پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)

اجارۀ مال موقوفه ← → حکم مقدار اجاره‌بهای مدّت قبل از فسخ

چند مسألۀ متفرّقه در اجارۀ ‌نوع اوّل (اعیان) / فوت موجر یا مستأجر

مسأله 529. اجاره با فوت موجر یا مستأجر باطل نمی‌شود؛ بلکه اگر مستأجر بمیرد، منفعت مدّت باقیمانده جزء ماترک میّت می‌باشد و اگر موجر بمیرد، چنانچه اجاره‌بها یا مقداری از آن پرداخت نشده، جزء مطالبات میّت به حساب می‌آید؛[1] البتّه، اگر مثلاً در اجارۀ خانه قید شده باشد که فقط خود مستأجر در آن ساکن باشد، طوری که تنها سکونت وی مورد اجاره واقع شده باشد، با فوت او اجاره باطل می‌شود.[2]

مسأله 530. اگر مالک در بین مدّت اجاره، مال مورد اجاره را بفروشد، اجاره به قوّت خود باقی است و آن مال به خریدار منتقل می‌شود، ولی منفعت آن در مدّت اجاره مال مستأجر است و او حقّ دارد تا آخر مدّت اجاره از آن استفاده کند؛[3] البتّه، چنانچه خریدار از اجاره خبر نداشته یا خیال می‌کرده مدّتش کم است و بعد فهمیده مدّت طولانی می‌باشد، می‌تواند معامله را فسخ کند و حقّ ندارد به این سبب خسارت دریافت کند.[4]

مسأله 531. در حکم مسألۀ قبل، فرقی نیست بین اینکه مال مورد اجاره، به خود مستأجر فروخته شده باشد یا به غیر او.
بنابراین، اگر مالک مثلاً پس از گذشت 7 ماه از مدّت یک سالۀ اجاره، آن را به مستأجر بفروشد، مالک بودن خریدار نسبت به منفعت خانه در 5­ ماه باقیمانده، از باب اجاره است، نه از باب مالک بودن اصل مال.
بر این اساس، چنانچه پس از فروش، اجاره با یکی از عوامل فسخ، فسخ شود، منفعت مال در مدّت باقیمانده (5 ماه در مثال مذکور) مال فروشنده است و اگر قرارداد بیع فسخ شود (نه اجاره)، منفعت آن مدّت، مال مستأجر می‌باشد.

[1]. شایان ذکر است، اگر موجر مالک خودِ مال نبوده، بلکه تنها مالک منافع مال در زمان حیاتش بوده؛ مثل آنکه فردی وصیّت کرده تا فلان شخص زنده است، منفعت خانه مال او باشد، در این صورت پس از وفات وصیّت کننده، چنانچه شخصی که برایش وصیت شده خانه را اجاره دهد و پیش از تمام شدن مدّت اجاره بمیرد، از زمان فوت موجر، اجاره فضولی محسوب می‌شود و چنانچه مالک فعلی خانه اجاره را امضا کند، صحیح می‌شود و اجاره‌‌بها پس از آن، متعلّق به وی می‌باشد.

[2]. امّا اگر سکونت وی شرط اجاره باشد، نه قید، با فوت مستأجر، اجاره به قوّت خود باقی است و موجر حقّ فسخ دارد و فرق بین قید و شرط، از توضیحات مسألۀ «473» معلوم می‌شود.

[3]. شایان ذکر است، چنانچه در این مدّت، اجاره به هر دلیلی فسخ شود؛ مثل اینکه موجر یا مستأجر بر اساس حقّ فسخی که داشته، شش ماه قبل از پایان موعد یک سالۀ اجاره، آن را فسخ کند، حقّ استفاده (منفعت) در شش ماه باقیمانده به فروشنده (مالک سابق) برمی‌گردد.

[4]. شایان ذکر است، اگر خریدار در مقابل دریافت مبلغی حاضر شود حقّ فسخ خود را اسقاط نماید، اشکال ندارد.
اجارۀ مال موقوفه ← → حکم مقدار اجاره‌بهای مدّت قبل از فسخ
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français