کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)(چاپ 1403)
جستجو در:
4. وصول اسناد تجاری (مانند چک یا سفته) و حکم آن ←
→ 3. افتتاح اعتبارات اسنادی / معنای افتتاح اعتبارات اسنادی و اقسام آن
حکم افتتاح اعتبارات اسنادی
مسأله 1496. اقدام به فعالیّت فوق از سوی بانکها و نیز افتتاح اعتبارات یاد شده در بانکها از سوی متقاضیان - با توضیحی که در مسألۀ بعد ذکر میشود - جایز است.[1]
مسأله 1497. بانک از صاحب اعتبار، دو گونه سود میبرد که حکم آن به شرح ذیل است:
الف. سودی که از خدمات بانکی مانند تعهّد به پرداخت بدهی و ارتباط با صادر کنندۀ کالا و گرفتن اسناد آن و تحویل آن به خریدار و امور مانند آن میبرد.
دریافت این نوع سود جایز است؛ زیرا میتوان آن را بر جُعاله تطبیق نمود، یعنی صاحب اعتبار برای بانک مبلغی در صورت ارائه این خدمات معیّن میکند. همچنین، اگر بر عقد اجاره تطبیق شود، در صورتی که شرایط صحّت آن را داشته باشد، اشکال ندارد.
ب. بانک قیمت کالا را از مال خود، نه از حساب خریدار، پرداخته و در قبال عدم مطالبۀ آن از مشتری تا مدّت معیّن، سودی به صورت کسر یا درصدی از کلّ مبلغ پرداختی دریافت مینماید.
در این مورد صاحب اعتبار، تنها ضامن اصل بدهی خود به بانک است و دریافت سود از سوی بانک در قبال دادن مهلت برای پرداخت آن، ربا و حرام است؛
البتّه، اگر صاحب اعتبار اقدام به انعقاد نوعی جُعاله نماید، به این صورت که «در قبال پرداخت بدهی از سوی بانک بهطور مجّانی، اصل مبلغ پرداختی و سود بانکی مدّتدار آن - مثلاً دو ماهه - را به عنوان جُعل قرار دهد»، اشکال ندارد.
همچنین، میتوان برای رهایی از ربوی بودن این معامله و تصحیح گرفتن سود، از عقد «بیع» استفاده کرد؛
مثلاً از آنجا که بانک قیمت کالا را به صادر کنندۀ آن به ارز خارجی میپردازد، میتواند آن مقدار از ارز خارجی را، به مبلغی از پول رایج کشور در ذمّۀ مشتری بفروشد که معادل آن ارز و سود مورد نظر بانک باشد و چون دو طرف معامله (ثمن و مثمن) جنسشان متفاوت است، اشکال ندارد.[2]
مسأله 1497. بانک از صاحب اعتبار، دو گونه سود میبرد که حکم آن به شرح ذیل است:
الف. سودی که از خدمات بانکی مانند تعهّد به پرداخت بدهی و ارتباط با صادر کنندۀ کالا و گرفتن اسناد آن و تحویل آن به خریدار و امور مانند آن میبرد.
دریافت این نوع سود جایز است؛ زیرا میتوان آن را بر جُعاله تطبیق نمود، یعنی صاحب اعتبار برای بانک مبلغی در صورت ارائه این خدمات معیّن میکند. همچنین، اگر بر عقد اجاره تطبیق شود، در صورتی که شرایط صحّت آن را داشته باشد، اشکال ندارد.
ب. بانک قیمت کالا را از مال خود، نه از حساب خریدار، پرداخته و در قبال عدم مطالبۀ آن از مشتری تا مدّت معیّن، سودی به صورت کسر یا درصدی از کلّ مبلغ پرداختی دریافت مینماید.
در این مورد صاحب اعتبار، تنها ضامن اصل بدهی خود به بانک است و دریافت سود از سوی بانک در قبال دادن مهلت برای پرداخت آن، ربا و حرام است؛
البتّه، اگر صاحب اعتبار اقدام به انعقاد نوعی جُعاله نماید، به این صورت که «در قبال پرداخت بدهی از سوی بانک بهطور مجّانی، اصل مبلغ پرداختی و سود بانکی مدّتدار آن - مثلاً دو ماهه - را به عنوان جُعل قرار دهد»، اشکال ندارد.
همچنین، میتوان برای رهایی از ربوی بودن این معامله و تصحیح گرفتن سود، از عقد «بیع» استفاده کرد؛
مثلاً از آنجا که بانک قیمت کالا را به صادر کنندۀ آن به ارز خارجی میپردازد، میتواند آن مقدار از ارز خارجی را، به مبلغی از پول رایج کشور در ذمّۀ مشتری بفروشد که معادل آن ارز و سود مورد نظر بانک باشد و چون دو طرف معامله (ثمن و مثمن) جنسشان متفاوت است، اشکال ندارد.[2]
[1]. البتّه، اگرماهیّت افتتاح حساب اعتباری در بانک نوعی «قرض دادن به بانک» باشد تا خدمات فوق را ارائه نماید، نباید قرض مشروط به ارائۀ خدمات مذکور گردد.
[2]. توضیحات بیشتر در این مورد در جلد اول منهاج الصالحین، فصل مستحدثات المسائل، مسألۀ 10 ذکر شده است.