پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)

4. معامله بر امری که هنوز اتّفاق نیفتاده یا نامعلوم است معلّق نباشد[1] ← → 2. موالات بین ایجاب و قبول رعایت شود

3. بین ایجاب و قبول مطابقت باشد

مسأله 98. در معامله باید قبول خریدار از نظر قیمت و ویژگی‌های خود کالا و سایر شرایط و حدود معامله، مطابق با ایجاب فروشنده باشد. بنابراین، در موارد ذیل و مانند آن معامله صحیح نیست:
- فروشنده بگوید: «این پارچۀ چادری را صد هزار تومان فروختم»؛ امّا خریدار بگوید: «این پارچۀ پیراهنی را صد هزار تومان خریدم».
- فروشنده بگوید: «این پارچۀ چادری را صد هزار تومان فروختم»؛ امّا خریدار بگوید: «این پارچۀ چادری را نود هزار تومان خریدم».
- فروشنده بگوید: «این منزل را پانصد میلیون تومان فروختم به شرط آنکه هزینه‌های جانبی فروش - مانند هزینه سند زدن - بر عهدۀ خریدار باشد»؛ امّا خریدار بگوید: «این منزل را پانصد میلیون تومان بدون این شرط خریدم» یا بگوید: «این منزل را پانصد میلیون تومان خریدم به شرط آنکه کلّیّه هزینه‌های جانبی به عهدۀ فروشنده باشد».[1]

مسأله 99. اگر مشتری در هنگام قبول، بعضی از شرایط و خصوصیّاتی را که فروشنده در ایجاب خود لحاظ کرده یا اصل معامله را، تنها به صورت صوری و ظاهری پذیرفته و در قبول آنها قصد جدّی نداشته باشد، معامله واقع نشده و کالا (مبیع) و بهای آن (ثمن) به ملکیّت طرف مقابل در نمی‌آید. بنابراین، مشتری حقّ ندارد خود را مالک کالا بداند؛[2] البتّه، اگر فروشنده از قصد مشتری اطلاع نداشته باشد، می‌تواند با توجّه به ظاهر کلام یا عمل مشتری که معاملۀ جدّی و حقیقی است، معامله را صحیح بداند.
همین طور، اگر پس از انجام معامله، خریدار ادّعای صوری بودن بنماید، چنانچه فروشنده به حرف او اطمینان نداشته باشد، می‌تواند معامله را - با توجّه به ظاهر جدّی آن - صحیح بداند.
این مسأله، در مورد قصد جدّی یا صوری فروشنده نیز جاری است.

[1]. توضیح بیشتر در این مورد، در منهاج الصالحین، ج2، مسألۀ «54» ذکر شده است.

[2]. هرچند مدرک قانونی، مبنی بر مالکیّت وی وجود داشته باشد.
4. معامله بر امری که هنوز اتّفاق نیفتاده یا نامعلوم است معلّق نباشد[1] ← → 2. موالات بین ایجاب و قبول رعایت شود
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français