پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)

3. خصوصیّات کالا و قیمت آن (مبیع و ثمن) معلوم باشد ← → چند راه‌کار برای معاملۀ مقدار مال نامعیّن

بیشتر یا کمتر بودن مال از مقدار مورد معامله

مسأله 153. اگر بعد از معامله معلوم شود مقدار کالا (مبیع)،[1] کمتر از اندازه‌ای است که در معامله تعیین شده - مثلاً زمین معیّنی که متراژ آن در معامله 100 متر مربّع تعیین شده، به مبلغ یک میلیارد تومان به فروش برسد و بعد معلوم شود 95 متر مربّع بوده است - خریدار می‌تواند معامله را فسخ کرده و تمام قیمت (ثمن) را پس بگیرد و می­تواند به معامله راضی شود که در این حال به نسبت مقدار کمبود آن، از قیمت کسر شده و به خریدار برگردانده می‌شود.
بنابراین، در مثال مذکور خریدار اگر به معامله رضایت دهد، 50 میلیون تومان از فروشنده پس می‌گیرد.

مسأله 154. اگر بعد از معامله معلوم شود کالا (مبیع) بیشتر از مقدار ذکر شده در معامله است، مقدار زیادتر مال فروشنده است و خریدار بین فسخ معامله و رضایت به آن به همان قیمت مقرّر شده در معامله، مخیّر می‌باشد؛ پس اگر زمین معیّنی که متراژ آن در معامله 100 متر مربّع شده، به یک میلیارد تومان به فروش برسد و بعد معلوم شود زمین، 110 متر مربّع بوده است، چنانچه خریدار به معامله رضایت دهد، با فروشنده شریک می‌شود و 10 متر مربّع به‌طور مشاع از زمین متعلّق به فروشنده می‌باشد.

مسأله 155. اگر کالا در ذمّۀ فروشنده فروخته شود - نه به صورت عین شخصی - چنانچه کمتر از مقدار تعیین شده در معامله به خریدار تحویل داده شود، فروشنده نسبت به بقیّۀ مبیع بدهکار است و باید آن مقدار را به خریدار بدهد؛[2] امّا اگر بیشتر از مقدار تعیین شده تحویل دهد، آن مقدار متعلّق به فروشنده می‌باشد.

[1]. این مسأله و مسألۀ بعد درجایی است که مال فروخته شده (مبیع)، عین شخصی باشد.

[2]. البتّه، چنانچه فروشنده در زمانی که تحویل کالا بر او لازم است، مقداری از بدهی خود بابت کالا را تحویل ندهد، مشتری بین سه کار مخیّر است: الف. صبر کند تا فروشنده بقیّۀ کالا را فراهم کند؛
ب. معامله را نسبت به تمام کالا فسخ کند؛ ج. معامله را فقط نسبت به مقدار باقیمانده فسخ نماید، که در این صورت فروشنده هم حقّ دارد معامله را نسبت به مقدار تحویل داده شده، فسخ کند.
3. خصوصیّات کالا و قیمت آن (مبیع و ثمن) معلوم باشد ← → چند راه‌کار برای معاملۀ مقدار مال نامعیّن
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français