کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)
جستجو در:
کاهش ارزش پول در موارد تعیین مبلغ از درآمد موقوفه ←
→ کیفیّت استفادۀ موقوف علیهم متعدّد از مال وقفی محدود
چند مسأله دربارۀ کیفیّت استفاده از مدارس وقفی[1]
مسأله 891. مجاز بودن سکونت در مدارسی که برای طلّاب وقف شده، بستگی به کیفیّت وقف دارد؛ پس اگر مدرسه برای تحصیل - نه سکونت - وقف شده باشد، ساکن شدن طلّاب در آن جایز نیست؛
ولی اگر واقف سکونت در مدرسه را مجاز شمرده یا مدرسه را بدون قید و شرط خاصّی برای طلّاب وقف کرده و سکونت در مدرسه هم از استفادههای متعارف و معمول در آن به شمار میرود، طلّاب میتوانند در آن ساکن شوند.
مسأله 892. اگر واقف سکونت در مدرسه را اختصاص به گروهی داده یا شرایط خاصّی برای ساکنین لحاظ کرده باشد، سکونت در مدرسه بر سایر طلّاب جایز نیست و چنانچه برخی از طلّاب ساکن، پس از مدّتی فاقد شرط واقف شوند - مثلاً طلبهای در مدرسهای که حجرههای آن برای سکونت طلّاب مجرّد وقف شده ازدواج کند - باید سکونت در مدرسه را ترک کنند.
مسأله 893. اگر مدرسهای که برای طلّاب وقف شده متولّی داشته باشد و متولّی حسب اختیاراتی که برای وی در وقف قرارداده شده، نسبت به انتخاب طلّاب واجد شرایط اعمال نظر مینماید، طلّاب حق ندارند بدون هماهنگی متولّی اتاق یا حجرهای را در اختیار بگیرند.
مسأله 894. اگر کیفیّت وقف مدرسهای به گونهای است که سکونت طلّاب در آن، نیاز به اجازۀ متولّی مدرسه نداشته باشد، طلبهای که با رعایت شرایط وقف زودتر از دیگران در اتاق یا حجرۀ مدرسه ساکن شده است، نسبت به آن حجره یا اتاق بر سایر طلّاب اولویّت دارد.
بنابراین، تا مدّتی که از سکونت در آن حجره انصراف نداده و اعراض نکرده، دیگران حقّ ممانعت و مزاحمت با او را ندارند، هرچند مدّت سکونتش طولانی شود؛ مگر آنکه واقف هنگام وقف، مدّت معیّنی را برای سکونت تعیین کرده باشد[2] که در این صورت با پایان مدّت، بر طلبه واجب است بدون تأخیر محلّ را تخلیه و ترک نماید.
مسأله 895. خارج شدن طلبۀ واجد شرایــط در موراد معمــول و متعارف از حجره - مانند خروج جهت تأمین خوراکی و موادّ مورد نیاز روزانه یا شرکت در دروس روزانه- حقّ اولویّت وی را نسبت به حجرهای که در آن ساکن شده از بین نمیبرد، هرچند چیزی از وسائل خود در حجره باقی نگذاشته باشد.
مسأله 896. حقّ اولویّت طلبۀ ساکن واجد شرایط، با مسافرتهای عادی یکی دو روزه یا بیشتر از بین نمیرود؛ بلکه مسافرتهای متعارفی که ممکن است یکی دو ماه یا بیشتر طول بکشد، مانند سفر حج یا زیارت عتبات یا ملاقات با بستگانش که در شهر دیگری ساکن هستند یا معالجه بیماری که فرد قصد برگشت دارد و نشانه و شیئی - مانند اثاثیّه و کتابهای درسی- در حجره قرار داده، ضرری به حقّ اولویّت وی ندارد؛ مگر آنکه با شرایط وقف سازگار نباشد یا متولّی حسب اختیارات خویش نسبت به خالی ماندن حجره موافقت نکند؛
البتّه، باید طوری باشد که فرد عرفاً همچنان مقیم و ساکن مدرسه شمرده شود. بنابراین، اگر مدّت خروج به قدری طولانی شود که ساکن مدرسه شمرده نشود، حقّش از بین میرود.
مسأله 897. اگر در وقف شرط شده باشد «طلّاب ساکن در شبهای ایّام غیر تعطیل (یا هر شب) در مدرسه بخوابند»، چنانچه طلبۀ ساکن مدرسه، شبها در محلّ دیگری بخوابد، حقّ اولویّتش از بین میرود.
مسأله 898. طلبهای که با رعایت شرایط وقف در مدرسه ساکن شده است، حق ندارد طلبۀ واجد شرایط دیگر را از مشارکت با خود در مکان منع کند؛ مگر آنکه اتاق یا حجره بر اساس شرایط وقف یا اختیارات متولّی یا با توجّه به قابلیّت آن اتاق[3] برای یک نفر آماده شده باشد.
