کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)(چاپ 1403)
جستجو در:
کیفیّت محرمیّت با فرزند خوانده از طریق شیر دادن ←
→ کیفیّت محرمیّت با فرزند خوانده از طریق عقد موقّت
ج. محارم رضاعی / افرادی که با شیر دادن محرم میشوند
مسأله 88. شیر دادن نوزداد با شرایطی که در مبحث بعد ذکر میگردد، باعث محرم شدن برخی از افراد به یکدیگر میشوند؛ این محارم، «محارم رضاعی» نام دارند؛
«محارم رضاعی» فرد شیرخوار عبارتند از:
1. زنی که بچّه را شیر میدهد (دایه یا مرضِعه) و او را «مادر رضاعی» مینامند.
2. شوهر دایه که بر اثر ازدواج دایه با وی، فرزندی متولّد شده و شیردار شدن دایه از این طریق صورت گرفته است.
فرد مذکور را «صاحب لَبَن» یا «پدر رضاعی» مینامند.
3. پدر و مادر دایه و پدربزرگ و مادربزرگ وی - چه نسبی و چه رضاعی - هر چه بالا روند.
4. فرزندان دایه که از وی متولّد شدهاند یا بعداً به دنیا میآیند؛ این فرزندان، «برادر یا خواهر رضاعی» نوزاد محسوب میشوند.
5. فرزندان اولاد نسبی دایه، هر چه پایین روند؛ مانند نوه، نبیره، نتیجه، چه فرزندان نسبی آن اولاد باشند و چه فرزندان رضاعی آنها.
6. خواهر و برادر دایه (چه نسبی و چه رضاعی) که «خاله یا دایی رضاعی» نوزاد محسوب میشوند.
7. عمو و عمّه و دایی و خالۀ دایه (چه نسبی و چه رضاعی).
8. پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ «پدر رضاعی» (صاحب لَبَن) هر چه بالا روند، (چه نسبی و چه رضاعی).
9. فرزندان «پدر رضاعی» (چه نسبی و چه رضاعی).
10. فرزندان اولادِ «پدر رضاعی»، هر چه پایین روند مانند نوه، نبیره، نتیجه، چه فرزندان نسبی آن اولاد باشند و چه فرزندان رضاعی آنها.
11. خواهر و برادرِ «پدر رضاعی» (چه نسبی و چه رضاعی) که «عمّه یا عموی رضاعی» نوزاد محسوب میشوند.
12. عمو و عمّه و دایی و خالۀ «پدر رضاعی» (چه نسبی و چه رضاعی).
مسأله 89. اگر زنی نوزادی را با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، پدر و پدربزرگ نسبی نوزاد شیرخوار - چه پدری و چه مادری - با دختران نسبی دایۀ مذکور و نوههای نسبی او - هر چه پایین روند - محرم میشوند و نمیتواند با هم ازدواج نمایند، امّا با دختران و نوههای رضاعی دایه[1] نامحرمند، هرچند احتیاط مستحب آن است که با آنان ازدواج نکنند.[2]
مسأله 90. اگر زنی نوزادی را با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، پدر و پدربزرگ نسبی نوزاد شیرخوار - چه پدری و چه مادری - بنابر احتیاط واجب نمیتوانند با دختران و نوههای شوهر دایه (صاحب لَبَن) - چه نسبی و چه رضاعی - ازدواج نمایند.[3]
مسأله 91. اگر زنی بچّۀ دختر نسبی خود را با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، ازدواج آن دختر با شوهرش (پدر بچّۀ شیرخوار) باطل میشود و حکم زوجیّت بین آن دو از بین میرود؛ البتّه، همان طور که در مسألۀ «89» بیان شد این دو (که قبل از شیر خوردن بچّه، زن و شوهر بودهاند) از محارم رضاعی هم محسوب میشوند؛
مسأله 92. اگر زنی بچّۀ پسر خود را شیر دهد، زن پسرش (مادر نوزاد شیرخوار) بر شوهر خود حرام نمیشود و حکم زوجیّت بین آن دو از بین نمیرود.
