مسأله 309. اگر شرط باطل باشد، این امر باعث باطل شدن معامله­ای که شرط در ضمن آن قرار داشته نمی­شود؛ مگر طوری باشد که موجب از بین رفتن برخی از شرایط معامله شود.[1]
شایان ذکر است، در مواردی که شرط ضمن معامله، باطل است لکن اصل معامله صحیح می­باشد، کسی که شرط به نفع او بوده ولی شرط مذکور برای وی محقّق نشده[2] می‌تواند معامله را فسخ نماید؛
مثلاً اگر «علی» مالی را به برادرش «حسن» مصالحه کند یا به قیمت کم بفروشد، به شرط اینکه حسن در صورت فوت پدر از وی ارث نبرد، از آنجا که چنین شرطی با توضیح مسألۀ «298» باطل است، علی می‌تواند، معامله را فسخ کند.
امّا اگر فرد کالایی را به دیگری بفروشد یا مصالحه نماید مشروط به آنکه وی عمل حرامی را مرتکب شود مثلاً دروغ بگوید یا به شخصی قرض ربوی بدهد، هر چند شرط مذکور باطل و حرام است؛ ولی چنانچه خریدار به شرط عمل کرده و دروغ گفته یا قرض ربوی داده باشد، فروشنده حقّ فسخ عقد مصالحه یا فروش (بیع) را ندارد.[3]