کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)(چاپ 1403)
جستجو در:
4. زن شوهرداری که فرد با او زنا کرده ←
→ (ادامۀ افرادی که ازدواج با آنان حرام و باطل است) / 2. زن شوهردار
3. زنی که در عدّه است
مسأله 119. اگر مردی با زنی که در عدّۀ شخص دیگری است ازدواج کند، این ازدواج باطل است؛ امّا حکم ازدواج بعدی آن دو و اینکه آیا آن زن بر آن مرد حرام ابدی میشود یا نه چند صورت دارد:
الف. زن و مرد یا یکی از آن دو بداند که زن در ایّام عدّه است و بداند ازدواج در عدّه حرام میباشد؛ در این صورت، آن زن بر آن مرد حرام ابدی میشود، هرچند مرد بعد از عقد با آن زن نزدیکی نکرده باشد.
ب. هیچ یک از زن و مرد نمیدانستهاند که زن در ایّام عدّه است یا از حرام بودن ازدواج در عدّه اطلاع نداشتهاند یا نسبت به هر دو امر آگاهی نداشتهاند[1] و در ایّام عدّه نزدیکی[2] کرده باشند.
در این صورت نیز، آن زن با آن مرد حرام ابدی میشود.
ج. هیچ یک از زن و مرد نمیدانستهاند که زن در ایّام عدّه است یا از حرام بودن ازدواج در عدّه اطلاع نداشتهاند یا نسبت به هر دو امر آگاهی نداشتهاند[3] و نزدیکی انجام نشده یا اینکه نزدیکی پس از سپری شدن ایّام عدّه صورت گرفته یا معلوم نیست نزدیکی در ایّام عدّه انجام شده یا پس از آن؛ در این صورت، ازدواج مذکور موجب حرمت ابدی نمیشود و میتوانند پس از تمام شدن ایّام عدّه، دوباره ازدواج نمایند.
مسأله 120. در مواردی که ازدواج در عدّه موجب حرمت ابدی میشود، بین عقد دائم و موقّت فرقی نیست؛ همین طور، حکم مذکور شامل هر یک از انواع عدّه مانند عدّۀ طلاق رجعی، عدّۀ طلاق بائن، عدّۀ ازدواج موقّت، عدّۀ وفات، عدّۀ وطی به شبهه، عدّۀ فسخ و انفساخ میشود.[4]
مسأله 121. اگر زمانی که مرد ازدواج میکند، هنوز عدّۀ زن شروع نشده، عقد مذکور باطل است؛ ولی حکم ازدواج در عدّه را ندارد و موجب حرمت ابدی نمیشود، هرچند نزدیکی صورت گرفته باشد؛ بنابراین، اگر مرد با زنی که شوهرش فوت نموده، ولی زن به سبب غایب بودن شوهرش هنوز از وفات وی اطلاع پیدا نکرده ازدواج نماید، حرمت ابدی حاصل نمیشود، زیرا ابتدای عدّۀ وفات از هنگام اطلاع زوجه از وفات شوهرش میباشد.[5]
مسأله 122. اگر فردی شخص دیگری را وکیل کند تا زن معیّنی را برای او در زمان معلوم عقد کند و وکیل، آن زن را در همان زمان برای وی عقد نماید، در حالی که آن زن هنگام عقد در ایّام عدّه بوده، عقد ازدواج مذکور باطل است و حکمی که در مسألۀ «119» بیان شد در این مورد نیز جاری میباشد.
بنابراین، در مورد حرمت ابدی زن و مرد، اطلاع داشتن یا اطلاع نداشتن وکیل نسبت به اینکه زن در عدّه است (و نیز علم و جهل وکیل نسبت به حکم حرام بودن ازدواج در عدّه) تأثیری ندارد و ملاک، علم و جهل زوج و زوجه است.
