مسأله 773. اگر فرد مالی را وقف کند و شرط نماید که موقوف علیه خود مستقیماً از مال وقفی استفاده کند و انتفاع برد، چنین وقفی وقف «انتفاع» نام دارد و باید به شرط عمل شود؛ پس اگر خانه‌ای را بر اولاد خود وقف نماید تا خود در آن ساکن شوند، آنان حقّ اجاره دادن خانه را ندارند و کسی که نمی‌خواهد در آن ساکن شود، هیچ حقّی ندارد.[1] همین طور، اگر مثلاً باغی را وقف کرده تا خودِ محصولاتش در مجالس عزاداری مصرف شود، حقّ ندارند محصولات را فروخته و پولش را در مجالس صرف نمایند.

مسأله 774. اگر مالی مانند خانه - به ‌گونه‌ای که در مسألۀ قبل ذکر شد - وقف انتفاع شده باشد و موقوف علیهم کلّاً به جهت مهاجرت به مکان دیگر یا ضرر قابل توجّه یا مشقّت و سختی فوق‌العاده که معمولاً قابل تحمّل نیست (حَرَج)، نتوانند خود از مال موقوفه استفاده کنند، دو صورت دارد:
الف. واقف در وقف و قرار دادن شرط مذکور دو امر را لحاظ کرده و دو مطلوب داشته: اوّل: رسیدن منفعتی از خانه به افراد مورد نظر؛ دوّم: ساکن شدن خود افراد درخانه؛[2] در این صورت، موقوف علیهم می‌توانند طور دیگری - مثلاً با اجاره دادن - از منافع خانه استفاده کنند؛
ب. واقف فقط می‌خواسته خود افراد مورد نظر در آن ساکن شوند؛ مثلاً خانه‌ای که نزدیک حرم بوده را بر اولاد خود وقف کرده و تنها مطلوبش این بوده که فرزندانش بتوانند به راحتی به حرم مشرّف شوند؛ در این صورت، وقف باطل شده و به ملکیّت خود واقف و چنانچه از دنیا رفته، به ورثه‌اش برمی‌گردد.[3]
شایان ذکر است، غالباً وقف‌ها از نوع «الف» هستند.