پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)(چاپ 1403)

جانشینی نوه­ ها در جایگاه اولاد ← → ارث / دسته‌بندی کلّی وارثین به‌طور خلاصه

تفصیل و جزئیّات ارث هر یک از وارثین / ارث دستۀ اوّل

مسأله 1159. اگر وارث میّت فقط یک نفر از دستۀ اول باشد، مثلاً «پدر» یا «مادر» یا «یک پسر» یا «یک دختر» باشد، همۀ اموال میّت به او ارث می‏رسد.
همچنین، اگر پدر و مادر زنده نباشند و ورثه تنها «چند پسر» یا «چند دختر» باشند، همۀ اموال را به‌طور مساوی بین خود قسمت می­کنند و چنانچه «پسر و دختر» هر دو باشند، هر پسر دو برابر هر دختر ارث خواهد برد.

مسأله 1160. اگر وارث میّت فقط «پدر و مادر» او باشند، دو صورت دارد:
الف. مادر «حاجِب» نداشته باشد؛ در این صورت،یک /سوم اصل اموال میّت[975] به مادر و باقیمانده یعنی دو /سوم آن به پدر ارث می­رسد؛

ب. مادر «حاجِب» داشته باشد؛ در این صورت،یک/ ششم اصل اموال میّت به مادر و باقیمانده یعنی پنج/ششم آن به پدر ارث می­رسد.
منظور از «حاجِب» در این مسأله آن است که میّت، حدّاقل «دو برادر یا چهار خواهر، یا یک برادر و دو خواهر» داشته باشد که همۀ آنان مسلمان و آزاد و پدرشان با پدر میّت یکی باشد، خواه مادرشان با مادر میّت یکی باشد یا نه، ولی مشروط به اینکه به دنیا آمده باشند. بنابراین، اگر به صورت حَمْل باشند کافی نیست.
شایان ذکر است، افراد مذکور که در دستۀ دوم ارث هستند ارث نمی­برند، امّا به سبب بودن این افراد، سهم الارث مادر از یک/ سوم به یک/ ششم کاهش می­یابد.

مسأله 1161. اگر وارث میّت فقط «پدر و مادر و یک دختر» باشد، دو صورت دارد:
الف. مادر «حاجِب»[976] نداشته باشد؛ در این صورت اموال میّت را پنج قسمت می‏کنند و پدر و مادر هر کدام یک/پنجم اصل اموال و دختر سه/پنجم آن را ارث می­برد.
ب. مادر «حاجِب» داشته باشد؛ در این صورت اموال را «30­» قسمت نموده و پدر شش/سی ام، دختر هجده/سی ام و مادر پنج/سی ام اموال را به ارث می‏برند.
امّا نسبت به باقیمانده - یعنی یک/سی ام اموال میّت - مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود و یک/چهارم بنابر احتیاط واجب، پدر و مادر و دختر میّت با هم مصالحه نمایند.[977]

مسأله 1162. اگر وارث میّت فقط «پدر و مادر و یک پسر» باشد، اموال وی را «6» قسمت می‏کنند؛ به این صورت که پدر و مادر هر کدام یک قسمت، یعنی یک/ششم اصل اموال و پسر، «4» قسمت یعنی چهار/ششم آن را ارث می‏برد.
همین طور، اگر میّت به جای یک پسر، «چند پسر» یا «چند دختر» داشته باشد، آن چهار قسمت به‌طور مساوی بین پسران یا دختران قسمت می­شود و چنانچه میّت دارای «پدر و مادر و پسر و دختر»باشد، آن چهار قسمت را به گونه­ای تقسیم می‏کنند که هر پسر دو برابر هر دختر ارث ببرد.

مسأله 1163. اگر وارث میّت فقط «پدر یا مادر و یک یا چند پسر» باشند، اموالش را «6» قسمت می‏کنند؛ به این صورت که پدر یا مادر یک قسمت یعنی یک/ششم اصل اموال و پسر پنج قسمت، یعنی پنج/ششم آن را ارث می‏بــرد و اگر چند پســر باشنــد، آن پنج قسمت را به‌طور مساوی بین پسران تقسیم می‏نمایند.

مسأله 1164. اگر ورثۀ میّت فقط «پدر یا مادر به همراه چند پسر و دختر» باشند، اموال را «6» قسمت می‏کنند؛ به این صورت که پدر یا مادر یک قسمت یعنی یک/ششم اصل اموال را ارث می­برد و باقیمانده، یعنی پنج/ششم
آن را طوری قسمت می‏کنند که هر پسر دو برابر هر دختر ارث ببرد.

مسأله 1165. اگر وارث میّت فقط­ «پدر یا مادر و یک دختر» باشد، اموال را «4» قسمت می‏کنند؛ به این صورت که پدر یا مادر یک قسمت، یعنی یک/ چهارم اصل اموال و دختر «3» قسمت، یعنی سه/چهارم آن را ارث می‏برد.

مسأله 1166. اگر وارث میّت فقط­«پدر یا مادر و چند دختر» باشد، اموال را «5» قسمت­ می‏کنند؛ به این صورت که پدر یا مادر یک قسمت، یعنی یک/پنجم اصل اموال را ارث می­برد و «4» قسمت دیگر، یعنی چهار/پنجم آن را دختران به‌طور مساوی بین خودشان تقسیم می‏کنند.

[1]. منظور از «اصل اموال» در این مسأله و مسائل بعد، در مسألۀ «1157» ذکر شد.

[2]. تعریف «حاجب» در مسألۀ قبل ذکر شد.

[3]. زیرا ممکن است وجود «حاجب» تأثیری نداشته و مقدار مذکور، یعنی یک سی ام سهم مادر باشد، هم چنان که ممکن است به سبب «حاجب»، مادر از آن ارث نبرده و در این صورت سه چهارم از یک سی ام سهم دختر و یک چهارم آن سهم پدر باشد.
جانشینی نوه­ ها در جایگاه اولاد ← → ارث / دسته‌بندی کلّی وارثین به‌طور خلاصه
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français