفته است بخرد، آیا مُجزی از او است؟
جواب : اگر آن را با ثمن کلی در ذمه بخرد و پولش را از آن چه خمس بدان تعلق گرفته است بپردازد، مُجزی از اوست و ضامن مقدار خمس آن ثمن است.
سؤال 326 : آیا جایز است که حاجی پیش از آن که برای خود ذبح کند، برای دیگری ذبح کند؟
جواب : جایز است.
سؤال 327 : اگر قربانی واجد همه شرائط فراهم نیامد، آیا می توان به آن که بیضه هایش کوفته است، اکتفا کرد؟
جواب : اقوی آن است که می توان مطلقاً به آن اکتفا کرد.
سؤال 328 : اگر حاجی معتقد شد کسی را که برای ذبح نایب کرده وظیفه اش را انجام داده است. لذا تقصیر کرد و از احرامش خارج شد. سپس متوجه خلاف آن گشت، تکلیفش چیست؟
جواب : بلافاصله باید لباس های دوختنی را از تن درآورد و از دیگر محرمات احرام بپرهیزد، پس هرگاه قربانی خود را ذبح کرد، از احرامش بیرون می آید و دیگر نیازی به اعاده تقصیر ندارد.
سؤال 329 : اگر حاجی، کسی را برای خرید قربانی و ذبح آن وکیل کند و سپس بی آن که به او بگوید، برای این کار دیگری را به جای او وکیل کند. آن گاه وکیل اول برای موکل خود ذبح کند، آیا این کارش مُجزی است؟
جواب : بعید نیست که مُجزی باشد.
سؤال 330 : اگر ذبیحه پس از آن که رگ های چهارگانه اش بریده شد، تکان خورد و پشت به قبله کرد، آیا این مسأله به تذکیه آن ضرر می زند؟
جواب : ضرر نمی زند.
سؤال 331 : اگر حاجی قربانی را ذبح کرد و مناسک بعدی را به جای آورد، آن گاه متوجه شد که آن قربانی دارای شرط سنی لازم نبوده است، حکمش چیست؟
جواب : اگر این مسأله پیش از پایان ایام تشریق باشد، دوباره ذبح کند و دیگر تکلیفی ندارد و اگر بعد از آن باشد، احتیاط آن است که هم دوباره ذبح کند و هم بدل از قربانی روزه بگیرد.
سؤال 332 : آیا جایز است که مسلمان غیرامامی را برای ذبح نایب سازند، یا نه؟
جواب : ملاک در ذبح کننده، آن است که مسلمان باشد.
سؤال 333 : اگر حاجی نتوانست روز عید ذبح کند، آیا می تواند اندکی پیش از غروب خورشید تقصیر کند و از احرامش خارج گردد و ذبح را به روز بعد موکول کند؟
جواب : جز با ذبح و تقصیر یا حلق از احرامش بیرون نمی آید و محّل نمی شود. البته جایز است که حلق یا تقصیر را بر ذبح مقدم دارد، اما بنابر احتیاط مشروط به آن که این کار پس از به دست آوردن قربانی در منی باشد.
سؤال 334 : آیا برای حاجی جایز است که جمره عقبه را رمی کند و سپس تقصیر یا حلق نماید و آن گاه قربانی خود را ذبح کند؟
جواب : جایز است که تقصیر یا حلق را بر ذبح مقدم دارد، اما بنابر احتیاط واجب مشروط به آن که پیش از آن قربانی را در منی به دست آورده باشد.
سؤال 335 : اگر حاجی پس از تقصیر و طواف و سعی، متوجه شد که قربانی که ذبح کرده است مُجزی نیست و نمی تواند بدان اکتفا کند، حال آیا بر او واجب است که پس از اعاده ذبح، آن مناسک سه گانه را نیز اعاده کند؟
جواب : بنابر اظهر اعاده آن ها واجب نیست.
