پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (2) (چاپ 1403)

ج. صید ملخ ← → سایر مسائل شکار با سگ شکاری

ب. صید ماهی­ها و میگو

مسأله 1322. اگر «ماهی حلال گوشت»[1] و «میگو»[2] را زنده از آب بگیرند[3] و بیرون آب جان دهد، پاک و خوردن آن حلال است؛ امّا چنانچه در آب بمیرد، هرچند پاک است، ولی خوردن آن حرام می‏باشد؛ مگر اینکه در وسیلۀ صید مثل تور ماهی‌گیری[4] بمیرد که در این صورت خوردنش حلال است، هرچند درون آب مرده باشد.[5]

مسأله 1323. اگر ماهی از آب بیرون بیفتد، یا موج آن را بیرون بیندازد، یا آب فرو رود و ماهی در خشکی بماند، چنانچه پیش از آنکه بمیرد، با دست یا به وسیلۀ دیگر گرفته شود، در حکم صید محسوب شده و حلال است و اگر قبل از گرفته شدن بمیرد حرام می‌باشد.

مسأله 1324. اگر ماهی داخل قایق یا کشتی بپرد یا در اثر موج آب داخل آن بیفتد، چنانچه پیش از آنکه بمیرد، با دست یا به وسیلۀ دیگر گرفته شود، حلال است و اگر قبل از آن بمیرد حرام می‌باشد؛ البتّه، اگر قصد صاحب قایق یا کشتی آن باشد که با قایق یا کشتی ماهی شکار کند و بعضی از کارهایی که موجب شکار باشد را انجام دهد، مثل آنکه قایق را در محلّ اجتماع ماهیان زنده قرار دهد و آن را طوری براند که موجب افتادن ماهی­ها به داخل آن شود، این کار به منزله خارج کردن ماهی از آب است و ماهی‌ای که بدین شیوه صید شده حلال است.

مسأله 1325. اگر صیّاد تور ماهی‌گیری را از آب خارج نماید و مشاهده نماید که ماهی داخل آن مرده است، چنانچه اجمالاً بداند ماهی بعد از ورود به تور ماهی‌گیری یا پس از آن هنگام بیرون آوردن از آب مرده، حلال است، ولی اگر شک کند که ماهی قبل از وارد شدن به تور مرده[6] یا بعد از آن، خوردن آن حرام است.

همچنین، اگر صیّاد با دست ماهی را از آب صید نماید و ببیند ماهی مرده است، چنانچه شک نماید که ماهی داخل آب مرده یا پس از بیرون آوردن از آب، خوردن ماهی مذکور حرام است.­[7]

مسأله 1326. اگر ماهی به وسیله‏ای مانند سمّ[8] یا برق گرفتگی داخل آب بمیرد، حرام محسوب می­شود؛ البتّه چنانچه قبل از مردن، آن را از آب خارج کنند و بیرون آب یا درون وسیلۀ صید مانند تور ماهی‌گیری بمیرد، حلال است.

شایان ذکر است، اگر استفاده از شیوۀ مذکور برای صید ماهی موجب از بین رفتن حیوانات دریازی زیادی شده و نوعی ضرر به محیط زیست و ثروت ملّی یا عمومی مسلمانان باشد، جایز نیست. همچنین، اگر این امر خلاف قانون باشد، اجازه داده نمی­شود.

مسأله 1327. فردی که ماهی را صید می‏کند، لازم نیست مسلمان باشد و در هنگام صید نام خداوند متعال را ببرد، ولی باید قصد صید داشته باشد. بنابراین، اگر بچۀ غیر ممیّز ماهی را از آب دریا صید نماید، یا ماهی - خود - از آب دریا به ساحل بیرون پریده و بمیرد، خوردن آن حرام است.

شایان ذکر است، ماهی مملوک (ماهی که ملک و مال فردی می‌باشد) در حوض، تُنگ آب، آکواریوم و مانند آن، مورد صید نیست و گرفتن آن از آب عرفاً «صید» نامیده نمی‌شود؛ ولی برای حلال شدن آن کافی است آن را از آب خارج کرده و بیرون آب بمیرد یا آب موجود در حوض و مانند آن را تخلیه کرده، طوری که ماهی بیرون آب بمیرد.

مسأله 1328. اگر انسان ماهی را زنده از آب بگیرد، سپس آن را در همان آب یا آب دیگری رها نماید و در داخل آب بمیرد حرام محسوب می­شود؛ مگر اینکه در وسیلۀ صید مثل تور ماهی‌گیری در آب بمیرد که در این صورت خوردنش حلال است.

[1]. معیار حلال یا حرام گوشت بودن ماهی­ها در مسألۀ «1331» ذکر می­شود و احکامی که در ادامه ذکر می­شود، در مورد ماهی حلال گوشت است.

[2]. احکام صید میگو، همانند احکام صید ماهی می­باشد.

[3]. با دست یا قلّاب ماهی­گیری یا تور ماهی­گیری و غیر آن.

[4]. یا مثل حصاری که داخل آب با چوب، نی، خار و مانند آن جهت صید ماهی درست می­کنند. حصار مذکور در زبان عربی، «حظیره» نامیده می­شود.

[5]. همین طور، اگر ماهی زنده با قلّاب ماهی‌گیری صید شود، ولی قبل از خارج کردن قلّاب از آب ماهی بمیرد، حلال است.

[6]. مانند اینکه در اثر آلودگی آب به مواد شیمیایی یا سمّ مرده است.

[7]. در هر دو مثال فرق ندارد که زمان ورود به تور یا گرفتن ماهی از آب معلوم باشد یا زمان موت ماهی، یا آنکه هر دو نامعلوم باشند.

[8]. خوردن ماهی­ای که در صید آن از سمّ استفاده شده، چنانچه ضرر شدید (ضرر فوق‌العاده و مهمّ) برای بدن داشته باشد جایز نیست. همچنین، عرضۀ آن به دیگران برای خوردن، در صورتی که ضرر قابل توجّه برای آنان داشته باشد، هرچند ضرر کلّی نباشد، بدون اطلاع دادن به آنان جایز نمی­باشد.
ج. صید ملخ ← → سایر مسائل شکار با سگ شکاری
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français