کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)(چاپ 1403)
جستجو در:
مدّت پرداخت دیه ←
→ وظیفۀ عاقله در مورد آسیب‌های بدنی غیر از قتل
جنس و مقدار دیۀ قتل
مسأله 1351. «دیۀ قتل» در صورتی که مقتول «مسلمان و مذکّر» باشد، یکى از موارد ذیل است:
الف. «صد شتر»؛
ب. «دویست گاو»
ج. «هزار گوسفند»؛[1]
د. «هزار دینار»؛
ه . «ده هزار درهم».[2]
شایان ذکر است، اگر مقتول «مسلمان و مؤنّث» باشد، «دیۀ قتل» وی «نصف» هر یک از موارد مذکور میباشد.
مسأله 1352. بنابر قول مشهور بین فقهای عظام، دویست «حُلّۀ یمانی» از جمله مواردی است که پرداخت آن همانند موارد مذکور در مسأله قبل، بابت دیۀ مقتولی که مسلمان و مذکّر میباشد، کافی است و نصف آن، (صد حلّۀ یمانی) در صورت مؤنّث بودن مقتول، کفایت میکند؛
ولی این حکم محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب به آن اکتفا نشود و در پرداخت دیه، از سایر اقسام آن انتخاب گردد.
مسأله 1353. اگر قتل به صورت غیر عمدی باشد «قاتل» یا «عاقلۀ» او - حسب مورد - در انتخاب هر یک از اقسام دیه مخیّر هستند[3] و ولیّ مقتول حقّ اجبار «قاتل» یا «عاقلۀ» او را بر قسم خاصّی از اقسام دیات ندارد.[4]
مسأله 1354. در قتل عمدی که حقّ قصاص بر عهدۀ قاتل ثابت میشود، ولیّ مقتول میتواند از حقّ قصاص در ازای دریافت دیه با انتخاب هر یک از موارد مذکور یا مقدار کمتر یا بیشتر از آن با توافق و تراضی طرفین، صرف نظر نماید.[5]
مسأله 1355. اگر مقتول ولد الزنا و مسلمان یا در حکم مسلمان باشد، دیهاش همان دیۀ فرد حلال‌زاده میباشد.
مسأله 1356. اگر مقتول کافر ذمّى باشد (چه یهودی باشد یا مسیحی یا زرتشتی) در صورتى که مذکّر باشد دیۀ او «800 درهم» و چنانچه مؤنّث باشد دیۀ او «400 درهم» مى‌باشد.
این حکم، بنابر احتیاط واجب در مورد کافری که با مسلمانان عهد و پیمان بسته یا در پناه مسلمانان است نیز جاری است.[6]
الف. «صد شتر»؛
ب. «دویست گاو»
ج. «هزار گوسفند»؛[1]
د. «هزار دینار»؛
ه . «ده هزار درهم».[2]
شایان ذکر است، اگر مقتول «مسلمان و مؤنّث» باشد، «دیۀ قتل» وی «نصف» هر یک از موارد مذکور میباشد.
مسأله 1352. بنابر قول مشهور بین فقهای عظام، دویست «حُلّۀ یمانی» از جمله مواردی است که پرداخت آن همانند موارد مذکور در مسأله قبل، بابت دیۀ مقتولی که مسلمان و مذکّر میباشد، کافی است و نصف آن، (صد حلّۀ یمانی) در صورت مؤنّث بودن مقتول، کفایت میکند؛
ولی این حکم محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب به آن اکتفا نشود و در پرداخت دیه، از سایر اقسام آن انتخاب گردد.
مسأله 1353. اگر قتل به صورت غیر عمدی باشد «قاتل» یا «عاقلۀ» او - حسب مورد - در انتخاب هر یک از اقسام دیه مخیّر هستند[3] و ولیّ مقتول حقّ اجبار «قاتل» یا «عاقلۀ» او را بر قسم خاصّی از اقسام دیات ندارد.[4]
مسأله 1354. در قتل عمدی که حقّ قصاص بر عهدۀ قاتل ثابت میشود، ولیّ مقتول میتواند از حقّ قصاص در ازای دریافت دیه با انتخاب هر یک از موارد مذکور یا مقدار کمتر یا بیشتر از آن با توافق و تراضی طرفین، صرف نظر نماید.[5]
مسأله 1355. اگر مقتول ولد الزنا و مسلمان یا در حکم مسلمان باشد، دیهاش همان دیۀ فرد حلال‌زاده میباشد.
مسأله 1356. اگر مقتول کافر ذمّى باشد (چه یهودی باشد یا مسیحی یا زرتشتی) در صورتى که مذکّر باشد دیۀ او «800 درهم» و چنانچه مؤنّث باشد دیۀ او «400 درهم» مى‌باشد.
این حکم، بنابر احتیاط واجب در مورد کافری که با مسلمانان عهد و پیمان بسته یا در پناه مسلمانان است نیز جاری است.[6]
[1]. تفصیل شرایط «شتر یا گاو یا گوسفند» که بابت دیه پرداخت میشود، در کتابهاى فقهى مفصّل‌تر ذکر شده است.
[2]. توضیحات مربوط به «دینار» و «درهم» و کیفیّت تبدیل آن به مثقال یا گرم، در مسألۀ «1441 تا 1444» ذکر میشود.
[3]. «قاتل» یا «عاقلۀ» وی میتوانند هر یک از اقسام دیه را انتخاب نمایند، هرچند قیمتش از بقیّه کمتر باشد. بنابراین، انتخاب نقره که در زمان معاصر معمولاً قیمت آن کمتر از بقیّه است، اشکال ندارد.
[4]. البتّه، اگر قاتل بخواهد قیمت یکی از موارد مذکور را به صورت «پول» بپردازد، لازم است این امر با توافق طرف مقابل باشد.
[5]. در صورتی که شرایط قصاص وجود نداشته باشد - مثل اینکه قاتل پدر مقتول باشد - قاتل همانند قتل غیر عمد مخیّر بین اقسام مذکور میباشد.
[6]. البتّه در موارد مذکور، در صورتی که عاملِ مناسب با افزایش دیه وجود داشته باشد، مثل اینکه فرد اصرار بر کشتن اهل ذمّه داشته باشد، حاکم شرع میتواند مقدار دیه را بیشتر از مقدار ذکر شده قرار دهد.