مسأله 123. اگر انسان شخصی را وکیل کند که زنی را برای او عقد نماید و زن را هم معیّن نکند و وکیل زنی را که در ایّام عدّه بوده برای آن مرد عقد نماید، این عقد فضولی است.[6]
بنابراین چنانچه فرد، این عقد فضولی را در ایّام عدّه اجازه نماید، حکم ازدواج در عدّه -که در مسألۀ «119» بیان شد - در مورد آن جاری میشود و در غیر این صورت، عقد مذکور لغو محسوب شده و موجب حرمت ابدی نمیگردد و ازدواج با آن زن بعد از سپری شدن ایّام عدّه اشکال ندارد.
مسأله 124. اگر فرد با زنی که در عدّۀ شخص دیگری است ازدواج کند، ولی ازدواج مذکور با صرف نظر از اینکه زن در عدّه است، باطل باشد - مانند ازدواج موقّت بدون تعیین مدّت یا مهریّه، یا ازدواج با خواهر زن یا ازدواج با دختر باکرهای که در شؤون زندگی خویش استقلال ندارد بدون اذن ولیّ شرعیش - محقّق شدن حرمت ابدی با توضیحی که در مسأله «119» بیان شد، محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود؛ البتّه، اگر بعضی از ارکان و مقوّمات عقد محقّق نشده باشد، طوری که ازدواج صدق نکند، موجب حرمت ابدی نمیشود.
مسأله 125. زنی که در ایام عدّه بوده و شک دارد که عدّهاش تمام شده یا نه، باید بنا را بر باقی بودن عدّه بگذارد. بنابراین، نمیتواند با مرد دیگری ازدواج نماید.[7]
مسأله 126. اگر زن به جهتی از زوجیّت شوهرش خارج شود، مثل آنکه شوهرش او را طلاق داده یا مدّت عقد موقّت او با شوهرش تمام شده یا وی باقیماندۀ مدّت را به وی بخشیده باشد، چنانچه آن زن بعد از مدّتی با مرد دیگری ازدواج کرده و پس از ازدواج شک نماید هنگام عقد ازدواج با شوهر دوّم، عدّهاش از شوهر اوّل تمام بوده یا نه، به شک خود اعتنا نمیکند.
الف. زن و مرد یا یکی از آن دو بداند که زن در ایّام عدّه است و بداند ازدواج در عدّه حرام میباشد؛ در این صورت، آن زن بر آن مرد حرام ابدی میشود، هرچند مرد بعد از عقد با آن زن نزدیکی نکرده باشد.
ب. هیچ یک از زن و مرد نمیدانستهاند که زن در ایّام عدّه است یا از حرام بودن ازدواج در عدّه اطلاع نداشتهاند یا نسبت به هر دو امر آگاهی نداشتهاند[1] و در ایّام عدّه نزدیکی[2] کرده باشند.
در این صورت نیز، آن زن با آن مرد حرام ابدی میشود.
ج. هیچ یک از زن و مرد نمیدانستهاند که زن در ایّام عدّه است یا از حرام بودن ازدواج در عدّه اطلاع نداشتهاند یا نسبت به هر دو امر آگاهی نداشتهاند[3] و نزدیکی انجام نشده یا اینکه نزدیکی پس از سپری شدن ایّام عدّه صورت گرفته یا معلوم نیست نزدیکی در ایّام عدّه انجام شده یا پس از آن؛ در این صورت، ازدواج مذکور موجب حرمت ابدی نمیشود و میتوانند پس از تمام شدن ایّام عدّه، دوباره ازدواج نمایند.
مسأله 120. در مواردی که ازدواج در عدّه موجب حرمت ابدی میشود، بین عقد دائم و موقّت فرقی نیست؛ همین طور، حکم مذکور شامل هر یک از انواع عدّه مانند عدّۀ طلاق رجعی، عدّۀ طلاق بائن، عدّۀ ازدواج موقّت، عدّۀ وفات، عدّۀ وطی به شبهه، عدّۀ فسخ و انفساخ میشود.[4]
مسأله 121. اگر زمانی که مرد ازدواج میکند، هنوز عدّۀ زن شروع نشده، عقد مذکور باطل است؛ ولی حکم ازدواج در عدّه را ندارد و موجب حرمت ابدی نمیشود، هرچند نزدیکی صورت گرفته باشد؛ بنابراین، اگر مرد با زنی که شوهرش فوت نموده، ولی زن به سبب غایب بودن شوهرش هنوز از وفات وی اطلاع پیدا نکرده ازدواج نماید، حرمت ابدی حاصل نمیشود، زیرا ابتدای عدّۀ وفات از هنگام اطلاع زوجه از وفات شوهرش میباشد.[5]
مسأله 122. اگر فردی شخص دیگری را وکیل کند تا زن معیّنی را برای او در زمان معلوم عقد کند و وکیل، آن زن را در همان زمان برای وی عقد نماید، در حالی که آن زن هنگام عقد در ایّام عدّه بوده، عقد ازدواج مذکور باطل است و حکمی که در مسألۀ «119» بیان شد در این مورد نیز جاری میباشد.
