کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)
جستجو در:
شرایط مستحقین ردّ مظالم ←
→ امتناع طلبکار از دریافت طلب
نامعلوم بودن طلبکار
مسأله 929. اگر فردی که حقّ مالی به عهدۀ او ثابت است و مدیون میباشد، طلبکار را نشناسد، چنانچه احتمال عقلایی دهد که با فحص و تحقیق بتواند وی را شناسایی نماید، لازم است برای شناسایی طلبکار (یا ورثۀ وی در صورت فوت) جستجو و تحقیق نموده و بدهی خویش را مطابق دستور شرع به طلبکار ادا نماید.[1]
مسأله 930. اگر بدهکار بداند یکی از افراد محصور[2] - مثلاً یکی از پنج نفر معیّن - از وی طلبکار است، ولی نداند کدام یک از آنهاست، احتیاط واجب است به هر صورت که برایش مقدور است - هرچند با پرداخت مبلغی از مال خویش به آنها - از همۀ آنان رضایت بطلبد[3] و اگر رضایت گرفتن از آنها برایش ممکن نباشد، باید قرعه[4] بیندازد؛[5] امّا اگر طلبکار نامشخّص و مردّد بین تعداد غیر محصوری (مثلاً صد نفر) بوده و بدهکار از پیدا کردن آن شخص (یا ورثۀ وی در صورت فوت) هرچند در آینده، مأیوس و ناامید باشد، باید بدهی مذکور را هر چه زودتر[6] از طرف طلبکار واقعی به عنوان «ردّ مظالم» به فقرای دارای شرایط استحقاق[7] صدقه دهد و بنابر احتیاط واجب این کار با اجازه از حاکم شرع یا نمایندۀ وی باشد.[8]
مسأله 930. اگر بدهکار بداند یکی از افراد محصور[2] - مثلاً یکی از پنج نفر معیّن - از وی طلبکار است، ولی نداند کدام یک از آنهاست، احتیاط واجب است به هر صورت که برایش مقدور است - هرچند با پرداخت مبلغی از مال خویش به آنها - از همۀ آنان رضایت بطلبد[3] و اگر رضایت گرفتن از آنها برایش ممکن نباشد، باید قرعه[4] بیندازد؛[5] امّا اگر طلبکار نامشخّص و مردّد بین تعداد غیر محصوری (مثلاً صد نفر) بوده و بدهکار از پیدا کردن آن شخص (یا ورثۀ وی در صورت فوت) هرچند در آینده، مأیوس و ناامید باشد، باید بدهی مذکور را هر چه زودتر[6] از طرف طلبکار واقعی به عنوان «ردّ مظالم» به فقرای دارای شرایط استحقاق[7] صدقه دهد و بنابر احتیاط واجب این کار با اجازه از حاکم شرع یا نمایندۀ وی باشد.[8]
[1]. توضیحات تکمیلی، در مسألۀ «925» ذکر شد.
[2]. «محصور» در مقابل «غیر محصور» است و منظور از افراد غیر محصور در اینجا این است که تعداد افراد به اندازهای است که اگر هر مورد در نظر گرفته شود، احتمال اینکه طلب، متعلّق به وی باشد، احتمال اندکی محسوب گردد؛ طوری که آن احتمال عرفاً موهوم به شمار میآید؛ مانند اینکه موارد احتمالی «100» مورد باشد.
[3]. البتّه، اگر بعضی از اشخاص مذکور اقرار نمایند که طلبی از وی ندارند، جلب رضایت آن اشخاص لازم نیست.
[4]. کیفیّت قرعه، در مسألۀ «1458» بیان میشود.
[5]. همین طور، در موردی که رضایت گرفتن از آنان مشقّت فوقالعادهای دارد که معمولاً تحمّل نمیشود (حَرَج)، میتواند با قرعه طلبکار را معیّن نماید.
[6]. با رعایت فوریّت عرفی.
[7]. شرایط استحقاق فقرا در ادامه ذکر میشود.
[8]. اگر فرد بدون اذن حاکم شرع یا نمایندۀ وی اقدام به این امر نموده، برای تصحیح آن میتواند به حاکم شرع یا نمایندۀ وی مراجعه نماید.