کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)
جستجو در:
11. خیار تعذّر تسلیم ←
→ 9. خیار تدلیس
10. خیار حیوان
مسأله 358. کسی که حیوان زندهای را خریده، تا سه روز میتواند معامله را فسخ کند و این حقّ فسخ، «خیار حیوان» نام دارد.[1]
مسأله 359. ابتدای زمان خیار حیوان از زمان انجام معامله آغاز میشود و کیفیّت محاسبــۀ ســه روز در خیار حیــوان، به ایــن صــورت است که اگر معامله در بین روز - مثلاً اذان ظهر روز شنبه انجام شود - کسری آن روز، از روز چهارم جبــران میشــود و شبهای وسط تابع روزها محسوب میشوند؛ پس در این مثال، اذان ظهر روز سهشنبه، پایان مهلت سه روزه است؛ امّا اگر معامله در شب واقع شود، مبدأ محاسبهٔ سه روز، از اذان صبح (فجر صادق) روز اوّل است و هر چند خیار حیوان شامل شب اوّل هم میشود، ولی شب اوّل در محاسبهٔ سه روز لحاظ نمیشود.
بنابراین، چنانچه معامله در شب (قبل از اذان صبح) - مثلاً شنبه ساعت هشت شب انجام گردد، مبدأ محاسبه سه روز اذان صبح روز یکشنبه است[2] و مدّت خیار حیوان در این مثال تا پایان روز سهشنبه[3] ادامه دارد و با به پایان رسیدن روز سوّم، مهلت خیار حیوان به پایان میرسد.
مسأله 360. در موارد ذیل، خیار حیوان از بین رفته و ساقط میشود:
الف. ساقط شدن خیار حیوان، در ضمن معامله شرط شود.
ب. خریدار پس از معامله، خیار خود را ساقط نماید.
ج. خریدار طوری در حیوان تصرّف کند که نشان دهندۀ التزام و پایبند بودن او به معامله باشد و از آن تصرّف چنین فهمیده شود که فرد نمیخواهد معامله را فسخ نماید.
د. خریدار طوری در حیوان تصرّف کند که موجب تغییر در آن شود، مثلاً پشم حیوان را بچیند یا آن را نعل نماید.
مسأله 361. اگر حیوان قبل از تحویل یا بعد از آن، در زمان خیار حیوان تلف شود، معامله خود به خود فسخ میشود و تلف و از بین رفتن حیوان از مال فروشنده محسوب میشود. بنابراین، چنانچه خریدار بهای معامله (ثمن) را به فروشنده داده، میتواند آن را پس بگیرد.
مسأله 362. اگر در زمان این خیار، حیوان عیبی پیدا کند، حقّ فسخ همچنان برای خریدار باقی است؛ مگر اینکه آن عیب بر اثر کوتاهی وی ایجاد شده باشد که حقّ فسخ خریدار از بین میرود.
مسأله 363. خیار حیوان به خرید و فروش (بیع) اختصاص دارد و در سایر معاملات مانند مصالحه، معاوضه و اجاره جاری نمیشود.
مسأله 359. ابتدای زمان خیار حیوان از زمان انجام معامله آغاز میشود و کیفیّت محاسبــۀ ســه روز در خیار حیــوان، به ایــن صــورت است که اگر معامله در بین روز - مثلاً اذان ظهر روز شنبه انجام شود - کسری آن روز، از روز چهارم جبــران میشــود و شبهای وسط تابع روزها محسوب میشوند؛ پس در این مثال، اذان ظهر روز سهشنبه، پایان مهلت سه روزه است؛ امّا اگر معامله در شب واقع شود، مبدأ محاسبهٔ سه روز، از اذان صبح (فجر صادق) روز اوّل است و هر چند خیار حیوان شامل شب اوّل هم میشود، ولی شب اوّل در محاسبهٔ سه روز لحاظ نمیشود.
بنابراین، چنانچه معامله در شب (قبل از اذان صبح) - مثلاً شنبه ساعت هشت شب انجام گردد، مبدأ محاسبه سه روز اذان صبح روز یکشنبه است[2] و مدّت خیار حیوان در این مثال تا پایان روز سهشنبه[3] ادامه دارد و با به پایان رسیدن روز سوّم، مهلت خیار حیوان به پایان میرسد.
مسأله 360. در موارد ذیل، خیار حیوان از بین رفته و ساقط میشود:
الف. ساقط شدن خیار حیوان، در ضمن معامله شرط شود.
ب. خریدار پس از معامله، خیار خود را ساقط نماید.
ج. خریدار طوری در حیوان تصرّف کند که نشان دهندۀ التزام و پایبند بودن او به معامله باشد و از آن تصرّف چنین فهمیده شود که فرد نمیخواهد معامله را فسخ نماید.
د. خریدار طوری در حیوان تصرّف کند که موجب تغییر در آن شود، مثلاً پشم حیوان را بچیند یا آن را نعل نماید.
مسأله 361. اگر حیوان قبل از تحویل یا بعد از آن، در زمان خیار حیوان تلف شود، معامله خود به خود فسخ میشود و تلف و از بین رفتن حیوان از مال فروشنده محسوب میشود. بنابراین، چنانچه خریدار بهای معامله (ثمن) را به فروشنده داده، میتواند آن را پس بگیرد.
مسأله 362. اگر در زمان این خیار، حیوان عیبی پیدا کند، حقّ فسخ همچنان برای خریدار باقی است؛ مگر اینکه آن عیب بر اثر کوتاهی وی ایجاد شده باشد که حقّ فسخ خریدار از بین میرود.
مسأله 363. خیار حیوان به خرید و فروش (بیع) اختصاص دارد و در سایر معاملات مانند مصالحه، معاوضه و اجاره جاری نمیشود.
[1]. اگر ثمن معاملهای حیوان باشد، این خیار برای فروشنده وجود دارد.
[2]. هرچند فسخ معامله به جهت خیار حیوان در شنبه شب، قبل از اذان صبح نیز صحیح است.
[3]. در اینکه پایان روز، غروب آفتاب است یا مغرب، مسأله محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.