مسأله 1122. در کفّارۀ قتل غیر عمد و کفّارۀ ظِهار، ناتوانی از روزه در صورتی محقّق می‌شود که روزه گرفتن برای فرد ضرر داشته باشد و موجب بیماری گردد یا باعث شدّت یافتن بیماری یا طولانی شدن دوران بهبودی آن شود به اندازه­ای که عرفاً قابل تحمّل نباشد یا اینکه روزه گرفتن بر فرد، سختی و مشقّت فوق‌العاده داشته باشد که معمولاً قابل تحمّل نیست (حَرَج).[1]

مسأله 1123. در کفّارۀ قسم و مانند آن، ناتوانی از اطعام و پوشاندن فقرا زمانی محقّق می­شود که فرد توانایی مالی جهت تهیّۀ طعام یا پوشاک برای فقرا را نداشته باشد یا توانایی مالی او فقط به اندازۀ نفقۀ خودش و افرادی که واجب النفقۀ او هستند و ادای دیونی که پرداخت آنها لازم است و مانند آن باشد.

شایان ذکر است، حکم فوق در موردی که فقیر مستحقّ برای پرداخت کفّاره - هر چند با تحقیق و تفحّص - یافت نشود نیز، جاری است.

مسأله 1124. اگر فرد در مورد کفّارۀ قتل غیر عمد یا کفّارۀ ظِهار، فعلاً توانایی روزه گرفتن را - با توضیحی که در مسألۀ «1122» ذکر شد - نداشته باشد، ولی امید داشته باشد که در آینده عذرش برطرف شود و بتواند روزه بگیرد، لازم نیست صبر کند؛ بلکه وی می­تواند به وظیفۀ بعد از روزه گرفتن، یعنی طعام دادن به فقرا عمل نماید.

همین طور، چنانچه فرد در مورد کفّارۀ شکستن قسم و مانند آن، توانایی طعام دادن به فقرا یا پوشاندن آنان را - با توضیحی که در مسألۀ قبل ذکر شد - نداشته باشد، ولی امید داشته باشد که بتواند در آینده این عمل را انجام دهد، لازم نیست صبر نماید و کافی است به وظیفۀ بعد از آن، یعنی روزه گرفتن عمل نماید.
البتّه اگر فرد در هر یک از موارد فوق بداند که بعد از مدّت کوتاهی - مثلاً یک هفته - عذرش برطرف می­شود، نمی­تواند به وظیفه­ای که در رتبۀ بعد است عمل نماید.

مسأله 1125. اگر فردی که بر عهدۀ وی، کفّارۀ قتل غیر عمد یا کفّارۀ ظِهار (که از کفّاره‌های ترتیبی است) ثابت شده و به جهت ناتوانی از گرفتن روزه، اقدام به وظیفۀ بعد از آن (طعام دادن به فقرا) نموده، مثلاً سی نفر فقیر را طعام دهد، سپس توانایی روزه گرفتن پیدا کند، کافی است اطعام را کامل نماید.
همچنین، اگر در کفّارۀ شکستن قسم و مانند آن از اطعام و پوشاندن فقرا ناتوان باشد و شروع به گرفتن سه روز روزه نماید، در صورتی که توانایی اطعام یا پوشاندن فقرا - هرچند در اوائل روز اوّل برایش حاصل شود - کامل کردن روزه­ها کافی است.
البتّه، اگر عمداً بین سه روز روزه، فاصله اندازد که موجب شود پشت سر هم بودن آنها به هم بخورد، واجب است هر یک از اطعام یا پوشاندن را که برایش مقدور است، انجام دهد.

مسأله 1126. اگر انسان در کفّارۀ عهد یا کفّاره اعتکاف نسبت به هر سه مورد از موارد کفّاره ناتوان باشد، باید هجده روز روزه بگیرد و احتیاط مستحب است روزه‌ها را پشت سر هم بگیرد و در صورت ناتوانی از انجام هجده روز روزه، باید استغفار نماید.
همچنین، اگر فرد در کفّارۀ قتل غیر عمد نسبت به هر سه مورد از موارد کفّاره ناتوان باشد، بنابر احتیاط واجب باید هجده روز روزه بگیرد و استغفار هم نماید و احتیاط مستحب است که هجده روز روزه پشت سر هم باشد و اگر از گرفتن هجده روز روزه هم ناتوان باشد، تنها استغفار کافی است.

مسأله 1127. اگر فرد در کفّارۀ ظِهار نسبت به هر سه مورد از موارد کفّاره ناتوان باشد، باید هجده روز روزه بگیرد و احتیاط مستحب است که هجده روز روزه پشت سر هم باشد و اگر از گرفتن هجده روز روزه هم ناتوان باشد، کافی بودن استغفار به جای آن محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.

مسأله 1128. اگر انسان از انجام سه روز روزه در کفّارۀ قسم یا نذر یا ایلاء یا در کفّارۀ قضای ماه رمضان بعد از زوال ناتوان باشد، باید به جای آن استغفار نماید. همچنین است حکم، در کفّارۀ قسم بر برائت در صورتی که از اطعام ده فقیر ناتوان باشد و اگر انسان در کفّارۀ عمد ماه رمضان نسبت به هر سه مورد از موارد کفّاره ناتوان باشد، حکم آن در مسائل «167 و 168» بیان شد.