کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)(چاپ 1403)
جستجو در:
مدیون بودن زوج نسبت به نفقات همسر ←
→ هزینه‌هایی که زوج باید آنها را برای همسرش تأمین کند
کیفیّت در اختیار قرار دادن نفقه
چگونگی در اختیار قرار دادن و واگذاری نفقه به زوجه بستگی به نوع آن دارد؛ نفقۀ واجب زوجه از این جهت دو نوع است:
1. اموال مصرفی مانند خوراک و دارو و موادّ شوینده و نظافت؛
2. اموال غیر مصرفی که خودش باقی مانده و از منافعش استفاده میشود، مانند مسکن و اثاث منزل و پوشاک.
در مسائل بعد، احکام هر یک از این دو قسم ذکر میشود.
مسأله 436. زوجه در مورد اموال مصرفی مانند خوراکی‌ها و آشامیدنیها، بین دو امر اختیار دارد:
الف. در صورتی که شوهر اموالی را در منزل در اختیار زوجه قرار داده و اجازۀ استفاده از آنها را بر حسب نیازش به وی داده و زوجه نیز به همین امر اکتفا کند، هرچند آن اموال را به ملکیّت وی در نیاورده باشد؛[1] در این صورت، نفقۀ مذکور از شوهر ساقط شده و زوجه بعداً نمیتواند نفقۀ ایّام گذشته بابت اموال مصرفی مورد احتیاج را مطالبه نماید.
ب. زوجه هنگامی که زمان معمول برای استفاده از اموال مصرفی فرا می‌رسد، از شوهر بخواهد اموال مذکور را به مقدار نیازش به ملکیّت او در آورد و به وی تحویل دهد؛ در این صورت، با انجام امر فوق نفقۀ مذکور ادا شده و زوجه هر طور بخواهد میتواند در آن اموال تصرّ ف کند.
مسأله 437. در اموال غیر مصرفی مانند منزل و اثاثیّه، اختیار نوع تأمین نفقه به هر یک از دو صورتی که در مسألۀ قبل برای اموال مصرفی ذکر شد، در غیر «لباس (پوشاک) و کفش»[2] با زوج میباشد و زوجه حقّ ندارد از شوهر بخواهد این اموال را به وی تملیک کند؛ امّا در مورد «لباس و کفش»،[3] زوجه میتواند از شوهرش بخواهد آنها را در وقت نیاز به وی تملیک نماید و به لباس یا کفشی که ملک شوهر است یا عاریه یا کرایه کرده و در اختیار زوجه قرار داده، اکتفا نکند.
از توضیح فوق معلوم شد که اگر زوجه در اثنای مدّت استفاده از آنها، بمیرد یا به سبب نشوز یا طلاق، دیگر استحقاق نفقه نداشته باشد، چنانچه لباس یا کفش به زوجه بابت نفقه تملیک شده، شوهر نمیتواند آن را پس بگیرد؛ امّا اگر به زوجه تملیک نشده و باقی است میتواند آن را پس بگیرد.
مسأله 438. اگر شوهر لباس یا کفشی که معمولاً یک سال ماندگاری دارد برای همسرش تهیه نماید، ولی لباس یا کفش مذکور بدون تقصیر زوجه در اثنای مدّت از بین برود یا سرقت شود، شوهر باید لباس یا کفش دیگری برای وی تهیه نماید؛ امّا اگر لباس یا کفش بعد از سپری شدن مدّت مذکور باقی و قابل استفاده باشد و نیاز زن را در حدّ شأنش[4] برآورده کند، نمیتواند از شوهرش بابت نفقه، لباس یا کفش جدید مطالبه نماید.
مسأله 439. شوهر میتواند در قسم اول نفقات، خوراکی و آشامیدنی آمادۀ مصرف مانند نان، غذا و گوشت پخته شده، شیر و لبنیات را بابت نفقه به زوجه بدهد، یا آنکه موادّ خام اولیّۀ آن مانند برنج، حبوبات، گوشت، روغن، آرد را به وی بدهد و در این صورت، وسایل پخت و پز و هزینۀ آماده‌سازی بر عهدۀ شوهر میباشد.
مسأله 440. شوهر نمیتواند زوجه را مجبور کند قیمت غذا و سایر نفقات را به جای خود آنها قبول کند و زوجه نیز نمیتواند شوهر را به پرداخت قیمت آنها بابت نفقه مجبور نماید؛ البتّه، این کار با رضایت و توافق طرفین اشکال ندارد و در این صورت با بذل قیمت، نفقه از عهدۀ شوهر ساقط میشود.
مسأله 441. زن حقّ مطالبۀ نفقۀ زمان آینده را ندارد و اگر شوهر مثلاً نفقۀ یک ماه را به همسرش بپردازد و وی در اثنای ماه بمیرد یا ناشزه شود و استحقاق نفقه نداشته باشد، شوهر میتواند نفقه‌ای را که بابت روزهای آینده داده، پس بگیرد.
