مسأله 260. معامله­ای که در آن طلا در مقابل طلا یا نقره و یا نقره در مقابل نقره یا طلا فروخته می­شود، «بیع صَرْف» نام دارد.
این نوع خرید و فروش، احکام و شرایط ویژه­ای دارد که در این بخش به بیان آن پرداخته می­شود.

مسأله 261. اگر طلا به طلا یا نقره به نقره فروخته شود، چه به‌طور سکّه­ باشد چه غیر آن، چنانچه وزن یکی از آنها زیادتر باشد، معامله ربا و حرام است.[1]

مسأله 262. اگر طلا به نقره، یا نقره به طلا به صورت نقد فروخته شود، معامله صحیح است و در این صورت لازم نیست وزن آنها مساوی باشد؛ ولی اگر معامله مدّت­دار باشد صحیح نیست و حکم ربوی بودن آن در احکام ربای نسیه بیان شد.

مسأله 263. در «بیع صَرْف»، باید فروشنده و خریدار پیش از آنکه از یکدیگر جدا شوند، مالی که فروخته می­شود (مبیع) و بهای آن (ثمن) را به یکدیگر تحویل دهند، وگرنه معامله باطل است؛ البتّه، اگر بخشی از مبیع و ثمن معادل آن، قبل از جدا شدن دو طرف از یکدیگر تحویل داده شود، معاملۀ آن بخش صحیح است.
شایان ذکر است، این حکم در خرید و فروش (بیع) جاری می‌شود و شامل مصالحه و مانند ‌آن نمی‌شود. بنابراین، اگر فرد طلا را به طلا یا نقره صلح کند یا نقره را به طلا یا نقره صلح نماید - طوری که ربا نباشد - مصالحه صحیح است و لازم نیست مبیع و ثمن قبل از جدا شدن فروشنده و خریدار تحویل داده شود.

مسأله 264. اگر فروشنده یا خریدار، تمام مبیع یا ثمن را تحویل دهد و دیگری مقداری از آن را تحویل دهد و از یکدیگر جدا شوند، معامله نسبت به آن مقداری که تحویل داده شده صحیح است، ولی کسی که تمام مال به دست او نرسیده، می‏تواند معامله را فسخ نماید.

مسأله 265. اگر خاک نقرۀ معدن به نقره خالص یا خاک طلای معدن به طلای خالص به صورت نقد فروخته شود،[2] چنین معامله‌ای ربا می‌باشد؛ مگر آنکه معلوم باشد مقدار نقرۀ خاک با مقدار نقرۀ خالص مساوی می‏باشد یا مقدار طلای خاک با مقدار طلای خالص مساوی است؛ ولی فروش خاک نقره به طلا و فروش خاک طلا به نقره، طوری که در مسألۀ «263» ذکر شد، اشکال ندارد.