ولی اگر واقف سکونت در مدرسه را مجاز شمرده یا مدرسه را بدون قید و شرط خاصّی برای طلّاب وقف کرده و سکونت در مدرسه هم از استفادههای متعارف و معمول در آن به شمار میرود، طلّاب میتوانند در آن ساکن شوند.
مسأله 892. اگر واقف سکونت در مدرسه را اختصاص به گروهی داده یا شرایط خاصّی برای ساکنین لحاظ کرده باشد، سکونت در مدرسه بر سایر طلّاب جایز نیست و چنانچه برخی از طلّاب ساکن، پس از مدّتی فاقد شرط واقف شوند - مثلاً طلبهای در مدرسهای که حجرههای آن برای سکونت طلّاب مجرّد وقف شده ازدواج کند - باید سکونت در مدرسه را ترک کنند.
مسأله 893. اگر مدرسهای که برای طلّاب وقف شده متولّی داشته باشد و متولّی حسب اختیاراتی که برای وی در وقف قرارداده شده، نسبت به انتخاب طلّاب واجد شرایط اعمال نظر مینماید، طلّاب حق ندارند بدون هماهنگی متولّی اتاق یا حجرهای را در اختیار بگیرند.
مسأله 894. اگر کیفیّت وقف مدرسهای به گونهای است که سکونت طلّاب در آن، نیاز به اجازۀ متولّی مدرسه نداشته باشد، طلبهای که با رعایت شرایط وقف زودتر از دیگران در اتاق یا حجرۀ مدرسه ساکن شده است، نسبت به آن حجره یا اتاق بر سایر طلّاب اولویّت دارد.
بنابراین، تا مدّتی که از سکونت در آن حجره انصراف نداده و اعراض نکرده، دیگران حقّ ممانعت و مزاحمت با او را ندارند، هرچند مدّت سکونتش طولانی شود؛ مگر آنکه واقف هنگام وقف، مدّت معیّنی را برای سکونت تعیین کرده باشد[2] که در این صورت با پایان مدّت، بر طلبه واجب است بدون تأخیر محلّ را تخلیه و ترک نماید.
مسأله 895. خارج شدن طلبۀ واجد شرایــط در موراد معمــول و متعارف از حجره - مانند خروج جهت تأمین خوراکی و موادّ مورد نیاز روزانه یا شرکت در دروس روزانه- حقّ اولویّت وی را نسبت به حجرهای که در آن ساکن شده از بین نمیبرد، هرچند چیزی از وسائل خود در حجره باقی نگذاشته باشد.
مسأله 896. حقّ اولویّت طلبۀ ساکن واجد شرایط، با مسافرتهای عادی یکی دو روزه یا بیشتر از بین نمیرود؛ بلکه مسافرتهای متعارفی که ممکن است یکی دو ماه یا بیشتر طول بکشد، مانند سفر حج یا زیارت عتبات یا ملاقات با بستگانش که در شهر دیگری ساکن هستند یا معالجه بیماری که فرد قصد برگشت دارد و نشانه و شیئی - مانند اثاثیّه و کتابهای درسی- در حجره قرار داده، ضرری به حقّ اولویّت وی ندارد؛ مگر آنکه با شرایط وقف سازگار نباشد یا متولّی حسب اختیارات خویش نسبت به خالی ماندن حجره موافقت نکند؛
البتّه، باید طوری باشد که فرد عرفاً همچنان مقیم و ساکن مدرسه شمرده شود. بنابراین، اگر مدّت خروج به قدری طولانی شود که ساکن مدرسه شمرده نشود، حقّش از بین میرود.
مسأله 897. اگر در وقف شرط شده باشد «طلّاب ساکن در شبهای ایّام غیر تعطیل (یا هر شب) در مدرسه بخوابند»، چنانچه طلبۀ ساکن مدرسه، شبها در محلّ دیگری بخوابد، حقّ اولویّتش از بین میرود.
مسأله 898. طلبهای که با رعایت شرایط وقف در مدرسه ساکن شده است، حق ندارد طلبۀ واجد شرایط دیگر را از مشارکت با خود در مکان منع کند؛ مگر آنکه اتاق یا حجره بر اساس شرایط وقف یا اختیارات متولّی یا با توجّه به قابلیّت آن اتاق[3] برای یک نفر آماده شده باشد.
[1]. این مسائل در موارد مشابه غیر از مدارس نیز جاری است.
[2]. فرق ندارد تعیین مدّت در وقفنامه تصریح شده باشد یا به گونهای دیگر - مانند آنچه در مسألۀ «868» ذکر شد - وقف مشروط به آن منعقد شده باشد.
[3]. مثل اینکه حجره کوچک است و گنجایش بیش از یک نفر را ندارد.