کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)(چاپ 1403)
جستجو در:
اجیر شدن زن پذیرای جنین به عنوان مادر جانشین ←
→ تلقیح زن با منی شوهر
2. تلقیح مصنوعی خارج از فضای رحم
مسأله 710. اگر تخمک زن و اسپرم مرد - هرچند نامحرم - گرفته شود و تخمک با اسپرم در خارج از فضاى رحم و مَهْبِل (مثلاً در آزمایشگاه) بارور شود، سپس نطفۀ بارور شده (رویان)، در رحم همان زن یا زن دیگر قرار داده شود، این عمل با رعایت شرایط ذیل اشکال ندارد:
الف. از تمام امور حرام (مثل آشکار نمودن عورت یا لمس و نگاه به آن حتّی توسط پزشک همجنس)[1] پرهیز گردد؛
البتّه، در صورت وجود مشقّت فوق‌العاده زیاد که معمولاً تحمّل نمیشود (حرج) یا خوف ضرر قابل توجّه برای وی و نبودن راه مشروع دیگر برای رهایی از آن، اقدام به هر یک از آن امور به مقدار رفع ضرورت، برای او و نیز پزشکی که تلقیح مصنوعی توسط وی انجام میشود جایز است؛[2]
مثلاً اگر نداشتن فرزند برای زن حرج داشته باشد و راه مشروع دیگری مانند گرفتن فرزند خوانده از بهزیستی و غیر آن وجود نداشته نباشد و بچّهدار شدن زن، بدون کشف و لمس و نگاه حرام به وی امکان پذیر نباشد، در این فرض رعایت این شرط (شرط الف) لازم نیست.
ب. بنابر احتیاط واجب، زن و مرد مذکور، از محارم یکدیگر (نسبی یا سببی یا رضاعی) مانند برادر و خواهر، مادر و فرزند، داماد و مادر زن، عروس و پدر شوهر نباشند.
ج. بنابر احتیاط واجب، نطفۀ بارور شده در رحمِ محارم صاحب اسپرم (نسبی یا سببی یا رضاعی) مانند مادر یا مادر زن وی، به عنوان بستر پرورش نطفه، قرار داده نشود. بنابراین، قرار دادن آن، در رحم آن زن (صاحب تخمک)[3] یا خواهرش یا خالهاش و مانند آن که از محارم صاحب اسپرم نیستند، اشکال ندارد.
مسأله 711. تلقیح مصنوعی تخمک با اسپرم در لولۀ آزمایش و خارج رحم، بعد از فوت صاحب تخمک یا صاحب اسپرم اشکال ندارد[4] و احکام نسب بین نوزادی که از این طریق متولّد میشود با صاحب اسپرم و تخمک و رحم از مسائل بعد روشن میشود؛
البتّه، در صورتی که تلقیح بعد از فوت صاحب اسپرم یا تخمک انجام شده باشد فرزند مذکور از او ارث نمیبرد.
مسأله 712. اگر زنی که صاحب رحم است، نسبت به امور حرامی همچون آشکار نمودن عورت - مثلاً به جهت اینکه فرزند نداشتن برای وی موجب حرج است - مضطر و ناچار باشد، اضطرار وی موجب جایز شدن این امور حرام برای زن صاحب تخمک که اهدا کنندۀ تخمک محسوب میشود، نیست؛ مگر اینکه او نیز مضطر و ناچار باشد.
همچنین، چنانچه زنی که صاحب تخمک است نسبت به امور حرام مذکور مضطر و ناچار باشد، اضطرار وی موجب جایز شدن این امور برای زن دیگر که صاحب رحم است و پذیرای جنین (مادر جانشین) محسوب می‌گردد، نیست؛ مگر آنکه او نیز مضطر و ناچار باشد؛
همین طور، اضطرار و ناچاری صاحب تخمک یا صاحب رحم، موجب جایز شدن امور حرام (مانند خود ارضایی) برای شوهر وی یا مرد دیگری که اهدا کنندۀ اسپرم محسوب میشود، نیست؛ مگر آنکه او نیز مضطر و ناچار باشد.
