کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3) (چاپ 1403)
جستجو در:
معاملۀ اشیای نجس / معاملۀ عین نجس (و مایعات مست کننده) ←
→ معاملات باطل و حرام
اقسام معاملات باطل و حرام
مسأله 3. معاملات از جهت باطل و حرام بودن سه دسته است:
الف. معاملاتی که باطل است ولی حرام نیست؛ به این معنا که فرد با انجام چنین معامله‌ای مرتکب گناه نشده، ولی معاملۀ مذکور اثری در انتقال مالکیّت ندارد. بنابراین، در خرید و فروش باطل، کالا به ملک خریدار و قیمت[1] (ثَمَن) آن به ملک فروشنده در نمی‌آید.
ب. معاملاتی که حرام است، ولی باطل نیست؛ به این معنا که فرد با انجام چنین معامله‌ای مرتکب گناه شده، هرچند معامله صحیح است، پس در چنین خرید و فروشی، کالا و قیمت آن به دو طرف منتقل می‌شود.
ج. معاملاتی که هم باطل و هم حرام است؛ یعنی مثلاً در چنین خرید و فروشی، علاوه بر اینکه معامله باعث انتقال کالا و قیمت مورد معامله به دو طرف نمی‌شود، فرد با انجام آن مرتکب گناه شده است.
احکام مربوط به این سه دسته، در مسائل ذیل ذکر می‌شود.[2]
الف. معاملاتی که باطل است ولی حرام نیست؛ به این معنا که فرد با انجام چنین معامله‌ای مرتکب گناه نشده، ولی معاملۀ مذکور اثری در انتقال مالکیّت ندارد. بنابراین، در خرید و فروش باطل، کالا به ملک خریدار و قیمت[1] (ثَمَن) آن به ملک فروشنده در نمی‌آید.
ب. معاملاتی که حرام است، ولی باطل نیست؛ به این معنا که فرد با انجام چنین معامله‌ای مرتکب گناه شده، هرچند معامله صحیح است، پس در چنین خرید و فروشی، کالا و قیمت آن به دو طرف منتقل می‌شود.
ج. معاملاتی که هم باطل و هم حرام است؛ یعنی مثلاً در چنین خرید و فروشی، علاوه بر اینکه معامله باعث انتقال کالا و قیمت مورد معامله به دو طرف نمی‌شود، فرد با انجام آن مرتکب گناه شده است.
احکام مربوط به این سه دسته، در مسائل ذیل ذکر می‌شود.[2]
[1]. در اینجا و برخی از مثال‌های دیگر در بخش معاملات، منظور از «قیمت» همان ثمن و بهای تعیین شده در معامله است.
[2]. در این فصل، به ذکر احکام برخی از معاملات «حرام» یا «باطل» یا «حرام و باطل» پرداخته شده است. موارد دیگری از معاملات «حرام» یا «باطل» یا «حرام و باطل» که اختصاص به باب فقهی خاصّی دارد، در قسمت مربوط به خود، ذکر می‌شود.