مسأله 93. اگر زنی بچّهای را که شوهر دختر نسبیش از زن دیگر دارد با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، ازدواج آن دختر با شوهرش (پدر بچّۀ شیرخوار) باطل میشود و حکم زوجیّت بین آن دو از بین میرود؛ ولی همان طور که در مسألۀ «89» بیان شد، آن دو (که قبل از شیرخوردن زن و شوهر بودهاند) از محارم رضاعی هم محسوب میشوند.
مسأله 94. اگر زنی بچّۀ داماد شوهرش[4] را با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، همان طور که در مسأله «90» بیان شد رابطۀ زوجیّت بین داماد شوهر با همسرش[5] محلّ اشکال میشود و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.[6]
مسأله 95. اگر زنی بچّهای را با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، برادر و خواهر نسبی آن بچّه، با برادر و خواهر رضاعی او محرم نمیشوند و نیز برادر و خواهر نسبی وی با دایه (مادر رضاعی نوزاد) و صاحب لَبَن (پدر رضاعی نوزاد) و خویشاوندان آن دو محرم نمیشوند.
مسأله 96. مرد بعد از نزدیکی با همسر خود،[7] با دختر رضاعی همسرش و نوههای وی (ربیبۀ رضاعی) محرم میباشد و نمیتواند با آنان ازدواج نماید.
مسأله 97. مرد نمیتواند با مادر رضاعی همسرش ازدواج نماید و با وی محرم میباشد، هرچند با همسرش نزدیکی نکرده باشد.
مسأله 98. اگر فردی دختر شیرخواری را - با رعایت شرایط شرعی - برای خود عقد کند و بعد از آن، مادر یا مادربزرگ وی یا همسر پدرش یا دختر یا خواهر وی یا نوۀ خواهر یا برادر او، آن دختر را با شرایطی که بعداً ذکر میگردد شیر دهد، عقد مذکور باطل میشود و حکم زوجیّت بین آن دو از بین میرود؛ ولی همان طور که در مسألۀ «88» بیان شد، از محارم رضاعی هم محسوب میشوند.
مسأله 99. اگر فردی دختر شیرخواری را - با رعایت شرایط شرعی - به عقد موقّت خویش در آورد و بعد از آن، زنِ برادرش آن دختر را - با شرایطی که بعداً ذکرمیشود - شیر دهد تا به عنوان مادر زن با وی محرم شود، چنانچه در این شیر دادن برادر فرد مذکور صاحب لَبَن باشد، حصول محرمیّت بین وی و زن برادرش محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.
مسأله 100. اگر شوهرِ زنی، دختر شیرخواری را برای خود - با رعایت شرایط شرعی - عقد کرده باشد، چنانچه زن مذکور، آن نوزاد را - با رعایت شرایطی که بعداً بیان خواهد شد - شیر دهد، مشهور فرمودهاند: «آن زن بر او حرام ابدی میشود»، ولی حرمت ابدی مذکور مطلقاً محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در مورد آن ترک نشود، بدین صورت که بنابر احتیاط واجب آن زن را طلاق دهد و دیگر هرگز با او ازدواج نکند.
علاوه بر آن، چنانچه با زن مذکور نزدیکی کرده یا اینکه صاحب لَبَن خودِ شوهر باشد، نوزاد دختر بر وی حرام ابدی میشود و در صورتی که نزدیکی انجام نشده و صاحب لبن شوهر سابق زن باشد، عقد ازدواج نسبت به نوزاد دختر محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود، به این صورت که اگر بخواهد آن دختر در زوجیّت او باشد، پس از طلاق دادن آن زن، مجدّداً نوزاد دختر را به عقد خویش درآورد[8] و اگر نخواهد دختر در زوجیّت او باشد، احتیاطاً او را طلاق دهد.
«محارم رضاعی» فرد شیرخوار عبارتند از:
1. زنی که بچّه را شیر میدهد (دایه یا مرضِعه) و او را «مادر رضاعی» مینامند.
2. شوهر دایه که بر اثر ازدواج دایه با وی، فرزندی متولّد شده و شیردار شدن دایه از این طریق صورت گرفته است.
فرد مذکور را «صاحب لَبَن» یا «پدر رضاعی» مینامند.
3. پدر و مادر دایه و پدربزرگ و مادربزرگ وی - چه نسبی و چه رضاعی - هر چه بالا روند.
