کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)
جستجو در:
8. تسهیلات مضاربه[1] / کیفیّت عملکرد بانک در تسهیلات مضاربه ←
→ فروش اقساطی
حکم تسهیلات سفارش ساخت
مسأله 1479. قرارداد سفارش ساخت (استصناع) عقد مستقل محسوب نمیشود،[1] بلکه نوعی عقد یا ایقاع تبعی است.
بنابراین، بانک میتواند اعطای تسهیلات فوق را به صورت اجاره یا جعاله یا صلح و یا عقود مرکّب از چند عقد یا ایقاع منعقد نماید و برای صحیح بودن آن لازم است احکام و شرایط عقد یا ایقاعی را که بر آن منطبق میشود دارا باشد.
مسأله 1480. اگر در قرارداد سفارش ساخت، کالایی که سفارش داده میشود و بهای آن، هر دو مدّتدار و بر ذمّۀ طرفین قرارداد باشد، اعطای تسهیلات مذکور به صورت خرید و فروش (بیع سلف) صحیح نمیباشد.[2]
مسأله 1481. در قرارداد تسهیلات استصناع، باید نکات ذیل رعایت شود:
1. چنانچه قرارداد، شامل استصناع اوّلی و ثانوی باشد و از نظر فقهی منطبق بر نوعی از «جُعاله» گردد، باید نکاتی که در مسألۀ «1476» ذکر شد، رعایت گردد.
همین طور، در صورتی که قرارداد مذکور منطبق بر معاملات شرعی دیگر مانند اجاره باشد، لازم است احکام و شرایط آن معاملات رعایت شود.
2. از آنجا که ساخت و تولید کالایی که سفارش داده میشود نیازمند مصالح و مواد اولیّه است، باید قرارداد استصناع طوری تنظیم شود که در آن نوعی تملیک نیز صورت گیرد.
این تملیک، در قالب یکی از عقود اسلامی مانند هبه یا مصالحه - با رعایت شرایط صحّت آن - قابل انجام است و میتوان آن را پس از تحویل کالای مورد سفارش، انجام داد.
3. حکم دیرکرد و خسارت تأخیر تأدیه یا وجه التزام قرارداد استصناع تابع نوع عقد یا ایقاعی که بر آن منطبق میشود میباشد. بنابراین، اگر - مثلاً - نوعی جعاله محسوب شود، حکم آن در «تسهیلات جعاله» ذکر شد و اگر نوعی قرارداد سلف محسوب شود، حکم آن در «تسهیلات سلف» بیان شد؛
البتّه، بهطور کلّی در مواردی که دیرکرد و خسارت تأخیر تأدیه یا وجه التزام بابت تأخیر در پرداخت دین است ربا و حرام میباشد.
بنابراین، بانک میتواند اعطای تسهیلات فوق را به صورت اجاره یا جعاله یا صلح و یا عقود مرکّب از چند عقد یا ایقاع منعقد نماید و برای صحیح بودن آن لازم است احکام و شرایط عقد یا ایقاعی را که بر آن منطبق میشود دارا باشد.
مسأله 1480. اگر در قرارداد سفارش ساخت، کالایی که سفارش داده میشود و بهای آن، هر دو مدّتدار و بر ذمّۀ طرفین قرارداد باشد، اعطای تسهیلات مذکور به صورت خرید و فروش (بیع سلف) صحیح نمیباشد.[2]
مسأله 1481. در قرارداد تسهیلات استصناع، باید نکات ذیل رعایت شود:
1. چنانچه قرارداد، شامل استصناع اوّلی و ثانوی باشد و از نظر فقهی منطبق بر نوعی از «جُعاله» گردد، باید نکاتی که در مسألۀ «1476» ذکر شد، رعایت گردد.
همین طور، در صورتی که قرارداد مذکور منطبق بر معاملات شرعی دیگر مانند اجاره باشد، لازم است احکام و شرایط آن معاملات رعایت شود.
2. از آنجا که ساخت و تولید کالایی که سفارش داده میشود نیازمند مصالح و مواد اولیّه است، باید قرارداد استصناع طوری تنظیم شود که در آن نوعی تملیک نیز صورت گیرد.
این تملیک، در قالب یکی از عقود اسلامی مانند هبه یا مصالحه - با رعایت شرایط صحّت آن - قابل انجام است و میتوان آن را پس از تحویل کالای مورد سفارش، انجام داد.
3. حکم دیرکرد و خسارت تأخیر تأدیه یا وجه التزام قرارداد استصناع تابع نوع عقد یا ایقاعی که بر آن منطبق میشود میباشد. بنابراین، اگر - مثلاً - نوعی جعاله محسوب شود، حکم آن در «تسهیلات جعاله» ذکر شد و اگر نوعی قرارداد سلف محسوب شود، حکم آن در «تسهیلات سلف» بیان شد؛
البتّه، بهطور کلّی در مواردی که دیرکرد و خسارت تأخیر تأدیه یا وجه التزام بابت تأخیر در پرداخت دین است ربا و حرام میباشد.
[1]. بنابراین، این قرارداد جزء عقود مستحدثه محسوب نمیشود و از نظر فقهی، باید بر قراردادهای مشروع دیگر تطبیق گردد.
[2]. شرایط صحیح بودن معاملۀ سلف در جلد سوّم، فصل مربوط به آن بیان شد.