کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)
جستجو در:
ضمان امانت‌دار ←
→ شرایط امانت‌گذار و امانت‌دار[1]
وظایف امانت‌دار
مسأله 1207. کسی که امانت را قبول می‌کند، باید طوری که در نگهداری مال مورد امانت معمول و مرسوم است، از آن محافظت نماید و آن را در محلّی قرار دهد که عرفاً کوتاهی در مراقبت و خیانت در امانت شمرده نشود.[1]
شایان ذکر است، اگر امانت‌دار محل یا لوازم مناسبی برای این کار ندارد، باید اقدام به تهیّۀ آن نماید، هرچند امانت‌گذار هنگام سپردن امانت اطلاع داشته باشد که امانت‌دار لوازم مناسبی برای نگهداری امانت ندارد.
مسأله 1208. کسی که امانت را پذیرفته، باید هر کاری که برای سالم ماندن امانت و از بین نرفتن آن لازم است، انجام دهد؛ مثلاً اگر امانت حیوان باشد، به او علوفه و آب بدهد[2] و برای حفظش در گرما و سرما اقدامات لازم را انجام دهد[3] و اگر در این امور کوتاهی کند ضامن است.
مسأله 1209. اگر امانت‌گذار برای نگهداری مال خود محلّی را تعیین کند و به امانت‌دار بگوید: «مال را در این مکان نگهداری کن، هرچند احتمال بدهی در اینجا از بین برود»، امانت‌دار نباید آن را به محل دیگری ببرد و اگر چنین کند ضامن می‌باشد؛ مگر اینکه بداند مال در محلّی که امانت‌گذار تعیین کرده، از بین می‌رود که در این صورت، می‌تواند آن را به محلّ امنی منتقل کند و چنانچه تلف شود، ضامن نیست.
مسأله 1210. اگر امانت‌گذار برای نگهداری امانت، محلّی را تعیین کند، ولی از گفتۀ او یا از شواهد و نشانه‌هایی که وجود دارد، چنین فهمیده شود که آن محل برای او خصوصیّتی ندارد، امانت‌دار می‌تواند آن را به محلّ دیگری که نسبت به محلّ تعیین شده، محفوظ‌تر یا مانند آن است، منتقل کند و چنانچه تلف شود، ضامن نمی‌باشد.
مسأله 1211. اگر ظالمی بخواهد به امانت خسارتی وارد کند یا آن را بردارد - مثل آنکه سارقی درصدد سرقت آن باشد - چنانچه دفع ظالم موجب وارد آمدن ضرر بدنی، جانی، مالی یا آبرویی بر امانت‌دار باشد، واجب نیست چنین ضرری را تحمّل کند؛ بلکه در بعضی از موارد جایز نیست.
البتّه، اگر پیامد نگهداری از مال در چنین مواردی جزئی باشد؛ طوری که غالباً مردم آن مقدار را تحمّل می‌کنند، باید به دفع ظالم و نگهداری از مال اقدام کند؛ مثل اینکه دفع ظالم موجب شود وی کلام خشنی به امانت‌دار بگوید، طوری که هرچند آن کلام طبعاً قدری موجب اذیّت فرد می‌شود، امّا عرفاً باعث هتک حیثیّت و منزلت او نمی‌گردد.
شایان ذکر است، اگر امانت‌دار محل یا لوازم مناسبی برای این کار ندارد، باید اقدام به تهیّۀ آن نماید، هرچند امانت‌گذار هنگام سپردن امانت اطلاع داشته باشد که امانت‌دار لوازم مناسبی برای نگهداری امانت ندارد.
مسأله 1208. کسی که امانت را پذیرفته، باید هر کاری که برای سالم ماندن امانت و از بین نرفتن آن لازم است، انجام دهد؛ مثلاً اگر امانت حیوان باشد، به او علوفه و آب بدهد[2] و برای حفظش در گرما و سرما اقدامات لازم را انجام دهد[3] و اگر در این امور کوتاهی کند ضامن است.
مسأله 1209. اگر امانت‌گذار برای نگهداری مال خود محلّی را تعیین کند و به امانت‌دار بگوید: «مال را در این مکان نگهداری کن، هرچند احتمال بدهی در اینجا از بین برود»، امانت‌دار نباید آن را به محل دیگری ببرد و اگر چنین کند ضامن می‌باشد؛ مگر اینکه بداند مال در محلّی که امانت‌گذار تعیین کرده، از بین می‌رود که در این صورت، می‌تواند آن را به محلّ امنی منتقل کند و چنانچه تلف شود، ضامن نیست.
مسأله 1210. اگر امانت‌گذار برای نگهداری امانت، محلّی را تعیین کند، ولی از گفتۀ او یا از شواهد و نشانه‌هایی که وجود دارد، چنین فهمیده شود که آن محل برای او خصوصیّتی ندارد، امانت‌دار می‌تواند آن را به محلّ دیگری که نسبت به محلّ تعیین شده، محفوظ‌تر یا مانند آن است، منتقل کند و چنانچه تلف شود، ضامن نمی‌باشد.
مسأله 1211. اگر ظالمی بخواهد به امانت خسارتی وارد کند یا آن را بردارد - مثل آنکه سارقی درصدد سرقت آن باشد - چنانچه دفع ظالم موجب وارد آمدن ضرر بدنی، جانی، مالی یا آبرویی بر امانت‌دار باشد، واجب نیست چنین ضرری را تحمّل کند؛ بلکه در بعضی از موارد جایز نیست.
البتّه، اگر پیامد نگهداری از مال در چنین مواردی جزئی باشد؛ طوری که غالباً مردم آن مقدار را تحمّل می‌کنند، باید به دفع ظالم و نگهداری از مال اقدام کند؛ مثل اینکه دفع ظالم موجب شود وی کلام خشنی به امانت‌دار بگوید، طوری که هرچند آن کلام طبعاً قدری موجب اذیّت فرد می‌شود، امّا عرفاً باعث هتک حیثیّت و منزلت او نمی‌گردد.
[1]. مثلاً پول یا اشیای گران‌قیمت امانتی را در گاو صندوقی که در اختیار دارد قرار دهد یا ماشین و خودروی امانتی را در پارکینگ منزل یا موضعی مناسب که از سرقت یا آسیب ایمن باشد، نگهداری نماید.
[2]. البتّه، اگر تأمین علوفه و آب نیازمند هزینه‌ای از طرف امانت‌دار باشد، در صورتی می‌تواند آنچه را خرج کرده بعداً از صاحب ودیعه بگیرد که هنگام هزینه نمودن، از وی اجازه داشته و نیّت رجوع به او را هم داشته باشد و در صورت عدم دسترسی به صاحب ودیعه و وکیلش، به حاکم شرع مراجعه کند.
[3]. یا اگر امانت مثل فرش و لباسهای پشمی است، طوری از آن نگهداری کند که از «بید خوردگی» محفوظ بماند یا اگر از اشیایی است که آب یا رطوبت به آن آسیب می‌زند، آن را از معرض باران، آب و رطوبت دور نگه دارد.