کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)
جستجو در:
تحویل ←
→ شرایط اجرت
درخواست انجام کار بدون تعیین دستمزد
مسأله 560. اگر انسان از کسی بخواهد کاری را در مقابل دستمزد انجام دهد، ولی مقدار مزد را تعیین نکند، اجاره محقّق نشده و چنین کاری (درخواست عمل بدون تعیین مزد) مکروه می‌باشد و در این صورت با انجام عمل مورد نظر، اجرت المثل را به او بدهکار میشود.[1]
مسأله 561. اگر انسان شخصی را برای فروختن جنسی اجیر کند و به او بگوید: «این جنس را به این قیمت بفروش و هرچه زیادتر فروختی، اجرت کارت (فروش) باشد»، اجاره به علّت تعیین نشدن دستمزد باطل محسوب شده و چنانچه آن فرد مال را برای صاحبش بفروشد، تمام قیمت فروش مال مالک است و فروشنده فقط می‌تواند اجرت المثل عملش را از صاحب مال بگیرد؛[2] ولی اگر این امر به صورت جُعاله محقّق شود، اشکال ندارد.[3]
مسأله 562. اگر انسان انجام عملی را از کسی بخواهد، از نظر استحقاق اجرت سه صورت دارد:
الف. کسی که کار از او خواسته شده، آن را به قصد مجانیّت انجام دهد؛
در این صورت، وی مستحقّ و طلبکار دستمزد نمی‌باشد، هرچند طرف مقابل تصمیم داشته در مقابل انجام کار به وی دستمزد بدهد.
ب. ظاهر حال بر مجانیّت باشد، یعنی قرینه و نشانه‌ای در بین باشد که بفهماند انجام آن کار به‌طور مجّانی از فرد خواسته شده، مثل آنکه کار مورد درخواست از کارهایی باشد که معمولاً بدون دستمزد انجام میشود، یا فردی که کار از او خواسته شده، موقعیّت و شأنش به گونه‌ای باشد که در مقابل دستمزد کار نمی‌کند؛
در این مورد هم فرد، مستحقّ و طلبکار دستمزد نیست.
ج. نشانه و ظاهر حالی نباشد و فرد کاری را که از او خواسته شده، به قصد مجّانیت انجام نداده باشد؛
در این صورت، مستحق و طلبکار اجرت می‌باشد، هرچند بعداً معلوم شود که طرف مقابل (فرد درخواست کننده) در هنگام درخواست، نیّتش ارائۀ کار به صورت مجّانی بوده است.
مسأله 561. اگر انسان شخصی را برای فروختن جنسی اجیر کند و به او بگوید: «این جنس را به این قیمت بفروش و هرچه زیادتر فروختی، اجرت کارت (فروش) باشد»، اجاره به علّت تعیین نشدن دستمزد باطل محسوب شده و چنانچه آن فرد مال را برای صاحبش بفروشد، تمام قیمت فروش مال مالک است و فروشنده فقط می‌تواند اجرت المثل عملش را از صاحب مال بگیرد؛[2] ولی اگر این امر به صورت جُعاله محقّق شود، اشکال ندارد.[3]
مسأله 562. اگر انسان انجام عملی را از کسی بخواهد، از نظر استحقاق اجرت سه صورت دارد:
الف. کسی که کار از او خواسته شده، آن را به قصد مجانیّت انجام دهد؛
در این صورت، وی مستحقّ و طلبکار دستمزد نمی‌باشد، هرچند طرف مقابل تصمیم داشته در مقابل انجام کار به وی دستمزد بدهد.
ب. ظاهر حال بر مجانیّت باشد، یعنی قرینه و نشانه‌ای در بین باشد که بفهماند انجام آن کار به‌طور مجّانی از فرد خواسته شده، مثل آنکه کار مورد درخواست از کارهایی باشد که معمولاً بدون دستمزد انجام میشود، یا فردی که کار از او خواسته شده، موقعیّت و شأنش به گونه‌ای باشد که در مقابل دستمزد کار نمی‌کند؛
در این مورد هم فرد، مستحقّ و طلبکار دستمزد نیست.
ج. نشانه و ظاهر حالی نباشد و فرد کاری را که از او خواسته شده، به قصد مجّانیت انجام نداده باشد؛
در این صورت، مستحق و طلبکار اجرت می‌باشد، هرچند بعداً معلوم شود که طرف مقابل (فرد درخواست کننده) در هنگام درخواست، نیّتش ارائۀ کار به صورت مجّانی بوده است.
[1]. سلیمان بن جعفر جعفری میگوید: همراه امام رضا(علیه السلام) برای انجام کاری رفته بودم. وقتی خواستم به خانهام برگردم، امام رضا(علیه السلام) فرمودند: با من بیا و امشب در خانۀ ما باش. به همراه آن حضرت رفتم و آن حضرت† هنگام غروب آفتاب وارد منزلشان شدند، غلامان مشغول آماده کردن گِل و ساختن دیوار اصطبل و غیر آن بودند، در این میان غلام سیاه چهرۀ غریبی هم کار میکرد.
امام رضا(علیه السلام) به غلامان خود فرمودند: این غلام در اینجا چه میکند؟ عرض کردند: او به ما کمک میکند و چیزی در مقابل کارش به او میدهیم.
حضرت(علیه السلام) فرمودند: آیا در ابتدای کار مزدش را تعیین نمودهاید؟ عرض کردند: نه، این غلام راضی است به هر آنچه به او بدهیم، حضرت از تعیین نکردن مزد کارگر ناراحت شدند...
سلیمان بن جعفر میگوید: من به امام رضا(علیه السلام) عرض کردم: چرا شما این گونه ناراحت شدهاید؟
حضرت(علیه السلام) فرمودند: من بارها این غلامان را از تعیین نکردن مزد کارگر نهی کردهام و تأکید نمودهام که هر کارگری را برای کار میآورید، در مورد مزدش با او قرارداد کنید.
سپس امام رضا(علیه السلام)† فرمودند: این را بدان که اگر کارگری مزدش معیّن نشود و برای تو کاری انجام دهد و در آخر کار، سه برابر مزد معمول به او بدهی، باز گمان میکند که مزدش را کم دادهای، امّا اگر ابتدای کار مزدش را تعیین نموده و قطعی کنی و در آخر کار همان مزد را به وی بپردازی، از اینکه اجرتش را کامل دادهاى از تو سپاسگزار خواهد بود و اگر بر مزد مقرّر شده برایش ذرّهای (کمی) بیفزایی، از تو قدرشناسی میکند و معتقد است که تو بر مزدش افزودهای.
وسائل الشیعه، ج19، کتاب الاجاره، باب3، ص104 و 105، ح1.
[2]. با رعایت آنچه در مسألۀ «606» ذکر میشود.
[3]. مثل اینکه به عنوان جُعاله به فردی بگوید: «اگر این جنس را به زیادتر از فلان قیمت فروختی زیادی، مال خودت باشد»، زیرا در جُعاله لازم نیست مقدار حقّ الزّحمه کاملاً معلوم باشد؛ توضیح آن در مسألۀ «637» ذکر میشود.