مسأله 40. در معاملۀ نسیه‌ای که دو طرف معامله «کالای وزنی یا پیمانه‌ای» می‌باشد (معامله به صورت فروش کالای وزنی یا پیمانه‌ای در مقابل کالای وزنی یا پیمانه‌ای دیگر به صورت نسیه انجام می‌شود)، چنانچه کالاهای دو طرف معامله، «هم‌جنس» باشند، معامله بنابر فتویٰ ربا است؛ البتّه، اگر کالاهای دو طرف معامله، هم‌جنس نباشند نیز، معامله بنابر احتیاط واجب ربا می‌باشد.[1]
به عنوان نمونه، چند مثال ذکر می‌شود:
- فروش «100 کیلوگرم ربّ گوجه فرنگی نامرغوب به صورت نقد» در مقابل «100 کیلوگرم ربّ گوجه فرنگی مرغوب، به صورت نسیه سه ماهه» و یا فروش «20 لیتر بنزین معمولی به صورت نقد» در مقابل «20 لیتر بنزین سوپر به صورت نسیۀ پنج ماهه»، بنابر فتویٰ ربا و حرام است.
- فروش­ «20 کیلوگرم کشمش در مقابل 30 کیلوگرم خرمای رطب، به صورت نسیۀ سه ماهه» یا فروش«10 لیتر روغن زیتون در مقابل 50 لیتر روغن مایع آفتابگردان، به صورت نسیۀ پنج ماهه» یا فروش«30 کیلو گرم نخود در مقابل 20 کیلو گرم برنج به صورت نسیۀ دو ماهه»، بنابر احتیاط واجب ربا و حرام می‌باشد.

مسأله 41. در ربا بودن معامله با شرایطی که در مسألۀ قبل ذکر شد، تفاوت در ویژگی‌های جنس، نقشی ندارد و لازم نیست یکی مرغوب و دیگری نامرغوب باشد. بنابراین، مثال‌های ذیل بنابر فتویٰ یا احتیاط واجب ربا است:
- چنانچه فردی از روی ارفاق «100 کیلوگرم گندم مرغوب به صورت نقد» را در مقابل «100 کیلوگرم گندم مرغوب به صورت نسیۀ سه ماهه» بفروشد یا «20 لیتر بنزین معمولی به صورت نقد» را از روی ارفاق در مقابل «20 لیتر بنزین معمولی به صورت نسیه پنج ماهه» بفروشد، هرچند وزن یا پیمانه در دو طرف یکسان است، امّا باز هم ربا و حرام می‌باشد.[2]
- اگر «100 کیلوگرم گندم به صورت نقد» را در مقابل «100 کیلوگرم برنج به صورت نسیۀ شش ماهه» بفروشد، یا «20 کیلوگرم رب گوجه فرنگی به صورت نقد» را در مقابل «20 کیلوگرم ربّ انار به صورت نسیۀ دو ماهه» بفروشد، بنابر احتیاط واجب ربا و حرام است.