پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)

وظایف امانت‌دار ← → تعریف و شرایط اصل ودیعه

شرایط امانت‌گذار و امانت‌دار[1]‌

مسأله 1202. امانت‌گذار باید عاقل بوده و نیز سفیه و مفلّس نباشد[1] و مال خود را با قصد و اختیار، امانت بگذارد؛
البتّه، مفلّس می‌تواند مالی را که نسبت به آن محجور و ممنوع از تصرّف نیست، به امانت بگذارد.
مسأله 1203. اگر فرد نابالغ بخواهد مال خود را نزد دیگری امانت بگذارد و در انجام آن مستقل باشد، ودیعه صحیح نیست، هرچند این کار را با اجازۀ ولیّش انجام دهد؛
امّا اگر مال دیگری را با اجازۀ او امانت بگذارد یا مال خود را با اجازۀ ولیّ، بدون اینکه مستقل در تصرّف باشد، به ودیعه دهد - نظیر آنچه در مسألۀ «132» ذکر شد - ودیعه صحیح است.
مسأله 1204. اگر فرد نابالغ بخواهد مال خودش یا مال دیگری را بدون اجازه از صاحبش امانت بگذارد، انسان نباید آن را بپذیرد؛
امّا چنانچه مال را از او بگیرد، ضامن است و باید آن را به صاحبش - و اگر مال خودِ نابالغ باشد به ولیّ شرعی وی - برساند؛
البتّه، در صورتی که این ترس وجود داشته باشد که مال از بین برود، می‌تواند آن را بگیرد و به مالک یا اگر مال، متعلّق به خود بچّه است، به ولیّش برساند و در این صورت، اگر در نگهداری از مال کوتاهی نکرده و تصرّف غیر مجاز ننماید، ضامن نیست.
مسأله 1205. اگر انسان مالی را نزد فرد نابالغ غیر ممیّز امانت بگذارد، چنانچه مال از بین برود و تلف شود[2] یا طفل آن را از بین ببرد (اتلاف)[3] آن طفل ضامن نیست؛
امّا اگر فرد نابالغ، ممیّز باشد، در صورتی که خودش مال را از بین ببرد[4] ضامن است؛ ولی چنانچه مال نزد او تلف شود، ضامن نیست، هرچند در نگهداری از مال سهل‌انگاری و کوتاهی نموده باشد.
شایان ذکر است، این حکم در مورد فرد دیوانه نیز جاری می‌شود.
مسأله 1206. کسی که توانایی نگهداری از مال را ندارد، نباید ودیعه را قبول کند و چنانچه بپذیرد، ضامن است؛
البتّه، اگر امانت‌گذار وضعیّت او را می‌داند، پذیرفتن ودیعه برایش جایز است و در این صورت، چنانچه تلف شود، ضامن نمی‌باشد.
همچنین، اگر انسان به صاحب مال بفهماند که حاضر به نگهداری مال او نیست و مال را از او تحویل نگیرد، ولی صاحب مال آن را نزد وی بگذارد و برود و آن مال تلف شود ضامن نیست.[5]

[1]. توضیحات مربوط به این افراد، در فصل «حَجْر» ذکر می­شود.
[2]. مثل اینکه مال ودیعه خوراکی بوده و در اثر گرمی هوا فاسد شود و همین طور است حکم، اگر ودیعۀ مذکور از نزد طفل سرقت شده باشد.
[3]. مثل آنکه آن مال خوراکی بوده و طفل آن را بخورد یا مال را به زمین زده و بشکند.
[4]. همان.
[5]. هرچند احتیاط مستحب آن است که اگر ممکن است مال مذکور را نگهداری نماید و چنانچه آن را اخذ نماید، حکم امانت مالکی در مورد آن جاری می­شود.
وظایف امانت‌دار ← → تعریف و شرایط اصل ودیعه
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français