کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)(چاپ 1403)
جستجو در:
احکام تلقیح مصنوعی ←
→ شبیهسازی
احکام پیشگیری از بارداری
مسأله 702. استفاده از دارو یا دستگاه پیشگیرى از حاملگى (IUD و مانند آن)[1] به شرط آنکه برای زن ضرر مهمّ و فوقالعاده زیاد نداشته باشد، جایز است؛ ولی باید از تمام امور حرام (مثل آشکار نمودن عورت یا لمس و نگاه به آن حتّی توسط پزشک همجنس) پرهیز گردد؛
البتّه، اگر پیشگیری از حاملگی با ارتکاب امور حرام مذکور همراه باشد، فقط در صورت ضرورت و اضطرار جایز میباشد؛ مانند اینکه باردار شدن برای زن خوف ضرر قابل توجّه داشته یا موجب مشقّت و سختی فوقالعاده باشد که معمولاً قابل تحمّل نیست (حَرَج)[2] و پیشگیری از آن با شیوههای مشروع دیگر، امکانپذیر نبوده یا ضرری یا حرجی باشد.
شایان ذکر است، در صورتی که ثابت شود دستگاه پیشگیرى از حاملگى(IUD و مانند آن)،[3] نطفه را پس از انعقادش[4] از بین میبرد، بنابر احتیاط واجب باید از استعمال آن مطلقاً اجتناب شود؛ امّا استعمال دارو و مانند آن جهت سقط نطفه بعد از انعقاد آن بنابر فتویٰ جایز نیست.
مسأله 703. اگر زوجه بخواهد جهت پیشگیری از بارداری اقدام به امری نماید که با حقّى از حقوق شرعى شوهرش منافات داشته باشد، باید رضایت وی را برای این کار جلب نماید.[5]
مسأله 704. بستن «لولههای رحم»[6] با عمل جراحى برای زن جایز است، هرچند موجب عقیم شدن دائمی گردد؛ ولی اگر این عمل مستلزم امور حرام (مثل آشکار نمودن عورت یا لمس و نگاه به آن حتّی توسط پزشک همجنس) باشد جایز نیست، مگر مورد استثنایی که در مسألۀ «702» بیان شد.
همچنین، برای زن برداشتن رحم یا تخمدانها و مانند آنکه ضرر مهمّ و فوقالعاده محسوب میشود جایز نیست، مگر اینکه وی به سبب بیمارى که درمان آن ضروری است، نسبت به انجام این عمل ناچار شود.
مسأله 705. بستن «لوله های منی بر»[7] یا قطع آنها[8] در مرد با عمل جراحی جایز است، هرچند موجب عقیم شدن دائمی گردد؛ ولی اگر این عمل مستلزم امور حرام (مثل آشکار نمودن عورت یا لمس و نگاه به آن حتّی توسط پزشک همجنس) باشد جایز نیست؛ مگر مورد استثنایی که در مسأله «702» بیان شد.
همچنین، قطع آلت تناسلی یا بیضهها که ضرر مهمّ و فوقالعاده محسوب میشود، برای مرد جایز نمیباشد، مگر اینکه مرد به سبب بیمارى که درمان آن ضروری است نسبت به انجام این عمل ناچار شود.
مسأله 706. احتیاط مستحب آن است که فرد اقدام به عملی که موجب عقیم شدن به صورت دائمی میشود - در مواردی که با توضیحات مسائل قبل جایز است - ننماید و از آنجایی که این امر مانع از افزایش نسل مسلمین که مطلوب شرع مقدّس است میباشد، سزاوار است در غیر موارد ضروری از آن اجتناب شود.
البتّه، اگر پیشگیری از حاملگی با ارتکاب امور حرام مذکور همراه باشد، فقط در صورت ضرورت و اضطرار جایز میباشد؛ مانند اینکه باردار شدن برای زن خوف ضرر قابل توجّه داشته یا موجب مشقّت و سختی فوقالعاده باشد که معمولاً قابل تحمّل نیست (حَرَج)[2] و پیشگیری از آن با شیوههای مشروع دیگر، امکانپذیر نبوده یا ضرری یا حرجی باشد.
شایان ذکر است، در صورتی که ثابت شود دستگاه پیشگیرى از حاملگى(IUD و مانند آن)،[3] نطفه را پس از انعقادش[4] از بین میبرد، بنابر احتیاط واجب باید از استعمال آن مطلقاً اجتناب شود؛ امّا استعمال دارو و مانند آن جهت سقط نطفه بعد از انعقاد آن بنابر فتویٰ جایز نیست.
