٭ امروزه اندیشمندان مالی اسلامی، با استفاده از عقود و ایقاعات شرعی متناسب با نیازهای مالی جوامع اسلامی، گونه­ های مختلفی از «اوراق بهادار اسلامی» را طرّاحی کرده‌اند و معتقدند جایگزین مناسبی برای اوراق قرضۀ ربوی است که می­تواند در بورس[1] عرضه شده و مورد مبادله قرار گیرند؛
اسامی برخی از این اوراق - غیر از اوراق سهام - عبارت هستند از:
1. اوراق اجاره؛
2. اوراق مرابحه؛
3. اوراق سلف؛
4. اوراق مشارکت؛
5. اوراق مضاربه؛
6. اوراق مزارعه؛
7. اوراق مساقات؛
8. اوراق جُعاله؛
9. اوراق استصناع؛
10. اوراق منفعت؛
11. اوراق خرید دین؛[2]
12. اوراق رهنی؛
13. اوراق قرض‌الحسنه.
٭ اوراق بهادار، معمولاً دارای تمام یا برخی از ارکان قانونی ذیل می­باشند:
1. بانی: شخص حقوقی[3] متقاضی انتشار اوراق اجاره است که اوراق با هدف تأمین مالی وی منتشر می­شود.
2. صاحبان اوراق: افراد حقیقی یا حقوقی هستند که با هدف سرمایه‌گذاری، اقدام به تهیّۀ این اوراق می‌کنند.
3. شرکت واسط یا نهاد واسط (ناشر اوراق): شخص حقوقی است که نقش «واسطه و وکیل» بین بانی و دارندگان اوراق را ایفاء می‌کند.
4. امین: شخص حقوقی است که به نمایندگی از سرمایه‌گذاران و به منظور حفظ منافع آنان در چارچوب مقرّرات، مسؤولیّت نظارت بر کلّ فرایند عملیّاتی اوراق را عهده­دار است.
5. مؤسّسۀ رتبه‌بندی: شخصیّت حقوقی است که درخصوص توانایی یک شرکت در ایفای کامل و به موقع تعهّداتش ناشی از انتشار اوراق بهادار و غیر آن، اظهار‌نظر می­نماید. همچنین، ریسک شرکت‌ها و بازدهی آنها را مشخّص می‌کند و بر این اساس اقدام به رتبه‌بندی شرکت‌های بورسی و اختصاص رتبۀ اعتباری معیّن و از پیش تعریف شده به آنان می­نماید.
6. ضامن: شخص حقوقی است که پرداخت سود و باز‌پرداخت اصل سرمایه را ضمانت می‌کند، پس در صورتی که شرکت منتشر کنندۀ اوراق نتواند به تعهّدات خود عمل کند، لازم است ضامن اوراق اقدام نماید؛ معمولاً بانک‌ها، مؤسّسات مالی و اعتباری و شرکت­های بیمه به عنوان ضامن اوراق انتخاب می­شوند.
7. عامل فروش: شخص حقوقی است که وظیفۀ عرضۀ اولیّۀ اوراق را بر عهده دارد؛ معمولاً شرکت‌های کارگزاری رسمی بورس یا بانک‌ها، مؤسّسات مالی و اعتباری به عنوان عامل فروش انتخاب می‌شوند.
8. عامل پرداخت: کلّیّه پرداخت‌ها (سود اوراق و اصل سرمایه در پایان دوره) که به دارندگان اوراق داده می‌شود توسط عامل پرداخت انجام می­گردد، به این صورت که وجوه مربوطه را از شرکت منتشر کننده اوراق (بانی) دریافت نموده و به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کند.
9. بازار گردان: مهم‌ترین وظیفۀ بازارگردان تضمین نقد‌شوندگی اوراق است؛ در صورتی که سرمایه‌گذار بخواهد پیش از موعد سررسید ، اوراق خود را به فروش برساند می‌تواند از طریق معاملات ثانویه در بورس اوراق بهادار اقدام کند و اگر کسی به عنوان خریدار اوراق وجود نداشته باشد، بازارگردان موظّف است اوراق را به همان قیمت اصلی از سرمایه‌گذار خریداری نماید.