پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)(چاپ 1403)

سایر امور مربوط به بانوان ← → حقوق شوهر بر زن / الف. تمکین نسبت به استمتاعات حلال متعارف

ب. خارج نشدن از منزل بدون اجازۀ شوهر

مسأله 263. یکی از وظایف واجب زوجه در عقد دائم این است که بدون اجازۀ شوهر از منزلی که به عنوان محلّ زندگی مشترک انتخاب شده بیرون نرود.[1]
بنابراین، خارج شدن وی از منزل بدون اجازۀ شوهر حرام است، هرچند با حقّ استمتاع شوهر منافات نداشته باشد؛ ‌مگر در موارد مسألۀ بعد.

مسأله 264. خارج شدن زن از منزل بدون اجازۀ شوهر در موارد ذیل اشکال ندارد:
- خارج شدن برای انجام واجبات عینی که متوقّف و وابسته به خروج از منزل است مانند سفر حجّ واجب.
- خارج شدن برای موارد اضطراری که زن ناچار باشد برای اموری مانند معالجۀ بیماریی که درمان آن ضروری است یا تأمین نفقاتش در صورتی که شوهر یا شخص دیگری آن را تأمین نمی­کند یا خلاصی از ضرر جانی، مالی، عِرْضی یا آزار و اذیّت شوهر یا فرد دیگر یا هر امری که موجب مشقّت فوق‌العاده که معمولاً تحمّل نمی­شود (حَرَج) برای اوست، از خانه بیرون رود؛ البتّه باید به مقدار رفع ضرورت اکتفا نماید.
- خارج شدن زن در مواردی که مرد بدون عذر، همسر خویش را به‌طور کلّی رها کرده و بلاتکلیف گذاشته، طوری که نه شوهردار محسوب شده و نه مطلّقه.[2]

مسأله 265. اگر در فاصلۀ بین عقد تا زفاف، مرسوم و متعارف باشد که زوجه مثلاً در منزل پدرش ساکن باشد، در طول این مدّت خارج شدن زوجه از منزل مذکور نیازی به اجازه شوهر ندارد.[3]
منظور از منزلی که خروج از آن حرام می‌باشد، محلّی است که برای زندگی مشترک انتخاب شده است.

مسأله 266. اگر زوجه در ضمن عقد ازدواج شرط نماید که حقّ خروج از منزل را برای مدّت معیّنی جهت ادامۀ تحصیل یا شغل یا امر دیگری داشته باشد،[4] در طول این مدّت خارج شدنش مطابق شرط مذکور، نیاز به اجازۀ شوهر ندارد و فرقی ندارد شرط مذکور در ضمن عقد تصریح شده باشد یا آنکه به علّت مطرح شدن در پیش‌گفتگوی عقد، ازدواج مبتنی بر آن واقع گردیده باشد.
شایان ذکر است، اگر به‌طور صریح در ضمن عقد شرط شده که زوج از اجازه‌ای که داده[5] بر نگردد یا مقتضای شرط ضمنی این باشد که زوج از اجازه‌ای که داده بر نگردد - همچنان که شاید در غالب موارد، چنین شرطی وجود داشته باشد- در این صورت، اگر زوج از اجازه‌ای که داده عدول نموده و برگردد، گناهکار است، ولی نافذ نبودن عدول زوج محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود به اینکه زوجه بنابر احتیاط واجب، برای خروج از منزل از وی اجازه بگیرد.

مسأله 267. اگر زوجه در ضمن عقد ازدواج شرط کند مرد اجازۀ خروج از منزل را برای مدّت معیّنی جهت ادامه تحصیل یا شغل یا امر دیگری به وی بدهد (به صورت شرط فعل)، هرچند واجب است زن برای خروج از منزل در موارد فوق نیز اجازه بگیرد، ولی بر مرد نیز واجب است که اجازه بدهد؛ امّا اگر اجازه ندهد مرد گناهکار است و زن می‌تواند وی را وادار به اجازه دادن کند، ولی اگر اجازه ندهد، نمی‌تواند از منزل خارج شود.

مسأله 268. اگر زوجه در ضمن عقد ازدواج یا مصالحه شرط کند که وکیل باشد در مورد خروج از منزل از طرف زوج به خود اجازه بدهد، چنین شرطی صحیح بوده و پشیمانی و عدول زوج بی‌اثر است.

مسأله 269. شایسته است مرد برای دیدار بستگان همسر خویش، عیادت بیماران و تشییع جنازۀ ­اقوام منسوب به وی و امور مانند آن، به وی اجازۀ خارج شدن از منزل بدهد؛ بلکه اجازه دادن برای امور فوق به مقداری که عرفاً معاشرت به شیوۀ نیک و پسندیده محسوب می­شود،[6] بر زوج واجب است.
بنابراین، چنانچه منع کردن زوجه نسبت به خارج شدن از منزل در برخی موارد، خلاف «معاشرت به معروف» باشد جایز نیست.[7]

[1]. شایان ذکر است در این مورد، اطمینان زوجه به رضایت قلبی شوهر برای خروج از منزل به خودی خود کافی نیست و باید اجازۀ مذکور به صورتی (مانند گفتار یا عملی که دلالت بر آن نماید) ابراز شود.

[2]. شایان ذکر است، اگر زوجه به سبب ابتلای زوج به فراموشی مطلق و از دست دادن حافظه (آلزایمر) و مانند آن نمی­تواند از وی برای خروج از منزل اجازه بگیرد، احتیاط لازم آن است که جهت خروج از منزل از ولیّ شوهر اجازه بگیرد.

[3]. البتّه، در این مدّت حقّ استمتاع معمول در دوران عقد همچنان برای شوهر باقی است و چنانچه خارج شدن از منزل منافات با حقّ مذکور داشته باشد، جایز نیست.

[4]. حکم در این مسأله، در صورتی است که شرط اجازه برای خروج از منزل به صورت «شرط نتیجه» باشد و در مسألۀ بعد، حکم لحاظ آن به صورت «شرط فعل» ذکر شده است. فرق بین شرط نتیجه و شرط فعل از توضیحات جلد سوّم، مسائل «299 و 300» معلوم می‌شود.

[5]. منظور اجازه‌ای است که به زوجه برای خروج از منزل به صورت «شرط نتیجه» داده شده است.

[6]. معاشرت به معروف یا امساک به معروف.

[7]. بر این اساس، حبس و زندانی کردن زوجه در منزل و منع مطلق همسر از دیدار والدین و ارحامش و مانند آن، طوری که معاشرت یا امساک به غیر معروف شمرده شود جایز نیست و از مقتضیات معاشرت و امساک به معروف آن است که زوج در صورت درخواست همسرش به مقدار مناسب با شأن وی، بالنسبه به وضعیّت شأنی شوهر برای خروج از منزل جهت امور غیر حرام مانند صلۀ ارحام موافقت نماید.
سایر امور مربوط به بانوان ← → حقوق شوهر بر زن / الف. تمکین نسبت به استمتاعات حلال متعارف
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français