پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (2) (چاپ 1403)

خمس سرمایۀ اساسی و سرمایۀ توسعه ای ← → خمس تبدیل منزل و مانند آن به مغازه و تهیۀ منزل جدید یا غیر آن با درآمد بین سال

مخلوط شدن مال مخمّس با درآمد و جدا کردن آنها با نیّت

مسأله 638. هر گاه مال مخمّس و درآمد بین سال فرد با هم مخلوط شده و قابل تشخیص از هم نباشد، مانند اینکه فرد مجموع مالش را در صندوق یا دَخل واحدی قرار داده باشد، در هنگام برداشت از عین موجود، نیّت وی اثری ندارد. بنابراین، اگر مال مخلوط شده، شرعاً مشاع باشد،[1] آنچه برداشت می­شود بالنسبه از مخمّس و درآمد حساب می­گردد؛ امّا اگر مال مخلوط شده، مشاع نباشد،[2] آنچه برداشت می­شود از درآمد بین سال به حساب می­آید و اگر بیش از مقدار درآمدی که در صندوق یا دخل بوده برداشت شود، مقدار اضافه از مال مخمّس محسوب می­گردد.
حکم صورتی که مال مخمّس و درآمد به صورت طلب از دیگری باشد، نه عین مال مخلوط شده، در مسألۀ بعد ذکر می‌شود.

مسأله 639. اگر درآمد بین سال و مال مخمّس فرد به صورت دین بر عهدۀ دیگری باشد و طلبکار بخواهد بخشی از طلب خود را بگیرد، برای آنکه آنچه می‌گیرد مال مخمّس حساب شود، باید هر یک از دو طرف (طلبکار و بدهکار) قصد کنند که آنچه به طلبکار بابت ادای دین داده می­شود سهم مخمّس طلب وی باشد.
همین طور، اگر طلبکار بخواهد آنچه می­گیرد درآمد حساب شود باید هر یک از دو طرف (طلبکار و بدهکار) قصد کنند که آنچه به طلبکار بابت ادای دین داده می­شود سهم درآمد طلب وی باشد.[3]
شایان ذکر است، اگر فرد بخواهد بخشی از دین را از بانک (یا مؤسّسه یا بخش) دولتی یا نیمه‌دولتی بگیرد تنها نیّت گیرنده (صاحب حساب) کافی است تا آنچه برداشت می‌کند، سهم مخمّس یا سهم درآمد طلب وی باشد؛[4] امّا اگر هر دو یا یکی از آن دو چنین نیّتی نکنند، طلبکار مال دریافتی را بالنّسبه از مخمّس و درآمد حساب نماید.[5]

[1]. مانند اینکه مال موجود در صندوق یا دخل، مربوط به ثمن فروش کالایی باشد که نصف مشاع آن با ارث و نصف دیگرش با درآمد بین سال تهیّه شده است.

[2]. شایان ذکر است، مجرّد مخلوط کردن اسکناس­های مخمّس با اسکناس­هایی که درآمد اثنای سال به حساب می‌آید، هرچند این اختلاط طوری باشد که اسکناس­ها قابل تشخیص و شناسایی از هم نباشد، موجب اشاعه نمی­شود.

[3]. البتّه چنانچه فرد طلبکار از طرف بدهکار، وکیل یا مأذون در تعیین طلبی که تصمیم دریافت آن را دارد باشد، همین قدر که طلبکار قصد نماید آنچه بابت طلبش دریافت می­کند، سهم مخمّس یا سهم درآمد از طلبکاریش باشد، کافی است.

[4]. توضیح مطلب از این قرار است که اموال مؤسّسات دولتی و نیمه دولتی، حکم مجهول المالک را دارد و ولایت آن با حاکم شرع جامع الشرایط می‌باشد. بنابراین، در مسألۀ مورد نظر لازم است علاوه بر نیّت صاحب حساب، حاکم شرع نیز اجازه دهد که آنچه صاحب حساب بر می‌دارد، مال مخمّس یا مال درآمد وی باشد که این اجازه به‌طور کلّی برای مؤمنین داده شده ‌است.

[5]. در تمام مواردی که مال مخمّس صرف در مؤونه شده، حکم جبران آن از درآمد بین سال، در مسائل مربوط به جبران مال مخمّس مصرف شده خواهد آمد.
خمس سرمایۀ اساسی و سرمایۀ توسعه ای ← → خمس تبدیل منزل و مانند آن به مغازه و تهیۀ منزل جدید یا غیر آن با درآمد بین سال
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français