1. اموال مصرفی مانند خوراک و دارو و موادّ شوینده و نظافت؛
2. اموال غیر مصرفی که خودش باقی مانده و از منافعش استفاده میشود، مانند مسکن و اثاث منزل و پوشاک.
در مسائل بعد، احکام هر یک از این دو قسم ذکر میشود.
مسأله 436. زوجه در مورد اموال مصرفی مانند خوراکی‌ها و آشامیدنیها، بین دو امر اختیار دارد:
الف. در صورتی که شوهر اموالی را در منزل در اختیار زوجه قرار داده و اجازۀ استفاده از آنها را بر حسب نیازش به وی داده و زوجه نیز به همین امر اکتفا کند، هرچند آن اموال را به ملکیّت وی در نیاورده باشد؛[1] در این صورت، نفقۀ مذکور از شوهر ساقط شده و زوجه بعداً نمیتواند نفقۀ ایّام گذشته بابت اموال مصرفی مورد احتیاج را مطالبه نماید.
ب. زوجه هنگامی که زمان معمول برای استفاده از اموال مصرفی فرا می‌رسد، از شوهر بخواهد اموال مذکور را به مقدار نیازش به ملکیّت او در آورد و به وی تحویل دهد؛ در این صورت، با انجام امر فوق نفقۀ مذکور ادا شده و زوجه هر طور بخواهد میتواند در آن اموال تصرّ ف کند.
مسأله 437. در اموال غیر مصرفی مانند منزل و اثاثیّه، اختیار نوع تأمین نفقه به هر یک از دو صورتی که در مسألۀ قبل برای اموال مصرفی ذکر شد، در غیر «لباس (پوشاک) و کفش»[2] با زوج میباشد و زوجه حقّ ندارد از شوهر بخواهد این اموال را به وی تملیک کند؛ امّا در مورد «لباس و کفش»،[3] زوجه میتواند از شوهرش بخواهد آنها را در وقت نیاز به وی تملیک نماید و به لباس یا کفشی که ملک شوهر است یا عاریه یا کرایه کرده و در اختیار زوجه قرار داده، اکتفا نکند.
از توضیح فوق معلوم شد که اگر زوجه در اثنای مدّت استفاده از آنها، بمیرد یا به سبب نشوز یا طلاق، دیگر استحقاق نفقه نداشته باشد، چنانچه لباس یا کفش به زوجه بابت نفقه تملیک شده، شوهر نمیتواند آن را پس بگیرد؛ امّا اگر به زوجه تملیک نشده و باقی است میتواند آن را پس بگیرد.
مسأله 438. اگر شوهر لباس یا کفشی که معمولاً یک سال ماندگاری دارد برای همسرش تهیه نماید، ولی لباس یا کفش مذکور بدون تقصیر زوجه در اثنای مدّت از بین برود یا سرقت شود، شوهر باید لباس یا کفش دیگری برای وی تهیه نماید؛ امّا اگر لباس یا کفش بعد از سپری شدن مدّت مذکور باقی و قابل استفاده باشد و نیاز زن را در حدّ شأنش[4] برآورده کند، نمیتواند از شوهرش بابت نفقه، لباس یا کفش جدید مطالبه نماید.
مسأله 439. شوهر میتواند در قسم اول نفقات، خوراکی و آشامیدنی آمادۀ مصرف مانند نان، غذا و گوشت پخته شده، شیر و لبنیات را بابت نفقه به زوجه بدهد، یا آنکه موادّ خام اولیّۀ آن مانند برنج، حبوبات، گوشت، روغن، آرد را به وی بدهد و در این صورت، وسایل پخت و پز و هزینۀ آماده‌سازی بر عهدۀ شوهر میباشد.
مسأله 440. شوهر نمیتواند زوجه را مجبور کند قیمت غذا و سایر نفقات را به جای خود آنها قبول کند و زوجه نیز نمیتواند شوهر را به پرداخت قیمت آنها بابت نفقه مجبور نماید؛ البتّه، این کار با رضایت و توافق طرفین اشکال ندارد و در این صورت با بذل قیمت، نفقه از عهدۀ شوهر ساقط میشود.
مسأله 441. زن حقّ مطالبۀ نفقۀ زمان آینده را ندارد و اگر شوهر مثلاً نفقۀ یک ماه را به همسرش بپردازد و وی در اثنای ماه بمیرد یا ناشزه شود و استحقاق نفقه نداشته باشد، شوهر میتواند نفقه‌ای را که بابت روزهای آینده داده، پس بگیرد.
[1]. شیوۀ معمول در زمان حاضر، همین روش میباشد.
[2]. معیار، مواردی است که در عرف عرب‌زبانان «کِسْوَة» نامیده شود و در زبان فارسی به لباس و کفش ترجمه شده است.
[3]. همان.
[4]. منظور از شأن، در مسألۀ «431» بیان شد.