پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)

دَین ← → شرایط آنچه مورد صلح واقع می‌شود

عین مال، منفعت مال، انتفاع از مال

مسأله 857. اگر انسان خود مال (عین) مانند پول، زمین و سایر کالاها یا منفعت مال مانند سکونت یک سالۀ خانه را به دیگری، در مقابل عوض یا بدون آن مصالحه کند، طرف مقابل با قبول صلح، مالک آن عین یا منفعت می‌شود.
مسأله 858. مصالحۀ منافع منزل یا مغازه و مانند آن به‌طور دائم یا موقّت - مثلاً 20 ساله - یا تا زمان حیات صلح کننده (مصالح) یا حیات متصالح صحیح است. بنابراین، اگر کسی منافع منزلش را تا زمان حیات همسرش به وی صلح کرده باشد، این صلح تا زمان زنده بودن همسرش باقی است و با وفات صلح کننده باطل نمی­شود.[1]
مسأله 859. انسان می­تواند صلح کند که دیگری (متصالح) - در مقابل عوض یا بدون آن - از مال وی انتفاع برده و استفاده کند؛ مثل آنکه صلح کند همسایه‌اش تیر‌آهن سقف خود را روی دیوار منزل وی بگذارد یا شاخه­های درختش در فضای ملک او باشد (انتفاع).[2]
مسأله 860. یکی از فرق‌های صلح «منفعت» و صلح «انتفاع» در مثال ذیل ذکر می‌شود:
اگر صاحب باغی، منافع باغ خویش و درختان آن را برای مدّت دو سال به شخصی مصالحه نماید، با توجّه به اینکه منافع باغ و درختان در این مدّت مال متصالح است، چنانچه درختان طیّ این مدّت میوه دهند، متعلّـق به او می‌باشــد.
بنابراین، اگر مدّت قرارداد (دو سال) زمانی به پایان برسد که برخی از میوه‌ها یا تمام آنها سر درختان باقی است، این میوه‌ها مال متصالح است؛
امّا اگر با قرارداد صلح، انتفاع از همین باغ و درختان آن به مدّت دو سال به شخص مذکور واگذار شده باشد، چون وی (متصالح) مالک منافع نمی‌شود، میوه‌های به دست آمده در این مدّت در ملکیّت متصالح حاصل نشده و به صاحب باغ تعلّق دارد؛ البتّه، فرد به جهت صلحی که انجام شده، در طیّ مدّت می‌تواند از میوه‌ها استفاده کند؛
بنابراین، در روزی که مدّت قرارداد صلح پایان می‌پذیرد، با توجّه به اینکه میوه‌هایی که بر سر درختان باقی مانده، مال صاحب باغ است، متصالح بدون اذن او نمی­تواند از آنها استفاده نماید.

[1]. هرچند عین مال با وفات صلح کننده به ورثۀ وی منتقل می­شود، ولی منافع مال تا زمان حیات متصالح ملک وی محسوب می­شود و به ارث نمی­رسد.
[2]. واگذاری منفعت و انتفاع با یکدیگر تفاوت­هایی دارد، یکی از این تفاوت­ها در مسألۀ بعد ذکر می­شود.
دَین ← → شرایط آنچه مورد صلح واقع می‌شود
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français