کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)
جستجو در:
7. اوراق مساقات ←
→ حکم اوراق مزارعه
حکم بازار ثانوی اوراق مزارعه[1]
مسأله 1621. بعد از تبدیل وجوه نقدی حاصل از سرمایهگذاری به زمینهای زراعی، صاحبان اوراق مزارعه به صورت مشاع مالک آن اراضی هستند و چنانچه محصولی حاصل شده باشد در آن به صورت مشاع با زارعین شریکند و فروش سهم الشّرکه از زمین و محصولات موجود با رعایت شرایط صحیح بودن قرارداد «خرید و فروش» اشکال ندارد.[1]
ولی فروش سهم الشرکۀ مذکور در «مزارعۀ إذنیّه»[2] - که عقد جایز است - به منزلۀ فسخ مزارعه محسوب میشود و برای جایگزینی صاحب جدید اوراق (خریـــدار) احتیاج به انعقاد مزارعــۀ جدیــد - با رعایــت شرایــط صحیــح بودن آن - میباشد؛ البتّه اگر فروشنده قصد فسخ قرارداد را نداشته باشد، لازم است سهم مشاع خویش از زمین را به صورت مسلوب المنافع در مدّت قرارداد مزارعه بفروشد، تا اینکه مزارعه همچنان باقی بماند؛
امّا فروش سهم الشرکۀ مذکور در «مزارعۀ معاوضیّه» - که عقد لازم محسوب میشود - موجب فسخ شدن قرارداد مزارعه نمیشود و مزارعه در مدّت باقیمانده همچنان باقی است و با واگذاری اوراق در بازار ثانویه، خریدار مالک مشاع اصل اراضی مورد مزارعه به صورت مسلوب المنافع میشود.
شایان ذکر است، در مواردی که قرارداد مزارعه باقی است، محصولاتی که بعد از واگذاری مذکور پدید میآید حسب قرارداد به صورت کسر مشاع، ملک زارع و فروشنده خواهد بود و اگر خریدار با فروشنده در ضمن قرارداد فروش شرط نماید که فروشنده در مدّت باقیمانده از مزارعه، سهم خویش از محصولات آینده را پس از حصول، به وی تملیک نماید، اشکال ندارد و خریدار میتواند در ضمن معامله برای خود در این زمینه وکالت بگیرد.
ولی فروش سهم الشرکۀ مذکور در «مزارعۀ إذنیّه»[2] - که عقد جایز است - به منزلۀ فسخ مزارعه محسوب میشود و برای جایگزینی صاحب جدید اوراق (خریـــدار) احتیاج به انعقاد مزارعــۀ جدیــد - با رعایــت شرایــط صحیــح بودن آن - میباشد؛ البتّه اگر فروشنده قصد فسخ قرارداد را نداشته باشد، لازم است سهم مشاع خویش از زمین را به صورت مسلوب المنافع در مدّت قرارداد مزارعه بفروشد، تا اینکه مزارعه همچنان باقی بماند؛
امّا فروش سهم الشرکۀ مذکور در «مزارعۀ معاوضیّه» - که عقد لازم محسوب میشود - موجب فسخ شدن قرارداد مزارعه نمیشود و مزارعه در مدّت باقیمانده همچنان باقی است و با واگذاری اوراق در بازار ثانویه، خریدار مالک مشاع اصل اراضی مورد مزارعه به صورت مسلوب المنافع میشود.
شایان ذکر است، در مواردی که قرارداد مزارعه باقی است، محصولاتی که بعد از واگذاری مذکور پدید میآید حسب قرارداد به صورت کسر مشاع، ملک زارع و فروشنده خواهد بود و اگر خریدار با فروشنده در ضمن قرارداد فروش شرط نماید که فروشنده در مدّت باقیمانده از مزارعه، سهم خویش از محصولات آینده را پس از حصول، به وی تملیک نماید، اشکال ندارد و خریدار میتواند در ضمن معامله برای خود در این زمینه وکالت بگیرد.
[1]. قیمت اوراق مزارعه در بازار ثانوی تابع دو عامل خواهد بود؛ نخست: رشد ارزش زمین که بهطور متعارف مساوی یا بیشتر از نرخ تورّم است؛ دوم: سود سالانه؛ هر چه به پایان سال زراعی نزدیکتر باشد، قیمت اوراق مزارعه از این جهت افزایش مییابد و بعد از تقسیم سود، تأثیر این عامل روی قیمت از بین میرود، سپس با گذشت زمان در صورت باقی بودن مدّت قرارداد مزارعه، دوباره تأثیرش شروع میشود.
[2]. از جمله شرایط آن است که بنابر احتیاط واجب، نوع و مقدار و اوصاف هر کدام از موارد مذکور معلوم باشد، ولی معمولاً در هنگام فروش، سهم صاحب اوراق از داراییهای موجود - اعم از زمین و محصولات - از لحاظ کمیّت و کیفیّت نامعلوم است و میتوان جهت تصحیح آن به جای فروش در بازار ثانوی بورس، از عقد مصالحه استفاده نمود که در آن لازم نیست کمیّت و کیفیّت سهم صاحب اوراق از سرمایه فعلی دقیقاً معلوم باشد یا آنکه مکلّف به مجتهد جامع الشرایط دیگر با رعایت الأعلم فالأعلم مراجعه نماید.
[3]. توضیح مزارعۀ إذنیّه و معاوضیّه در جلد سوّم، فصل «مزارعه»، مسألۀ «793» ذکر شد.