مسأله 630. زنى که شوهرش فوت شده، اگر حامله نباشد باید «چهار ماه قمرى و ده روز» عدّه نگه دارد.
امّا اگر زن حامله باشد، باید تا هنگام وضع حمل عدّه نگه دارد؛ البتّه، چنانچه قبل از سپری شدن چهار ماه و ده روز وضع حمل نماید، باید چهار ماه و ده روز عدّه نگه دارد.
مسأله 631. برای محاسبۀ عدّۀ وفات، زن ابتدا باید چهار ماه قمری (مشابه آنچه در عدّه طلاق مسائل «589 و 590» ذکر شد) عدّه نگه دارد و با گذشت ده روز بعد از این مدّت، ایّام عدّه به پایان می­رسد.
مسأله 632. ابتداى عدّۀ وفات زمان فوت شوهر است؛ البتّه در صورتى که شوهر غایب باشد، مثل آنکه به مسافرت رفته است یا آنکه خبر وفات شوهر به علّتی مانند مریضی یا حبس یا غیر آن بعد از مدّتی به زن برسد، آغاز عدّۀ وفات از زمانی است که زن از فوت شوهر مطّلع شود،[1] طوری که نسبت به فوت وی یقین یا اطمینان نماید یا دو مرد عادل (بیّنه) شهادت به وفات شوهرش دهند.
بنابراین، اگر شوهر زنی غایب باشد و شخصی خبر وفات شوهرش را به وی بدهد، ولی زن اطمینان به صحیح بودن خبر او نداشته باشد و بیّنه­ای هم بر آن شهادت ندهد، لازم نیست عدّۀ وفات نگه دارد و چنانچه بر اساس آن عدّۀ وفات نگه دارد کافی نیست، هرچند بعد از مدّتی صحّت خبر مذکور معلوم شود.
شایان ذکر است، این حکم (غایب یا در حکم غایب بودن شوهر) در مورد زنى که به سنّ بلوغ نرسیده و یا دیوانه میباشد، محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در مورد آن ترک نشود.
مسأله 633. اگر زنی که خبر فوت شوهرش را به او داده­اند، از زمانی که خبر وفات به او رسیده، عدّۀ وفات نگه دارد و بعد از تمام شدن عدّه با فرد دیگری ازدواج کند و نزدیکی نماید و بعد معلوم شود خبر فوت شوهرش مطابق با واقع نبوده و شوهر وی بعداً فوت شده، چه اینکه عقد دوّم در زمان حیات شوهر اوّل باشد ­یا پس از آن، در این صورت ازدواج دوّم باطل است؛
مانند اینکه در فروردین‌ماه به او خبر برسد که شوهرش فوت کرده و عدّۀ وفات نگه داشته و در شهریورماه ازدواج کند، امّا بعداً در اوّل آبان‌ماه بفهمد خبر نخست اشتباه بوده و در آن زمان شوهرش زنده بوده و در اوّل تیرماه قبل از عقد ازدواج فوت کرده است،[2] از آنجا که عدّۀ وفات از زمان خبر صحیح فوت (اوّل آبان) آغاز می‌شود، ازدواج وی باطل است.
در این صورت، اگر زن قصد دارد با شخص دیگری (غیر از مرد اول و دوّم) ازدواج کند، بنابر احتیاط واجب باید دو عدّه نگه دارد (عدّۀ وفات و عدّۀ وطی به شبهه).
کیفیّت نگه داشتن عدّه بدین صورت است که اگر زن حامله نباشد، هر کدام از عدّۀ وفات و عدّۀ وطى به شبهه که زودتر آغاز شده، مقدّم است و پس از پایان عدّۀ اوّل، براى دیگرى عدّه نگه مى­دارد و اگر زن از شوهر دوّم حامله باشد، عدّۀ حمل مقدّم است. بنابراین، تا موقع وضع حمل، عدّۀ وطی به شبهه و بعد از آن، عدّۀ وفات نگه می­دارد.[3]
امّا اگر زن بخواهد با مرد دوّم (وطی کننده) ازدواج نماید، چنانچه از موارد حرمت ابدی نبوده[4] و مانع شرعی دیگری نباشد، کافی است عدّۀ وفات نگه دارد و لازم نیست برای وطی به شبهه نیز عدّه نگه دارد.
مسأله 634. اگر زن به اعتقاد وفات شوهرش عدّۀ وفات نگه دارد و بعد از تمام شدن عدّه با فرد دیگری ازدواج کند و بعداً معلوم شود شوهرش زنده است، ازدواج دوّم باطل است و باید از شوهر دوّم جدا شود و زوجیّت بین وی و شوهر اوّلش همچنان باقی می‌باشد.
شایان ذکر است، چنانچه شوهر دوّم با او نزدیکی کرده،[5] حکم وطی به شبهه در مورد آن جاری می­شود که در مسألۀ «615» بیان گردید.