4. فرزندان دایه که از وی متولّد شدهاند یا بعداً به دنیا میآیند؛ این فرزندان، «برادر یا خواهر رضاعی» نوزاد محسوب میشوند.
5. فرزندان اولاد نسبی دایه، هر چه پایین روند؛ مانند نوه، نبیره، نتیجه، چه فرزندان نسبی آن اولاد باشند و چه فرزندان رضاعی آنها.
6. خواهر و برادر دایه (چه نسبی و چه رضاعی) که «خاله یا دایی رضاعی» نوزاد محسوب میشوند.
7. عمو و عمّه و دایی و خالۀ دایه (چه نسبی و چه رضاعی).
8. پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ «پدر رضاعی» (صاحب لَبَن) هر چه بالا روند، (چه نسبی و چه رضاعی).
9. فرزندان «پدر رضاعی» (چه نسبی و چه رضاعی).
10. فرزندان اولادِ «پدر رضاعی»، هر چه پایین روند مانند نوه، نبیره، نتیجه، چه فرزندان نسبی آن اولاد باشند و چه فرزندان رضاعی آنها.
11. خواهر و برادرِ «پدر رضاعی» (چه نسبی و چه رضاعی) که «عمّه یا عموی رضاعی» نوزاد محسوب میشوند.
12. عمو و عمّه و دایی و خالۀ «پدر رضاعی» (چه نسبی و چه رضاعی).
مسأله 89. اگر زنی نوزادی را با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، پدر و پدربزرگ نسبی نوزاد شیرخوار - چه پدری و چه مادری - با دختران نسبی دایۀ مذکور و نوههای نسبی او - هر چه پایین روند - محرم میشوند و نمیتواند با هم ازدواج نمایند، امّا با دختران و نوههای رضاعی دایه[1] نامحرمند، هرچند احتیاط مستحب آن است که با آنان ازدواج نکنند.[2]
مسأله 90. اگر زنی نوزادی را با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، پدر و پدربزرگ نسبی نوزاد شیرخوار - چه پدری و چه مادری - بنابر احتیاط واجب نمیتوانند با دختران و نوههای شوهر دایه (صاحب لَبَن) - چه نسبی و چه رضاعی - ازدواج نمایند.[3]
مسأله 91. اگر زنی بچّۀ دختر نسبی خود را با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، ازدواج آن دختر با شوهرش (پدر بچّۀ شیرخوار) باطل میشود و حکم زوجیّت بین آن دو از بین میرود؛ البتّه، همان طور که در مسألۀ «89» بیان شد این دو (که قبل از شیر خوردن بچّه، زن و شوهر بودهاند) از محارم رضاعی هم محسوب میشوند؛
مسأله 92. اگر زنی بچّۀ پسر خود را شیر دهد، زن پسرش (مادر نوزاد شیرخوار) بر شوهر خود حرام نمیشود و حکم زوجیّت بین آن دو از بین نمیرود.
مسأله 93. اگر زنی بچّهای را که شوهر دختر نسبیش از زن دیگر دارد با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، ازدواج آن دختر با شوهرش (پدر بچّۀ شیرخوار) باطل میشود و حکم زوجیّت بین آن دو از بین میرود؛ ولی همان طور که در مسألۀ «89» بیان شد، آن دو (که قبل از شیرخوردن زن و شوهر بودهاند) از محارم رضاعی هم محسوب میشوند.
مسأله 94. اگر زنی بچّۀ داماد شوهرش[4] را با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، همان طور که در مسأله «90» بیان شد رابطۀ زوجیّت بین داماد شوهر با همسرش[5] محلّ اشکال میشود و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.[6]
مسأله 95. اگر زنی بچّهای را با شرایطی که بعداً ذکر میشود شیر دهد، برادر و خواهر نسبی آن بچّه، با برادر و خواهر رضاعی او محرم نمیشوند و نیز برادر و خواهر نسبی وی با دایه (مادر رضاعی نوزاد) و صاحب لَبَن (پدر رضاعی نوزاد) و خویشاوندان آن دو محرم نمیشوند.
مسأله 96. مرد بعد از نزدیکی با همسر خود،[7] با دختر رضاعی همسرش و نوههای وی (ربیبۀ رضاعی) محرم میباشد و نمیتواند با آنان ازدواج نماید.
