مسأله 819. اگر بعد از زراعت بفهمند مزارعه باطل بوده، چنانچه بذر متعلّق به مالک زمین بوده، محصولی هم که به دست می‌آید، مال اوست و باید مزد زارع (اجرت المثل) و هزینه­هایی را که انجام داده و اجرت المثل ابزار و وسایلی را که متعلّق به زارع بوده و در آن زمین به‌کار گرفته، به او بدهد؛ امّا اگر زارع، مالک بذر بوده، محصول متعلّق به اوست و باید اجرت المثل زمین و ابزار و وسایل مالک زمین که برای آن زراعت بکار رفته و نیز هزینه‌هایی را که مالک برای زراعت انجام داده، به او بپردازد.
شایان ذکر است، در هر دو صورت اگر در هنگام انعقاد قرارداد مزارعه، مالک یا زارع توجّه داشته که سهم معیّن شده برای وی در عقد مزارعه - در فرض صحیح بودن آن - احتمال دارد از استحقاق معمولی وی بابت زمین، وسایل یا دستمزدش (اجرت المثل) و نیز هزینه­هایی که متحمّل شده کمتر باشد، در این صورت وی مستحقّ همان مقدار تعیین شده در قرارداد[1] می­باشد و پرداخت مقدار زیادی به وی واجب نیست.

مسأله 820. اگر بذر متعلّق به زارع باشد و بعد از زراعت بفهمند مزارعه باطل بوده، چنانچه مالک و زارع راضی شوند که با اجرت یا بدون اجرت، زراعت در زمین بماند، اشکال ندارد و اگر مالک راضی نشود، نسبت به اینکه حقّ دارد زارع را مجبور به چیدن محصولش کند - هرچند وقت چیدنش نرسیده باشد - یا نه، مسأله محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود؛ البتّه، اگر زارع خود قصد برداشت زراعت از زمین را دارد، مالک نمی‌تواند زارع را - چه با دریافت اجرت و چه بدون اجرت - وادار به باقی گذاردن زراعت نماید.