بنابراین، در مورد حرمت ابدی زن و مرد، اطلاع داشتن یا اطلاع نداشتن وکیل نسبت به اینکه زن در عدّه است (و نیز علم و جهل وکیل نسبت به حکم حرام بودن ازدواج در عدّه) تأثیری ندارد و ملاک، علم و جهل زوج و زوجه است.
مسأله 123. اگر انسان شخصی را وکیل کند که زنی را برای او عقد نماید و زن را هم معیّن نکند و وکیل زنی را که در ایّام عدّه بوده برای آن مرد عقد نماید، این عقد فضولی است.[6]
بنابراین چنانچه فرد، این عقد فضولی را در ایّام عدّه اجازه نماید، حکم ازدواج در عدّه -که در مسألۀ «119» بیان شد - در مورد آن جاری میشود و در غیر این صورت، عقد مذکور لغو محسوب شده و موجب حرمت ابدی نمیگردد و ازدواج با آن زن بعد از سپری شدن ایّام عدّه اشکال ندارد.
مسأله 124. اگر فرد با زنی که در عدّۀ شخص دیگری است ازدواج کند، ولی ازدواج مذکور با صرف نظر از اینکه زن در عدّه است، باطل باشد - مانند ازدواج موقّت بدون تعیین مدّت یا مهریّه، یا ازدواج با خواهر زن یا ازدواج با دختر باکرهای که در شؤون زندگی خویش استقلال ندارد بدون اذن ولیّ شرعیش - محقّق شدن حرمت ابدی با توضیحی که در مسأله «119» بیان شد، محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود؛ البتّه، اگر بعضی از ارکان و مقوّمات عقد محقّق نشده باشد، طوری که ازدواج صدق نکند، موجب حرمت ابدی نمیشود.
مسأله 125. زنی که در ایام عدّه بوده و شک دارد که عدّهاش تمام شده یا نه، باید بنا را بر باقی بودن عدّه بگذارد. بنابراین، نمیتواند با مرد دیگری ازدواج نماید.[7]
مسأله 126. اگر زن به جهتی از زوجیّت شوهرش خارج شود، مثل آنکه شوهرش او را طلاق داده یا مدّت عقد موقّت او با شوهرش تمام شده یا وی باقیماندۀ مدّت را به وی بخشیده باشد، چنانچه آن زن بعد از مدّتی با مرد دیگری ازدواج کرده و پس از ازدواج شک نماید هنگام عقد ازدواج با شوهر دوّم، عدّهاش از شوهر اوّل تمام بوده یا نه، به شک خود اعتنا نمیکند.
[1]. در حکم مذکور، فرقی بین جاهل قاصر و مقصّر نیست.
[2]. هرچند نزدیکی از پشت باشد.
[3]. همان.
[4]. توضیح هر یک از اقسام عدّه در فصل «طلاق»، مبحث احکام عدّه ذکر میشود.
[5]. توضیح آغاز عدّۀ وفات، در مسألۀ «632» ذکر میشود.
[6]. به جهت اینکه وکالت مذکور شامل عقد در ایّام عدّه نمیشود و به عقد صحیح انصراف دارد.
[7]. شایان ذکر است حکم پذیرش گفتار زنی که ادّعا میکند در عدّۀ کسی نیست، در مسألۀ «641» ذکر میشود.