مسأله 97. مرد نمیتواند با مادر رضاعی همسرش ازدواج نماید و با وی محرم میباشد، هرچند با همسرش نزدیکی نکرده باشد.
مسأله 98. اگر فردی دختر شیرخواری را - با رعایت شرایط شرعی - برای خود عقد کند و بعد از آن، مادر یا مادربزرگ وی یا همسر پدرش یا دختر یا خواهر وی یا نوۀ خواهر یا برادر او، آن دختر را با شرایطی که بعداً ذکر میگردد شیر دهد، عقد مذکور باطل میشود و حکم زوجیّت بین آن دو از بین میرود؛ ولی همان طور که در مسألۀ «88» بیان شد، از محارم رضاعی هم محسوب میشوند.
مسأله 99. اگر فردی دختر شیرخواری را - با رعایت شرایط شرعی - به عقد موقّت خویش در آورد و بعد از آن، زنِ برادرش آن دختر را - با شرایطی که بعداً ذکرمیشود - شیر دهد تا به عنوان مادر زن با وی محرم شود، چنانچه در این شیر دادن برادر فرد مذکور صاحب لَبَن باشد، حصول محرمیّت بین وی و زن برادرش محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.
مسأله 100. اگر شوهرِ زنی، دختر شیرخواری را برای خود - با رعایت شرایط شرعی - عقد کرده باشد، چنانچه زن مذکور، آن نوزاد را - با رعایت شرایطی که بعداً بیان خواهد شد - شیر دهد، مشهور فرمودهاند: «آن زن بر او حرام ابدی میشود»، ولی حرمت ابدی مذکور مطلقاً محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در مورد آن ترک نشود، بدین صورت که بنابر احتیاط واجب آن زن را طلاق دهد و دیگر هرگز با او ازدواج نکند.
علاوه بر آن، چنانچه با زن مذکور نزدیکی کرده یا اینکه صاحب لَبَن خودِ شوهر باشد، نوزاد دختر بر وی حرام ابدی میشود و در صورتی که نزدیکی انجام نشده و صاحب لبن شوهر سابق زن باشد، عقد ازدواج نسبت به نوزاد دختر محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود، به این صورت که اگر بخواهد آن دختر در زوجیّت او باشد، پس از طلاق دادن آن زن، مجدّداً نوزاد دختر را به عقد خویش درآورد[8] و اگر نخواهد دختر در زوجیّت او باشد، احتیاطاً او را طلاق دهد.
[1]. اگر دختران و نوههای مذکور، اولاد و نوههای صاحب لَبَن (شوهر دایه) نیز محسوب شوند، حکم آن در مسألۀ بعد خواهد آمد.
[2]. شایان ذکر است پدرو پدربزرگ نوزاد شیرخوار، به واسطۀ شیر خوردن نوزاد از دایه، با «دایه» محرم نمیشوند.
[3]. پس با توجّه به این مسأله و مسألۀ قبل، دختری که فرزند نسبی دایه و صاحب لبن است، به پدر و پدربزرگ نسبی نوزاد محرم است و نمیتوانند با هم ازدواج نمایند و دختری که فرزند رضاعی دایه و صاحب لبن است، بنابر احتیاط واجب ازدواج با وی برای پدر و پدربزرگ نوزاد شیرخوار جایز نیست.
[4]. فرقی نیست که نوزاد مذکور، بچّۀ دختر صاحب لبن باشد یا بچّهای که داماد صاحب لبن از همسرش دیگرش دارد (که در هر دو صورت، صحّت ازدواج داماد صاحب لبن با دختر صاحب لبن محلّ اشکال میگردد)؛ همچنان که فرقی نیست دختر صاحب لبن نسبی باشد یا رضاعی.
[5]. منظور، دختر صاحب لبن میباشد.
[6]. پس احتیاط واجب آن است که نه وی را همسر خود محسوب نماید و نه از محارم خویش و در صورتی که زن مذکور بخواهد با مرد دیگری ازدواج کند، بنابر احتیاط واجب باید طلاق داده شود.
[7]. هرچند نزدیکی از پشت باشد.
[8]. مراعات احتیاط مذکور به جهت احتمال «حرمت جمعی» بین زوجیّت دختر مذکور و مادر رضاعیش میباشد.