کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)
جستجو در:
5. قابل استفاده در مورد اجاره باشد ←
→ 3. قابل تحویل باشد
4. با استفاده از بین نرود
مسأله 448. اجارۀ شیئی که استفاده از آن با از بین بردنش صورت می‌گیرد، صحیح نیست. بنابراین، اجاره دادن نان، میوه و خوراکی‌های دیگر برای خوردن یا بنزین و نفت برای سوخت، باطل است.
مسأله 449. اگر طلا برای کاری اجاره داده شود که با استفاده از بین نمی‌رود و قابل بازگشت می‌باشد، اشکال ندارد؛ مثل آنکه زیور‌آلات طلا برای زینت به مدّت و بهای معیّن اجاره داده شود.
مسأله 450. اجاره دادن طلا برای فروش و معامله با آن و گرفتن سود معامله، باطل می‌باشد و برای رسیدن به چنین هدفی، می‌توان از روش دیگری[1] استفاده کرد که در ضمن یک مثال توضیح داده میشود:
فرض کنید هر گرم طلا 1 میلیون و 200 هزار تومان بوده و سود بازاری یک کیلو گرم طلا برای مدّت یک سال، 288 میلیون تومان باشد؛ چنانچه فردی یک کیلو گرم طلا داشته و بخواهد از این طریق، سود ماهانه به دست آورد، می‌تواند به روش ذیل رفتار کند:
ابتدا فرد سرمایه‌گذار، یک کیلو گرم طلای خویش را به صورت نقد (بدون مدّت) به مبلغ 1 میلیارد و 200 میلیون تومان به زرگر (سرمایه‌پذیر) بفروشد؛ در نتیجه، زرگر این مبلغ را نقداً در ذمّه بدهکار میشود؛ سپس زرگر 1 کیلو و 240 گرم طلا به صورت سلف و برای تحویل در 12 ماه آینده (11 ماه اوّل هر ماه 20 گرم و ماه دوازدهم 1 کیلو و 20 گرم)،[2] به مبلغ 1 میلیارد و 200 میلیون تومان نقد به وی (سرمایه‌گذار) پیش‌فروش کند و خریدار پول آن را همان طلب نقدی که در ذمّۀ زرگر دارد، قرار دهد.
بنابراین، پس از انجام قرارداد مرکّب از معاملۀ نقد و سلف، فرد سرمایه‌گذار در هر ماه 20 گرم طلا از زرگر تحویل می‌گیرد و می‌تواند در هر ماه هنگام تحویل، با رضایت طرف مقابل به جای طلا، قیمت آن یا هر مبلغ مورد توافق دیگری را دریافت کند و ماه دوازدهم علاوه بر 20 گرم طلا یا پول آن، یک کیلو گرم طلا را از او بگیرد[3].[4]
شایان ذکر است، اگر سرمایه‌گذار مایل باشد سود را رأسی در انتهای مدّت قرارداد از زرگر دریافت نماید، در معاملۀ دوم یعنی معامله سلف، زمان تحویل طلای خریداری شده را برای 12 ماه بعد قرار دهد.
مسأله 451. اجاره کردن درخت برای منافعی مثل بستن افسار حیوانات به آن یا پهن کردن لباس بر آن یا برای استفاده از میوهها یا برگ‌های موجود روی درخت و میوهها یا برگ‌هایی که بعداً حاصل میشود و نیز اجاره کردن باغ برای تفریح، جایز است.
همین طور، اجاره کردن حیوان برای استفاده از شیرهای موجود و شیرهایی که بعداً حاصل میشود و اجاره کردن چاه برای برداشت آب، صحیح می‌باشد.
مسأله 449. اگر طلا برای کاری اجاره داده شود که با استفاده از بین نمی‌رود و قابل بازگشت می‌باشد، اشکال ندارد؛ مثل آنکه زیور‌آلات طلا برای زینت به مدّت و بهای معیّن اجاره داده شود.
