---

[1]. به عبارت دیگر، فروشنده‌ای که کالایی را به وزن، متر و مانند آن می­فروشد، مستحب است آن کالا را با وزن و متراژ بیشتر از مقدار مقرّر شده در معامله به خریدار تحویل دهد. همچنین، بر خریداری که کالایی را به وزن، متر و مانند آن خریداری می­نماید مستحب است آن کالا را با وزن و متراژ کمتر از مقدار مقرّر شده در معامله تحویل بگیرد و از بقیّه صرف‌نظر نماید.

[2]. شایان ذکر است، چنانچه معامله به صورتی انجام شده است که برای طرف مقابل یکی از انواع خیارات - که در مسائل آینده ذکر می‌شود - ثابت باشد، آن فرد حقّ فسخ معامله را دارد و پس از فسخ، پذیرفتن یا نپذیرفتن طرف مقابل اثری ندارد و طرفین معامله، باید کالا یا عوض آن را که در اختیار دارند، به یکدیگر پس دهند.

[3]. فروع کافی، باب آداب التّجارة، ج5، ص53، ح16.

[4]. معنای مغبون شدن و توضیحات مربوط به آن در مسائل «321 و بعد از آن» ذکر می­شود.

[5]. سورۀ نور، آیۀ ۳۷.

[6]. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‌13، کتاب التجارة، ابواب مقدّماتها، باب2، ص10، ح2.

[7]. هنگامی که فرد وارد بازار می­شود بگوید: «اللّٰهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ مِنْ‏ خَیرِهَا وَخَیرِ أَهْلِهَا»؛
فروع کافی، ج‏5، کتاب المعیشة، باب من ذکر اللّه تعالی فی السوق، ص155، ح1.
یا بگوید: «اللّٰهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ مِنْ‏ خَیْرِهَا وَخَیْرِ أَهْلِهَا وَأَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا وَشَرِّ أَهْلِهَا، اللّٰهُمَّ إِنّی أَعُوْذُ بِکَ مِنْ أَنْ أَظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ أَوْ أَبْغی أَوْ یُبْغیٰ عَلَیَّ أَوْ أَعْتَدی أَوْ یُعْتَدیٰ عَلَیَّ، اللّٰهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ إِبْلیسَ وَجُنُودِهِ وَشَرِّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ وَحَسْبیَ اللّهُ لا إِلٰهَ إِلَّا هُوَ عَلَیهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیٖمِ»؛
همان، ص156، ح2.

یا بگوید: «سُبْحَانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ لِلهِ وَلَا إِلٰهَ إِلَّا اللّهُ وَحْدَهُ لَا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَیُمیتُ وَهُوَ حَیٌّ لَا یمُوتُ بِیدِهِ الْخَیرُ وَهُوَ عَلَی کُلِّ شَی‏ءٍ قَدیرٌ»؛

وسائل الشیعه، ج17، ابواب آداب التجارة، باب 19، ص409، ح3.

- هنگامی که فرد در مکانش برای تجارت می­نشیند بگوید: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّهُ وَحْدَهُ لَا شَریکَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، اللّٰهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ مِنْ فَضْلِکَ حَلَالًا طَیِّباً وَأَعُوذُ بِکَ مِنْ أَنْ أَظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ وَأَعُوذُ بِکَ مِنْ صَفْقَةٍ خَاسِرَةٍ وَیمینٍ کَاذِبَةٍ»؛

فروع کافی، ج‏5، کتاب المعیشة، باب من ذکر اللّه تعالی فی السوق، ص156، ح1.

- هنگامی که فرد می­خواهد شیئی را بخرد بگوید: «یا حَیُّ یا قَیُّومُ یا دَائِمُ یا رَؤُوْفُ یا رَحیمُ أَسْأَلُکَ بِعِزَّتِکَ وَقُدْرَتِکَ وَمَا أَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ أَنْ تَقْسِمَ لی مِنَ التِّجَارَةِ الْیوْمَ أَعْظَمَهَا رِزْقاً وَأَوْسَعَهَا فَضْلًا وَخَیرَهَا عَاقِبَةً فَإِنَّهُ لَا خَیرَ فیمَا لَا عَاقِبَةَ لَهُ‏»؛

همان، باب القول عند ما یشتری للتجارة، ص157، ح3.

- هنگامی که فرد کالایی را خریداری نمود تکبیر بگوید، و سپس سه مرتبه بگوید: «اللّٰهُمَّ إِنّی اشْتَرَیتُهُ أَلْتَمِسُ فیهِ مِنْ فَضْلِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اللّٰهُمَّ فَاجْعَلْ لی فیهِ فَضْلًا اللّٰهُمَّ إِنّی اشْتَرَیتُهُ أَلْتَمِسُ فیهِ مِنْ رِزْقِکَ اللّٰهُمَ‏ فَاجْعَلْ لی فیهِ رِزْقاً»؛

همان، ص156، ح1.

شایان ذکر است، بسیاری از ادعیۀ مذکور نوعی استخارۀ دعایی و طلب خیر از خداوند متعال محسوب می­شود که در روایات به آن سفارش شده است.

[8]. احکام غشّ در معامله و برخی از موارد آن در مسائل «33 تا 36» ذکر شد.

[9]. مثلاً معامله­ای که خریدار با فروشنده گفتگویش را انجام داده­اند و در آن، قیمت کالا معیّن شده، به گونه­ای که امید است معامله بین آنان واقع شود، فرد دیگری وارد معامله شده وبا پیشنهاد قیمت بیشتر به فروشنده، معاملۀ آن مؤمن با فروشنده را به هم می­زند یا اینکه در معاملۀ مذکور که خریدار با فروشنده گفتگویش را انجام داده­اند، فرد ثالثی کالای دیگری را به خریدار عرضه نموده و موجب می‌شود معامله­ای که قرار بود انجام شود، منتفی شود.

[10]. البتّه، اگر فرد بدون قصد خرید وارد معامله شده و برای بالا بردن قیمت، قیمت بیشتری برای کالا پیشنهاد بدهد، چنین عملی (نجش) بنابر فتویٰ یا احتیاط واجب (حسب مورد) حرام است، که حکم کامل آن در مسألۀ «68» ذکر شد.