مسأله 703. اگر زوجه بخواهد جهت پیشگیری از بارداری اقدام به امری نماید که با حقّى از حقوق شرعى شوهرش منافات داشته باشد، باید رضایت وی را برای این کار جلب نماید.[5]
مسأله 704. بستن «لولههای رحم»[6] با عمل جراحى برای زن جایز است، هرچند موجب عقیم شدن دائمی گردد؛ ولی اگر این عمل مستلزم امور حرام (مثل آشکار نمودن عورت یا لمس و نگاه به آن حتّی توسط پزشک همجنس) باشد جایز نیست، مگر مورد استثنایی که در مسألۀ «702» بیان شد.
همچنین، برای زن برداشتن رحم یا تخمدانها و مانند آنکه ضرر مهمّ و فوقالعاده محسوب میشود جایز نیست، مگر اینکه وی به سبب بیمارى که درمان آن ضروری است، نسبت به انجام این عمل ناچار شود.
مسأله 705. بستن «لوله های منی بر»[7] یا قطع آنها[8] در مرد با عمل جراحی جایز است، هرچند موجب عقیم شدن دائمی گردد؛ ولی اگر این عمل مستلزم امور حرام (مثل آشکار نمودن عورت یا لمس و نگاه به آن حتّی توسط پزشک همجنس) باشد جایز نیست؛ مگر مورد استثنایی که در مسأله «702» بیان شد.
همچنین، قطع آلت تناسلی یا بیضهها که ضرر مهمّ و فوقالعاده محسوب میشود، برای مرد جایز نمیباشد، مگر اینکه مرد به سبب بیمارى که درمان آن ضروری است نسبت به انجام این عمل ناچار شود.
مسأله 706. احتیاط مستحب آن است که فرد اقدام به عملی که موجب عقیم شدن به صورت دائمی میشود - در مواردی که با توضیحات مسائل قبل جایز است - ننماید و از آنجایی که این امر مانع از افزایش نسل مسلمین که مطلوب شرع مقدّس است میباشد، سزاوار است در غیر موارد ضروری از آن اجتناب شود.
[1]. آی یو دی (IUD) دستگاهی کوچک و معمولاً به شکل حرف T انگلیسی است که در داخل رحم قرار میگیرد، کیفیّت عملکرد آی یو دی برای جلوگیری از بارداری به نوع آن وابسته است؛ در نوع «آی یو دی مسی» سطح دستگاه با مس پوشانده شده، مس نوعی اسپرمکش است، با ورود آی یو دی به داخل رحم، یونهای مس آزاد میشوند و اگر اسپرمی داخل رحم شود، معمولاً آن را از بین برده و مانع از لقاح میشود و در صورت لقاح نیز مانع از لانۀ گزینی تخمک لقاح یافته در جدارۀ رحم میگردد؛ در نوع «آی یو دی هورمونی» دستگاه با ترشّح نوعی هورمون پروژسترون مصنوعی به نام «پروژستین» از لقاح تخمک و اسپرم جلوگیری میکند، با ترشّح این مادّه، مخاطی ضخیم در رحم و دهانۀ آن تولید میشود که اسپرم توانایی نفوذ به آن را ندارد و در نتیجه لقاحی صورت نمیگیرد، علاوه بر آن این هورمون موجب میشود جداره رحم نازک شده تا اگر تخمک لقاح پیدا کرد نتواند به جداره بچسبد.
[2]. گفتنی است در موارد حرج باید اطمینان به آن حاصل شود، ولی نسبت به ضرر، خوف وقوع در آن کافی است.
[3]. از اجسام خارجی که در فضای رحم، جهت پیشگیری از حاملگی کار گذاشته میشود.
[4]. منظور، تخمکی است که در رحم با اسپرم بارور شده است.
[5]. مانند اینکه وسیلۀ پیشگیری از حاملگی در مَهْبِل زن قرار داده شود، طوری که مانع از استمتاع متعارف باشد که در این صورت، این کار باید با موافقت زوج انجام شود؛ همچنان که استفادۀ مرد از کاندوم برای مقاربت که مستلزم ورود جسم خارجی در فضای مَهْبِل است، بنابر احتیاط لازم باید با موافقت زوجه صورت گیرد؛ ضمناً حقوق شرعی مربوط به زوج و زوجه در فصل «ازدواج»، مبحث «وظایف زن و شوهر در زندگی مشترک» بیان شد.
[6]. عمل بستن لولههاى «تخمکبر» در زنان، «توبکتومى» (tubectomy) نامیده میشود.
[7]. بستن لولههای «منیبر» در مردان، «وازکتومى» (vasectomy) نامیده میشود.
[8]. برداشتن یا قطع «لوله های منیبر» در مردان بدون قطع بیضه ها، ضرر مهم و فوقالعاده محسوب نمیشود.