کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)
جستجو در:
آباد کردن زمینهای موات (بایر) ←
→ جمعآوری اموال از مردم برای صرف در جهت خاص
سایر احکام صدقه
مسأله 1341. وسعت دادن به کسانی که نانخور انسان (عیال) محسوب میشوند، بهتر از صدقه مستحبی دادن به دیگران است.
مسأله 1342. صدقه دادن به خویشاوند نیازمند، بهتر از پرداخت آن به افراد دیگر میباشد و بهتر از آن، صدقه دادن به رحم و فامیلی است که با انسان دشمنی و کینهتوزی دارد.
مسأله 1343. مستحب است انسان در رساندن صدقه به فقیر، واسطه شود؛ در حدیثی از جمیل بن درّاج روایت شده که میگوید: از حضرت امام صادق در مورد پاداش مردی که به او درهمهایی داده میشود تا آن را (بین نیازمندان) تقسیم کند پرسیدم. امام صادق فرمودند: «برای فرد قسمت کننده، مثل پاداشی است که برای صدقه دهنده میباشد، بدون آنکه از ثواب دهنده صدقه کم شود».[1]
نیز از امام صادق روایت شده که فرمودند: «اگر کار خیر توسّط هشتاد دست جاری شده و به انجام برسد، همۀ آنان مأجور خواهند بود؛ بدون آنکه چیزی از ثواب صاحب صدقه کم شود».[2]
مسأله 1344. بهتر است انسان صدقۀ مستحبّی را پنهانی بدهد؛ مگر آنکه پرداخت علنی آن به علّت رفع تهمت یا ترغیب و ایجاد انگیزه در دیگران یا امور دیگری باشد که چنین اهدافی تنها با پرداخت آشکار آن محقّق میشود؛ حکم صدقۀ واجب نیز از این جهت بستگی به موارد آن دارد؛ گاه شرایط طوری است که پرداخت آشکار آن بهتر است و گاه پنهانی.
مسأله 1345. مکروه است انسان مالی را که بابت صدقه به فقیر داده، از او خریداری کند یا به عنوان هدیه از او بپذیرد یا از طریق دیگری آن را به ملکیّت خود درآورد و این کراهت، کراهت شدیدی است؛ البتّه، اگر چنین مالی از طریق ارث از فقیر به صدقه دهنده منتقل شود، اشکال ندارد.
مسأله 1346. رد کردن سائل (کسی که درخواست کمک مالی نموده) مکروه است، هرچند انسان گمان داشته باشد (و احتمال قوی بدهد) که وی محتاج نیست؛ بلکه در چنین مواردی حداقل مال اندکی[3] به وی بدهد.
مسأله 1347. کسی که نیاز مالی دارد تا زمانی که نیازش به حدّ اضطرار نرسیده، مکروه است از دیگران درخواست کمک کند؛ امّا درخواست کمک مالی از جانب کسی که نیاز مالی ندارد، چنانچه با تظاهر به فقر و نیاز همراه باشد، حرام است و در غیر این صورت، کراهت شدید دارد.
مسأله 1342. صدقه دادن به خویشاوند نیازمند، بهتر از پرداخت آن به افراد دیگر میباشد و بهتر از آن، صدقه دادن به رحم و فامیلی است که با انسان دشمنی و کینهتوزی دارد.
مسأله 1343. مستحب است انسان در رساندن صدقه به فقیر، واسطه شود؛ در حدیثی از جمیل بن درّاج روایت شده که میگوید: از حضرت امام صادق در مورد پاداش مردی که به او درهمهایی داده میشود تا آن را (بین نیازمندان) تقسیم کند پرسیدم. امام صادق فرمودند: «برای فرد قسمت کننده، مثل پاداشی است که برای صدقه دهنده میباشد، بدون آنکه از ثواب دهنده صدقه کم شود».[1]
نیز از امام صادق روایت شده که فرمودند: «اگر کار خیر توسّط هشتاد دست جاری شده و به انجام برسد، همۀ آنان مأجور خواهند بود؛ بدون آنکه چیزی از ثواب صاحب صدقه کم شود».[2]
مسأله 1344. بهتر است انسان صدقۀ مستحبّی را پنهانی بدهد؛ مگر آنکه پرداخت علنی آن به علّت رفع تهمت یا ترغیب و ایجاد انگیزه در دیگران یا امور دیگری باشد که چنین اهدافی تنها با پرداخت آشکار آن محقّق میشود؛ حکم صدقۀ واجب نیز از این جهت بستگی به موارد آن دارد؛ گاه شرایط طوری است که پرداخت آشکار آن بهتر است و گاه پنهانی.
مسأله 1345. مکروه است انسان مالی را که بابت صدقه به فقیر داده، از او خریداری کند یا به عنوان هدیه از او بپذیرد یا از طریق دیگری آن را به ملکیّت خود درآورد و این کراهت، کراهت شدیدی است؛ البتّه، اگر چنین مالی از طریق ارث از فقیر به صدقه دهنده منتقل شود، اشکال ندارد.
مسأله 1346. رد کردن سائل (کسی که درخواست کمک مالی نموده) مکروه است، هرچند انسان گمان داشته باشد (و احتمال قوی بدهد) که وی محتاج نیست؛ بلکه در چنین مواردی حداقل مال اندکی[3] به وی بدهد.
مسأله 1347. کسی که نیاز مالی دارد تا زمانی که نیازش به حدّ اضطرار نرسیده، مکروه است از دیگران درخواست کمک کند؛ امّا درخواست کمک مالی از جانب کسی که نیاز مالی ندارد، چنانچه با تظاهر به فقر و نیاز همراه باشد، حرام است و در غیر این صورت، کراهت شدید دارد.
[1]. فروع کافی، ج4، باب أنّ الذی یقسم الصدقة شریک صاحبها فی الأجر، ص17، ح3.
[2]. همان، ص17 و 18، ح2.
[3]. البتّه، با رعایت حکمی که در بند (ب) از مسألۀ «1334» در مورد صدقه دادن غیر سیّد به سیّد ذکر شده است.