پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)

11. خیار تعذّر تسلیم ← → 9. خیار تدلیس

10. خیار حیوان

مسأله 358. کسی که حیوان زنده­ای را خریده، تا سه روز می­تواند معامله را فسخ کند و این حقّ فسخ، «خیار حیوان» نام دارد.[1]

مسأله 359. ابتدای زمان خیار حیوان از زمان انجام معامله آغاز می‌شود و کیفیّت محاسبــۀ ســه روز در خیار حیــوان، به ایــن صــورت است که اگر معامله در بین روز - مثلاً اذان ظهر روز شنبه انجام شود - کسری آن روز، از روز چهارم جبــران می‌شــود و شب­های وسط تابع روزها محسوب می­شوند؛ پس در این مثال، اذان ظهر روز سه‌شنبه، پایان مهلت سه روزه است؛ امّا اگر معامله در شب واقع شود، مبدأ محاسبهٔ سه روز، از اذان صبح (فجر صادق) روز اوّل است و هر چند خیار حیوان شامل شب اوّل هم می­شود، ولی شب اوّل در محاسبهٔ سه روز لحاظ نمی­شود.
بنابراین، چنانچه معامله در شب (قبل از اذان صبح) - مثلاً شنبه ساعت هشت شب انجام گردد، مبدأ محاسبه سه روز اذان صبح روز یک‌شنبه است[2] و مدّت خیار حیوان در این مثال تا پایان روز سه‌شنبه[3] ادامه دارد و با به پایان رسیدن روز سوّم، مهلت خیار حیوان به پایان می‌رسد.

مسأله 360. در موارد ذیل، خیار حیوان از بین رفته و ساقط می­شود:
الف. ساقط شدن خیار حیوان، در ضمن معامله شرط شود.
ب. خریدار پس از معامله، خیار خود را ساقط نماید.
ج. خریدار طوری در حیوان تصرّف کند که نشان دهندۀ التزام و پایبند بودن او به معامله باشد و از آن تصرّف چنین فهمیده شود که فرد نمی‌خواهد معامله را فسخ نماید.
د. خریدار طوری در حیوان تصرّف کند که موجب تغییر در آن شود، مثلاً پشم حیوان را بچیند یا آن را نعل نماید.

مسأله 361. اگر حیوان قبل از تحویل یا بعد از آن، در زمان خیار حیوان تلف شود، معامله خود به خود فسخ می‌شود و تلف و از بین رفتن حیوان از مال فروشنده محسوب می­شود. بنابراین، چنانچه خریدار بهای معامله (ثمن) را به فروشنده داده، می­تواند آن را پس بگیرد.

مسأله 362. اگر در زمان این خیار، حیوان عیبی پیدا کند، حقّ فسخ همچنان برای خریدار باقی است؛ مگر اینکه آن عیب بر اثر کوتاهی وی ایجاد شده باشد که حقّ فسخ خریدار از بین می­رود.

مسأله 363. خیار حیوان به خرید و فروش (بیع) اختصاص دارد و در سایر معاملات مانند مصالحه، معاوضه و اجاره جاری نمی‌شود.

[1]. اگر ثمن معامله­ای حیوان باشد، این خیار برای فروشنده وجود دارد.

[2]. هرچند فسخ معامله به جهت خیار حیوان در شنبه شب، قبل از اذان صبح نیز صحیح است.

[3]. در اینکه پایان روز، غروب آفتاب است یا مغرب، مسأله محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.
11. خیار تعذّر تسلیم ← → 9. خیار تدلیس
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français