کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)
جستجو در:
نمونۀ دوّم ←
→ بررسی نمونه‌هایی از معاملات رایج در طلا‌فروشی‌ها / نمونۀ اوّل
ارائۀ راه اصلاح
مسأله 59. برای آنکه داد و ستد مذکور به‌طور صحیح صورت بگیرد، یکی از راه‌های آن، «انجام دو معاملۀ جداگانه به جای یک معامله» با توضیح ذیل است:
- مشتری، 10 گرم طلای مستعمل را در مقابل قیمت معیّن مثلاً 12 میلیون تومان[1] به طلا فروش بفروشد و لازم نیست پول را تحویل بگیرد؛ سپس 5/9 گرم طلای نو را در مقابل همان 12 میلیون تومانی که طلبکار است از طلا فروش خریداری کند.
- اگر قیمت طلای نویی که مشتری انتخاب کرده بیشتر از طلای مستعمل باشد و لازم باشد وی علاوه بر طلا، مبلغی پول بدهد، پس از فروش مثلاً 10 گرم طلای مستعمل خود به 12 میلیون تومان، 10 گرم طلای نو را به مبلغ 12 میلیون و
600 هزار تومان بخرد، طوری که 12 میلیون تومان از آن را همان طلبکاری خود قرار داده و 600 هزار تومان هم به وی پرداخت کند.[2]
مسأله 60. در مواردی که طلای مستعمل (یا مادّۀ طلا) در مقابل طلای نو و ساخته شده معاوضه می‌شود، قرار دادن اجرت ساخت در مقابل مقدار زیادی از طرف دیگر، برای رهایی از ربا کافی نیست؛ بنابراین، اگر 10 گرم طلای مستعمل در مقابل 5/9 گرم طلای نو معاوضه شود و قصد دو طرف این باشد که نیم گرم طلای اضافه از یک طرف، در مقابل اجرت ساخت طرف دیگر قرار گیرد، باز هم معاملۀ مذکور ربا است و راه صحیح همان دو روشی است که در مسألۀ قبل ذکر شد.
- مشتری، 10 گرم طلای مستعمل را در مقابل قیمت معیّن مثلاً 12 میلیون تومان[1] به طلا فروش بفروشد و لازم نیست پول را تحویل بگیرد؛ سپس 5/9 گرم طلای نو را در مقابل همان 12 میلیون تومانی که طلبکار است از طلا فروش خریداری کند.
- اگر قیمت طلای نویی که مشتری انتخاب کرده بیشتر از طلای مستعمل باشد و لازم باشد وی علاوه بر طلا، مبلغی پول بدهد، پس از فروش مثلاً 10 گرم طلای مستعمل خود به 12 میلیون تومان، 10 گرم طلای نو را به مبلغ 12 میلیون و
600 هزار تومان بخرد، طوری که 12 میلیون تومان از آن را همان طلبکاری خود قرار داده و 600 هزار تومان هم به وی پرداخت کند.[2]
مسأله 60. در مواردی که طلای مستعمل (یا مادّۀ طلا) در مقابل طلای نو و ساخته شده معاوضه می‌شود، قرار دادن اجرت ساخت در مقابل مقدار زیادی از طرف دیگر، برای رهایی از ربا کافی نیست؛ بنابراین، اگر 10 گرم طلای مستعمل در مقابل 5/9 گرم طلای نو معاوضه شود و قصد دو طرف این باشد که نیم گرم طلای اضافه از یک طرف، در مقابل اجرت ساخت طرف دیگر قرار گیرد، باز هم معاملۀ مذکور ربا است و راه صحیح همان دو روشی است که در مسألۀ قبل ذکر شد.
[1]. ارقامی که در این مورد و موارد بعد ذکر می‌شود، همگی به عنوان مثال ذکر شده است و این اعداد خصوصیّتی ندارد.
[2]. راه دیگری که برای خلاصی از ربا وجود دارد، «استفاده از ضمیمه» است به این صورت که فردی که مقدار کمتر از نظر وزن را می‌دهد، هنگام معامله، چیزی را که ارزش مالی داشته باشد، به عنوان ضمیمه به مال خویش، اضافه نماید و دو طرف قصد کنند که شیء ضمیمه، در مقابل زیادی طرف دیگر باشد؛ مثل آنکه در مثال اوّل، 5/9 گرم طلای نو و یک عدد کتاب معیّن از فروشنده را در مقابل 10 گرم طلای مستعمل از خریدار مبادله کنند و هر دو قصد کنند 5/9 گرم طلای نو در مقابل 5/9 گرم طلای مستعمل قرار گیرد و کتاب در مقابل نیم گرم طلای مستعمل اضافه در طرف دیگر باشد؛ اگر مشتری بخواهد علاوه بر طلا مبلغی پول بدهد (مثال دوّم)، 10 گرم طلای نو و یک عدد کتاب معیّن از فروشنده را در ازای 10 گرم طلای مستعمل و 600 هزار تومان از خریدار مبادله کنند و دو طرف قصد کنند 10 گرم طلای نو، در مقابل 10 گرم طلای مستعمل و کتاب، در مقابل 600 هزار تومان طرف دیگر باشد؛
البتّه، این راهکار به صورت مذکور، مخصوص معاملات نقدی است و اگر بخواهند معامله - چه نقد و چه نسیه - صحیح باشد، در صورتی که هر دو طرف ضمیمه داشته باشد، مانند اینکه در مثال دوّم دو طرف قصد کنند 10 گرم طلای نوی فروشنده، در ازای 600 هزار تومان خریدار باشد و کتاب فروشنده، در مقابل 10 گرم طلای مستعمل خریدار قرار گیرد، اشکال ندارد.
شایان ذکر است، نابرابری ارزش بازاری در دو طرف معامله، در صحیح بودن معامله شرط نیست. بنابراین، در مثال‌های فوق که یک عدد کتاب در مقابل نیم گرم طلا یا مبلغ زیادی پول قرار می‌گیرد، چنانچه دو طرف قصد جدّی معامله به صورت مذکور را داشته باشند، اشکال ندارد.