مسأله 450. اجاره دادن طلا برای فروش و معامله با آن و گرفتن سود معامله، باطل می‌باشد و برای رسیدن به چنین هدفی، می‌توان از روش دیگری[1] استفاده کرد که در ضمن یک مثال توضیح داده میشود:
فرض کنید هر گرم طلا 1 میلیون و 200 هزار تومان بوده و سود بازاری یک کیلو گرم طلا برای مدّت یک سال، 288 میلیون تومان باشد؛ چنانچه فردی یک کیلو گرم طلا داشته و بخواهد از این طریق، سود ماهانه به دست آورد، می‌تواند به روش ذیل رفتار کند:
ابتدا فرد سرمایه‌گذار، یک کیلو گرم طلای خویش را به صورت نقد (بدون مدّت) به مبلغ 1 میلیارد و 200 میلیون تومان به زرگر (سرمایه‌پذیر) بفروشد؛ در نتیجه، زرگر این مبلغ را نقداً در ذمّه بدهکار میشود؛ سپس زرگر 1 کیلو و 240 گرم طلا به صورت سلف و برای تحویل در 12 ماه آینده (11 ماه اوّل هر ماه 20 گرم و ماه دوازدهم 1 کیلو و 20 گرم)،[2] به مبلغ 1 میلیارد و 200 میلیون تومان نقد به وی (سرمایه‌گذار) پیش‌فروش کند و خریدار پول آن را همان طلب نقدی که در ذمّۀ زرگر دارد، قرار دهد.
بنابراین، پس از انجام قرارداد مرکّب از معاملۀ نقد و سلف، فرد سرمایه‌گذار در هر ماه 20 گرم طلا از زرگر تحویل می‌گیرد و می‌تواند در هر ماه هنگام تحویل، با رضایت طرف مقابل به جای طلا، قیمت آن یا هر مبلغ مورد توافق دیگری را دریافت کند و ماه دوازدهم علاوه بر 20 گرم طلا یا پول آن، یک کیلو گرم طلا را از او بگیرد[3].[4]
شایان ذکر است، اگر سرمایه‌گذار مایل باشد سود را رأسی در انتهای مدّت قرارداد از زرگر دریافت نماید، در معاملۀ دوم یعنی معامله سلف، زمان تحویل طلای خریداری شده را برای 12 ماه بعد قرار دهد.
مسأله 451. اجاره کردن درخت برای منافعی مثل بستن افسار حیوانات به آن یا پهن کردن لباس بر آن یا برای استفاده از میوهها یا برگ‌های موجود روی درخت و میوهها یا برگ‌هایی که بعداً حاصل میشود و نیز اجاره کردن باغ برای تفریح، جایز است.
همین طور، اجاره کردن حیوان برای استفاده از شیرهای موجود و شیرهایی که بعداً حاصل میشود و اجاره کردن چاه برای برداشت آب، صحیح می‌باشد.
[1]. «انجام یک معاملۀ نقد و یک معاملۀ سلف».
[2]. سررسید بدهی طلا در قرارداد معلوم باشد؛ مثلاً 11 ماه اول، هر ماه 20 گرم که روز آخر ماه پرداخت شود و ماه دوازدهم، 1 کیلو و 20 گرم که روز آخر ماه (انتهای مدّت قرارداد) پرداخت شود.
[3]. اگر به جهت احتمال نوسان در قیمت طلا در طول مدّت قرارداد، بخواهند سود ماهانه، مبلغ معیّن ثابتی باشد نه مقدار معیّن طلا، می‌توانند در ضمن معاملۀ دوّم (سلف) شرط کنند زرگر (در مثال بالا) وکیل باشد که اگر قیمت طلا افزایش پیدا کرد، 20 گرم طلا را که قرار است ماهانه بپردازد، در موعد پرداخت آن با مبلغ معیّن 24 میلیون تومان مصالحه کرده و به وکالت از جانب طرف مقابل مصالحه را قبول نموده و به جای طلا، پول بدهد.
همین طور، طرف مقابل نیز وکیل باشد اگر قیمت طلا کاهش پیدا کرد، 20 گرم طلایی را که طلبکار است، در موعد دریافت آن با مبلغ 24 میلیون تومان مصالحه کرده و به وکالت از جانب طرف مقابل مصالحه را قبول نموده و به جای طلا، پول دریافت نماید.
[4]. این قرارداد به صورت دیگری نیز قابل انجام است، ابتدا فرد سرمایه‌گذار، یک کیلو گرم طلای خویش- که در اختیار دارد - را به مبلغ 1 میلیارد و 488 میلیون تومان به زرگر (سرمایه‌پذیر) بفروشد، طوری که 1میلیارد و 200 میلیون تومان آن نقد و 288 میلیون تومان آن نسیۀ اقساطی (هر ماه 24 میلیون تومان) باشد و زرگر این مبلغ را در ذمّه بدهکار شود؛ سپس، زرگر 1 کیلو گرم طلا به صورت سلف و برای تحویل در 12 ماه آینده به مبلغ 1 میلیارد و 200 میلیون تومان نقد به وی (سرمایه‌گذار) پیش‌فروش کند و خریدار، پول آن را همان طلب نقدی که در ذمّۀ زرگر دارد (1میلیارد و 200 میلیون تومان) قرار دهد.