پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (2) (چاپ 1403)

مواردی که حیوان حلال گوشت به سبب آنها حرام گوشت می‌شود ← → شک در حلال یا حرام گوشت بودن حیوان تذکیه شده

ژلاتین

مسأله 1372. اگر «ژلاتین»[1] از بافت­های گیاهی تهیّه شده باشد یا معلوم نباشد که از حیوان تهیّه شده یا گیاه، پاک و خوردن آن مطلقاً جایز می­باشد و تحقیق در این مورد لازم نیست.

مسأله 1373. اگر ژلاتین از بافت­های حیوانی مانند استخوان، پوست و غضروف به دست آمده باشد، چنانچه احتمال عقلایی داده شود که از حیوان تذکیه شده فراهم شده، ژلاتین مذکور پاک محسوب می­شود و امّا استفاده از آن در خوراکی­ها و آشامیدنی­ها در چند مورد اشکال ندارد:
1. انسان بداند آن ژلاتین از حیوان حلال گوشتی که تذکیۀ شرعی شده به دست آمده است؛ مثل ژلاتینی که از اجزای گاو تذکیه شده تهیه شده است.
2. یکی از نشانه­های تذکیه را که در مسألۀ «1243» و مسائل بعد از آن بیان شد، داشته باشد.[2]
در فرض مذکور، اگر حلال یا حرام گوشت بودن نوع حیوانی که ژلاتین از اجزای آن تهیه شده معلوم نباشد، حکم آن در مسألۀ «1371» بیان شد.
3. به اندازه­ای کم و اندک در خوردنی یا آشامیدنی اضافه شود که عرفاً از بین رفته (مستهلک) محسوب شود.
4. معلوم باشد «استحاله» شده است.[3]
در غیر موارد فوق، استفاده از ژلاتین مذکور به جز موارد ضرورت و اضطرار[4] (که توضیح آن در مسألۀ «1420» خواهد آمد) جایز نیست؛

مسأله 1374. اگر ژلاتین از اجزای حیوان مثل استخوان، پوست و غضروف به دست آمده باشد، در هر یک از موارد ذیل نجس محسوب می‌شود:
1. اطمینان حاصل شود که آن ژلاتین از اجزای حیوان نجس العین مثل خوک تهیّه شده است؛
2. اطمینان حاصل شود آن ژلاتین از اجزای روح­دار مثل پوست و غضروف حیوان تذکیه نشده (غیر نجس العین) تهیه شده است؛
3. اطمینان حاصل شود آن ژلاتین از استخوان حیوان تذکیه نشده (غیر نجس العین) قبل از تطهیر به دست آمده است.
در این موارد که ژلاتین فراهم شده نجس است، استفاده از آن - هرچند به مقدار کم - در خوراکی‌ها و آشامیدنی­ها که موجب نجاست آنها می­شود، در صورتی جایز است که «استحاله» آن ثابت شود و در صورت شک در استحاله شدن، نجس محسوب می­شود.[5]

مسأله 1375. اگر ژلاتین از اعضای بدون روح مردار - غیر نجس العین - مثل استخوان تهیه شده، بنابر احتیاط واجب خوردن آن جایز نیست؛ البتّه، چنانچه آن عضو در اثر تماس با گوشت میته نجس شده و قبل از فناوری تطهیر نشده، خوردن آن حرام می­باشد.

مسأله 1376. تحقیق از اینکه چه فرآورده‌های خوراکی دارای ژلاتین حیوانی می‌باشد، لازم نیست، هرچند این امر آسان باشد.

[1]. ژلاتین مادّه­ای جامد، نیمه شفاف، غالباً بی­رنگ، تُرد و بی­مزه (به صورت ورق، پودر و مانند آن) است که معمولاً از «کُلاژن» درون پوست و غضروف و استخوان جانوران مانند گاو، خوک، ماهی به دست می­آید و گاهی نیز این فرآورده، از برخی جلبک­ها و اجزای گیاهان تهیه می­شود.
این ماده، معمولاً به عنوان عامل ژله کننده در صنایع غذایی (مانند انواع مختلف ژله­ها، مارمالادها، پاستیل­ها، بستنی­ها، خامه­ها و برخی آبنبات­ها و شیرینی­ها)، صنعتی (مانند داروسازی، عکّاسی، ساخت مُهر، گلوله­های پینتبال و لوازم آرایشی و بهداشتی) و غیر آن به کار می­رود. بنابراین، ژلاتین را (در مصارف خوراکی) می‌توان از منابع حلال یا حرام تهیّه کرد و حلال بودن ژلاتین بستگی به ماهیّت مواد خام مورد استفاده برای تولید آن دارد.

[2]. شایان ذکر است، در موردی که ثابت شدن تذکیه «محلّ اشکال» است، حکم به حلال بودن ژلاتین مذکور نیز محلّ اشکال می­باشد، مانند آنچه در مسائل «1245 و 1249» ذکر شد.

[3]. معنای استحاله در جلد اول، مسألۀ «209» ذکر شد.

[4]. شایان ذکر است، در موارد «اضطرار و انحصار درمان»، خوردن فرآوردۀ ژلاتینی که از اجزای مردار غیر نجس العین تهیه شده، بر فرآورد­ه­ای که از اجزای مردار نجس العین - مثل خوک - تهیه شده، مقدّم است.

[5]. معنای استحاله در جلد اول، مسألۀ «209»ذکر شد.
مواردی که حیوان حلال گوشت به سبب آنها حرام گوشت می‌شود ← → شک در حلال یا حرام گوشت بودن حیوان تذکیه شده
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français