سؤال 336 : اگر بر او واجب باشد که مجدداً ذبح کند، اما عمداً چنین نکند، آیا حجش باطل می شود؟
جواب : اگر ذبح نکرد و ایام ذبح گذشت،بنابر اظهر حجش باطل می شود.
سؤال 337 : درباره وجود صفات لازم در قربانی، آیا می توان به گفته فروشنده اعتماد کرد؟
جواب : تا هنگامی که به راستگویی او اطمینان حاصل نشود، اعتماد به گفته اش اشکال دارد.
سؤال 338 :اگر گوشت قربانی شخصی با گوشت قربانی دیگری مخلوط شد، آیا برایش مُجزی است که قسمتی از هر کدام را بردارد و در دیگ بگذارد و پس از پختن از آن دیگ بخورد؟
جواب : آری، برای رعایت احتیاط مستحب در مورد خوردن قسمتی از گوشت قربانی، این کار مُجزی است.
سؤال 339 : اگر کسی که در حج نایب دیگری است شخصی را برای ذبح نایب خود کند، این شخص به نیت از چه کسی ذبح کند؟ به نیت از نایب یا منوب عنه؟
جواب : از طرف نایب ذبح کند، یعنی به نیت آن قربانی که بر او واجب گشته است، ذبح کند، چه آن شخص برای خود حج کند و چه نایب دیگری باشد.
سؤال 340 : اگر کسی به نیت دیگری ـ بدون آن که از او خواسته باشد ـ و با یقین به رضایت و حتی خشنودی او ذبح کند، آیا این ذبح مُجزی از منوب عنه است؟
جواب : مُجزی از او نیست.
سؤال 341 : اگر حاجی با آن که می توانست در منی ذبح کند، بر اثر غفلت خارج از آن ذبح کرد و فقط پس از بازگشت به وطنش متوجه این مطلب گشت، تکلیفش چیست؟
جواب : بعید نیست ذبح او مُجزی باشد.
سؤال 342 : به دلیل ترس از گمشدن حجاج در صورتی که همگی به کشتارگاه برده شوند، کمیته هایی تشکیل می شود تا به نیابت از آنان ذبح کنند و چون برای اعضای این کمیته ها ناممکن یا بسیار دشوار است که از هر ذبیحه جداگانه قطعه ای گوشت جدا کنند و به صاحبش برسانند تا از آن بخورد، تکلیف شرعی حاجی چیست؟
جواب : از آن جا که به نظر ما واجب نیست که حاجی از گوشت قربانی خود بخورد، در فرض سؤال اشکالی پیش نمی آید.
سؤال 343 : آیا ذبح کردن در کشتارگاهی که در وادی معیصم قرار دارد در حال اختیار مُجزی است یا فقط پس از عدم امکان ذبح در منی و وادی محسّر هر دو، مُجزی است؟
جواب : در حال اختیار، بلکه بنابر احتیاط مطلقاً مُجزی نیست.
سؤال 344 : در صورتی که مکلّف در حال ادای حج مستحبی برای خود است، آیا برایش جایز است که جهت کاستن از هزینه حج ذبح در منی را ترک کند، چون که امروزه قربانی کردن هزینه قابل توجهی برای مکلَّف دربر دارد؟
جواب : حج تمتع ناگزیر از قربانی کردن است و در این مسأله تفاوتی میان حج واجب و مستحبی نیست. لذا اگر مکلَّف نخواهد قربانی کند، باید حج اِفراد به جای آورد.
سؤال 345 : اگر مکلَّف در ترتیب مناسک منی در روز عید بر اثر جهل به حکم ـ چه قاصر باشد و چه مقصّر ـ خلل وارد کرد، حکمش چیست؟
جواب : عملش مُجزی است، مگر آن که جاهل مردّد باشد و حکم مسأله را نپرسد و به ترتیب مناسک منی خلل وارد کند، در این صورت بنابر احتیاط واجب، باید اعمالش را اعاده کند.