کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)
جستجو در:
عوض (جُعْل) ←
→ 3. معقول بوده و بیفایده نباشد
چند مسأله دربارۀ شرایط کار مورد جعاله
مسأله 633. ویژگیها و خصوصیّات کار مورد جعاله لازم نیست معلوم باشد و این یکی از فرقهای بین اجارۀ اجیر و جعاله است. بنابراین، به عنوان نمونه در موارد ذیل جعاله صحیح است:[1]
الف. جاعل بگوید: «هر کس خانۀ مرا با رنگ مورد نظر نقّاشی کند، به او فلان مبلغ میدهم»، هرچند مساحت و خصوصیّات خانه که در سختی یا آسانی کار و یا مدّت زمان انجام آن مؤثّر است، معلوم نباشد.
ب. کار مورد جعاله یکی از دو یا چند عمل باشد، طوری که عامل مخیّر باشد هر یک از آنها را انجام دهد؛ مثل اینکه جاعل بگوید: «هر کس خانهام را با کیفیّت معیّن رنگ زده یا کاغذ دیواری کند، به او فلان مبلغ میدهم»؛ چه اینکه عوض هر دو عمل را مانند هم یا متفاوت قرار دهد.
از حکم این مسأله، مورد مسألۀ بعد استثنا میشود.
مسأله 634. اگر کار مورد جعاله آن قدر مبهم باشد که عامل به علّت نامعلوم و مبهم بودن، نتواند آن را انجام دهد، جعاله باطل است؛ پس اگر جاعل بگوید: «هر کس حیوان گمشدۀ مرا به من برساند، فلان مبلغ به او میدهم» و مشخّص نکند آن حیوان پرنده است یا چهارپا یا غیر آن و شاهد و قرینهای هم بر این امر نباشد، جعاله صحیح نیست.
مسأله 635. کار مورد جعاله لازم نیست نفعی برای جاعل داشته باشد؛ پس اگر مثلاً جاعل بگوید: «هر کس فلان شخص را معالجه کند، مبلغی به او میدهم»، جعاله صحیح است، هرچند آن شخص نسبتی با جاعل نداشته باشد؛ بلکه اگر کاری باشد که نفعش به خود عامل میرسد، باز هم جعاله صحیح است؛ مثل اینکه بگوید: «اگر برای خودت لباسی بدوزی، فلان مبلغ به تو میدهم»؛ البتّه، چنانچه کار مورد جعاله از مواردی باشد که رضایت دیگری در انجام آن لازم است - مانند تصرّف در مال دیگری - باید با رضایت وی انجام شود تا کار، مشروع و حلال باشد، وگرنه جعاله صحیح نیست.
الف. جاعل بگوید: «هر کس خانۀ مرا با رنگ مورد نظر نقّاشی کند، به او فلان مبلغ میدهم»، هرچند مساحت و خصوصیّات خانه که در سختی یا آسانی کار و یا مدّت زمان انجام آن مؤثّر است، معلوم نباشد.
ب. کار مورد جعاله یکی از دو یا چند عمل باشد، طوری که عامل مخیّر باشد هر یک از آنها را انجام دهد؛ مثل اینکه جاعل بگوید: «هر کس خانهام را با کیفیّت معیّن رنگ زده یا کاغذ دیواری کند، به او فلان مبلغ میدهم»؛ چه اینکه عوض هر دو عمل را مانند هم یا متفاوت قرار دهد.
از حکم این مسأله، مورد مسألۀ بعد استثنا میشود.
مسأله 634. اگر کار مورد جعاله آن قدر مبهم باشد که عامل به علّت نامعلوم و مبهم بودن، نتواند آن را انجام دهد، جعاله باطل است؛ پس اگر جاعل بگوید: «هر کس حیوان گمشدۀ مرا به من برساند، فلان مبلغ به او میدهم» و مشخّص نکند آن حیوان پرنده است یا چهارپا یا غیر آن و شاهد و قرینهای هم بر این امر نباشد، جعاله صحیح نیست.
مسأله 635. کار مورد جعاله لازم نیست نفعی برای جاعل داشته باشد؛ پس اگر مثلاً جاعل بگوید: «هر کس فلان شخص را معالجه کند، مبلغی به او میدهم»، جعاله صحیح است، هرچند آن شخص نسبتی با جاعل نداشته باشد؛ بلکه اگر کاری باشد که نفعش به خود عامل میرسد، باز هم جعاله صحیح است؛ مثل اینکه بگوید: «اگر برای خودت لباسی بدوزی، فلان مبلغ به تو میدهم»؛ البتّه، چنانچه کار مورد جعاله از مواردی باشد که رضایت دیگری در انجام آن لازم است - مانند تصرّف در مال دیگری - باید با رضایت وی انجام شود تا کار، مشروع و حلال باشد، وگرنه جعاله صحیح نیست.
[1]. پس در موارد مشابه با مثالهایی که در شرط اوّل و چهارم از شرایط کار و منافع مورد اجاره (اجارۀ اجیر) در فصل «اجاره» ذکر شد (که در آنها اجاره باطل است)، میتوان از طریق جعاله به هدف مورد نظر رسید.