کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)
جستجو در:
حکم فضای بالا و پایین ملک وقفی ←
→ 3. وقف بر جهات
کیفیّت مالکیّت موقوف علیه نسبت به منافع مال وقفی
مسأله 769. در قسم اوّل وقف (که در مسألۀ «766» ذکر شد) - مانند باغی که بر شخص معیّن و فرزندانش یا بر حرم یا مسجد معیّنی وقف شده - منافع و محصولات شیء وقف شده نیز همانند خود آن شیء، ملک موقوف علیه میباشد، هرچند خود آن شیء ملک غیر طِلْق است[1] که حکمش در مسألۀ «763» بیان شد.
مسأله 770. در قسم دوّم وقف (که در مسألۀ «767» ذکر شد) مالکیّت منافع و محصولات مال وقفی سه صورت دارد:
الف. منافع نیز ملک عنوان است و اصلاً افراد مالک آن نمیشوند؛
وقف مدرسه بر طلّاب و وقف کاروانسرا بر مسافرین و وقف کتاب بر اهل علم، جزء این دسته میباشند. بنابراین، طلّاب و مسافرین و اهل علم، مالک منافع مدرسه، کاروانسرا و کتاب نیستند و تنها حقّ استفاده از مال وقفی را دارند.
ب. منافع، ملک عنوان است و با تملیک متولّی و تحویل به افراد، به ملکیّت اشخاص در میآید؛ مانند باغی که بر فقرا وقف شده که هر گاه متولّی محصولات باغ را به فقیر تملیک کند، آن فقیر مالک محصول میگردد.
ج. منافع در هر زمان به صورت مشاع، ملک افرادی است که در آن زمان موجود میباشند، بدون اینکه احتیاج به تملیک متولّی داشته باشد؛ مانند باغی که بر علمای شهر وقف شده، به این صورت که محصولات باغ از همان ابتدای ظهور (حدوث)، مال آنان باشد.[2]
مسأله 771. در قسم سوّم وقف (که در مسألۀ «768» ذکر شد) منافع نیز، ملک همان جهت میباشد؛ چه آن جهت، جهت خاص باشد و چه جهت عام، هرچند خود آن شیء ملک غیر طِلْق است که حکمش در مسألۀ «763» بیان شد.
مسأله 770. در قسم دوّم وقف (که در مسألۀ «767» ذکر شد) مالکیّت منافع و محصولات مال وقفی سه صورت دارد:
الف. منافع نیز ملک عنوان است و اصلاً افراد مالک آن نمیشوند؛
وقف مدرسه بر طلّاب و وقف کاروانسرا بر مسافرین و وقف کتاب بر اهل علم، جزء این دسته میباشند. بنابراین، طلّاب و مسافرین و اهل علم، مالک منافع مدرسه، کاروانسرا و کتاب نیستند و تنها حقّ استفاده از مال وقفی را دارند.
ب. منافع، ملک عنوان است و با تملیک متولّی و تحویل به افراد، به ملکیّت اشخاص در میآید؛ مانند باغی که بر فقرا وقف شده که هر گاه متولّی محصولات باغ را به فقیر تملیک کند، آن فقیر مالک محصول میگردد.
ج. منافع در هر زمان به صورت مشاع، ملک افرادی است که در آن زمان موجود میباشند، بدون اینکه احتیاج به تملیک متولّی داشته باشد؛ مانند باغی که بر علمای شهر وقف شده، به این صورت که محصولات باغ از همان ابتدای ظهور (حدوث)، مال آنان باشد.[2]
مسأله 771. در قسم سوّم وقف (که در مسألۀ «768» ذکر شد) منافع نیز، ملک همان جهت میباشد؛ چه آن جهت، جهت خاص باشد و چه جهت عام، هرچند خود آن شیء ملک غیر طِلْق است که حکمش در مسألۀ «763» بیان شد.
[1].تعریف ملک غیر طِلق، در صفحۀ «325»، پاورقی «3» ذکر شد.
[2]. ملاک در تحقّق هر یک از اقسام سهگانۀ مذکور، قصد واقف و نوع وقف آن است.