الف. از تمام امور حرام (مثل آشکار نمودن عورت یا لمس و نگاه به آن حتّی توسط پزشک همجنس)[1] پرهیز گردد؛
البتّه، در صورت وجود مشقّت فوق‌العاده زیاد که معمولاً تحمّل نمیشود (حرج) یا خوف ضرر قابل توجّه برای وی و نبودن راه مشروع دیگر برای رهایی از آن، اقدام به هر یک از آن امور به مقدار رفع ضرورت، برای او و نیز پزشکی که تلقیح مصنوعی توسط وی انجام میشود جایز است؛[2]
مثلاً اگر نداشتن فرزند برای زن حرج داشته باشد و راه مشروع دیگری مانند گرفتن فرزند خوانده از بهزیستی و غیر آن وجود نداشته نباشد و بچّهدار شدن زن، بدون کشف و لمس و نگاه حرام به وی امکان پذیر نباشد، در این فرض رعایت این شرط (شرط الف) لازم نیست.
ب. بنابر احتیاط واجب، زن و مرد مذکور، از محارم یکدیگر (نسبی یا سببی یا رضاعی) مانند برادر و خواهر، مادر و فرزند، داماد و مادر زن، عروس و پدر شوهر نباشند.
ج. بنابر احتیاط واجب، نطفۀ بارور شده در رحمِ محارم صاحب اسپرم (نسبی یا سببی یا رضاعی) مانند مادر یا مادر زن وی، به عنوان بستر پرورش نطفه، قرار داده نشود. بنابراین، قرار دادن آن، در رحم آن زن (صاحب تخمک)[3] یا خواهرش یا خالهاش و مانند آن که از محارم صاحب اسپرم نیستند، اشکال ندارد.
مسأله 711. تلقیح مصنوعی تخمک با اسپرم در لولۀ آزمایش و خارج رحم، بعد از فوت صاحب تخمک یا صاحب اسپرم اشکال ندارد[4] و احکام نسب بین نوزادی که از این طریق متولّد میشود با صاحب اسپرم و تخمک و رحم از مسائل بعد روشن میشود؛
البتّه، در صورتی که تلقیح بعد از فوت صاحب اسپرم یا تخمک انجام شده باشد فرزند مذکور از او ارث نمیبرد.
مسأله 712. اگر زنی که صاحب رحم است، نسبت به امور حرامی همچون آشکار نمودن عورت - مثلاً به جهت اینکه فرزند نداشتن برای وی موجب حرج است - مضطر و ناچار باشد، اضطرار وی موجب جایز شدن این امور حرام برای زن صاحب تخمک که اهدا کنندۀ تخمک محسوب میشود، نیست؛ مگر اینکه او نیز مضطر و ناچار باشد.
همچنین، چنانچه زنی که صاحب تخمک است نسبت به امور حرام مذکور مضطر و ناچار باشد، اضطرار وی موجب جایز شدن این امور برای زن دیگر که صاحب رحم است و پذیرای جنین (مادر جانشین) محسوب می‌گردد، نیست؛ مگر آنکه او نیز مضطر و ناچار باشد؛
همین طور، اضطرار و ناچاری صاحب تخمک یا صاحب رحم، موجب جایز شدن امور حرام (مانند خود ارضایی) برای شوهر وی یا مرد دیگری که اهدا کنندۀ اسپرم محسوب میشود، نیست؛ مگر آنکه او نیز مضطر و ناچار باشد.
[1]. همین طور، بر مرد لازم است از خود ارضایی (استمنای حرام) پرهیز نماید.
[2]. در مواردی که آشکار کردن عورت یا نگاه یا لمس آن جایز است، انتخاب پزشک زن، مقدّم بر پزشک مرد می‌باشد.
[3]. چه همسر صاحب اسپرم باشد و چه غیر آن.
[4]. هرچند احتیاط مستحب در ترک آن است.