مسأله 456. پرداخت نفقۀ هر یک از خویشاوندانی که به عنوان واجب النّفقه در مسائل «450 و بعد از آن» ذکر شدند، در صورتی و اجب است که نفقه و مخارج فعلی خود را - مانند خوردنی، آشامیدنی، لباس، مسکن - نداشته باشد.
بنابراین، پرداخت نفقۀ کسى که دارای نفقۀ‌ فعلیش می­باشد، واجب نیست، هرچند شرعاً فقیر محسوب شود.[1]
مسأله 457. اگر خویشاوندی که به عنوان واجب النّفقه در مسائل قبل ذکر شد با دریافت کمک مالی بلاعوض از دیگران یا صدقۀ مستحبی یا گرفتن خمس، زکات، کفّارات، ردّ مظالم و مانند - با رعایت شرایط استحقاق آن - نیاز مالی خود را تأمین نماید، پرداخت نفقۀ او واجب نیست؛
امّا تا زمانی که نفقۀ خود را تأمین نکرده، پرداخت نفقه­اش واجب است، هرچند بتواند با شیوه­های مذکور اقدام به این امر نماید.
مسأله 458. اگر خویشاوندی که به عنوان واجب النّفقه در مسائل قبل ذکر شد بتواند بدون مشقّت فوق‌العاده که معمولاً تحمّل نمی­شود (حَرَج)، برای تأمین نفقۀ فعلیش قرض نماید یا جنس نسیه بردارد و بعداً هم امکان ادای دین برای او فراهم است، پرداخت نفقۀ او واجب نیست؛
ولی اگر این امر بر او حَرَج و مشقّت فوق‌العاده دارد یا احتمال قابل توجّه می‌دهد که نتواند بدهیش را ادا نماید، تأمین نفقۀ او تا زمانی که نیاز فعلیش برطرف نشده، واجب است.
مسأله 459. فردی که نفقۀ فعلی خود را ندارد، ولی می­تواند با اشتغال به کسب و کار مناسب با شأن خود، بدون آنکه برایش مشقّت فوق‌العاده که معمولاً تحمّل نمی­شود (حَرَج) داشته باشد، نفقۀ خویش را تأمین نماید، پرداخت نفقۀ او واجب نیست.
شایان ذکر است، اگر فرد مذکور برای تأمین نفقه از طریق کسب و کار نیاز به گذشت زمان و تهیّۀ مقدّماتی داشته باشد، پرداخت نفقۀ او در مدّت زمان مذکور بر کسانی که وی واجب النفقۀ آنان است، واجب می­باشد.
مسأله 460. فردی که نفقۀ فعلی خود را ندارد و می­تواند با اشتغال به کسب و کار مناسب شأن خود، بدون آنکه برایش مشقّت فوق‌العاده که معمولاً تحمّل نمی­شود (حَرَج) داشته باشد، نفقۀ خویش را تأمین نماید، ولی به جهت اشتغال به تحصیل علم نمی­تواند نفقات خویش را فراهم کند، چنانچه تحصیل آن علم واجب باشد،[2] بر کسانی که وی واجب النفقۀ آنان است، پرداخت نفقات او واجب می‌باشد.
مسأله 461. اگر دختر یا زنی که از تأمین نفقات خویش عاجز و ناتوان است، زمینۀ ازدواج وی با کسی که در شأن او و هم کفو وی است و نفقاتش را می‌پردازد، مهیّا باشد، این امر مانع از وجوب تأمین نفقات بر خویشاوند وی با توضیحاتی که در مسائل قبل ذکر شد، ‌نیست.
مسأله 462. فردی که نمی­تواند نفقات خود را تأمین نماید، چنانچه کافر باشد، یا مسلمان معصیت‌کار باشد، این امر مانع از وجوب پرداخت نفقۀ وی نمی‌شود؛
البتّه غیر از پدر و مادر، چنانچه کافر حربی یا ناصبی باشند، پرداخت نفقۀ آنان واجب نیست.