کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (2) (چاپ 1403)
جستجو در:
خمس گیاهان و حیواناتی که مورد استفاده شخصی و خانوادگی است ←
→ خمس درآمدی که در حج و زیارت هزینه میشود
خمس پولی که بابت ثبت نام حج و عمره داده شده
مسأله 628. اگر فرد با درآمد بین سال برای حج یا عمره، بدون انعقاد قرارداد اجاره ثبت نام کرده و در نوبت سازمان حجّ و زیارت قرار گرفته و پس از سال خمسی یا در سالهای بعد مشرّف میشود، در صورتی خمس ندارد که حج یا عمره واجب بوده و قبلاً با استطاعت یا نذر شرعی و مانند آن بر ذمّۀ فرد آمده (مستقرّ شده) باشد؛ در این حالت، چنانچه برای تشرّف، راه دیگری جز ثبت نام و در نوبت قرار گرفتن وجود نداشته باشد و مال دیگری که از آن، خمس این پول را پرداخت کند نداشته باشد، مبلغ مذکور خمس ندارد؛[1] امّا در غیر این صورت، مثل آنکه حج یا عمره مستحبی باشد یا آنکه سال اول استطاعت حج واجب باشد - که هنوز حج بر ذمّۀ او به‌طور قطعی ثابت نشده - یا آنکه قبلاً حج بر ذمّۀ او آمده و نرفته، ولی اکنون توانایی خرید فیش آزاد را داشته باشد، یا تمکّن از پرداخت خمس آن از اموال دیگرش داشته باشد، پول ثبت نام در انتهای سال خمس دارد.[2]
مسأله 629. اگر فرد از درآمد بین سال خمسی، اقدام به انعقاد قرارداد اجاره - با رعایت شرایط صحیح بودن آن - با سازمان حج و زیارت یا شرکت مسافرتی برای تشرّف به حج یا عمره در زمان معیّن نماید و سازمان یا شرکت مذکور فیشی بابت آن در اختیار وی قرار دهد، ولی حسب نوبت، زمان تشرّف پس از گذشت سال خمسی فرد در بین سال یا سالهای بعد واقع میشود، در این صورت باید وی خمس مالیّت طلب خویش[3] را بپردازد؛ مگر مورد استثنایی باشد که در ابتدای مسألۀ قبل ذکر شده، که در این صورت پرداخت خمس طلب مذکور لازم نیست.
مسأله 630. کسی که برای حج یا عمره از درآمد بین سال، مثلاً مبلغ یک میلیون تومان با افتتاح حساب پس‌انداز قرض‌الحسنه یا سرمایه‌گذاری وکالتی در بانک به نام خودش ثبت نام کرده و به لحاظ قانونی در نوبت سازمان حج و زیارت برای تشرّف قرار گرفته است،[4] چنانچه بعد از گذشت چند سال متوجّه شود که لازم بوده خمس موجودی بانکیاش را میداده، با فرض اینکه هم اکنون امتیاز فــیش حج یا عمـــرۀ وی به استثنــای مبلـغ موجود در حساب بانکیاش، مثلاً 50میلیون تومان ارزش‌گذاری می‌گردد، در این صورت کافی است خمس موجودی فعلی بانکی خود را - که مالک آن است و سال بر آن گذشته - بپردازد؛[5] و اگر فرد امتیــاز قانونــی مذکــور را در ازای دریافــت مبلــغ مثــلاً 50 میلیــون تومان - بدون لحاظ موجودی بانکی خود - به شخص دیگری به صورت شرعی در ازای دریافت مبلغی انتقال دهد، مبلغ مذکور درآمد بین سال محسوب میشود که اگر تا انتهای سال خمسی باقی بماند و صرف در مؤونه نشود، خمس دارد.
همچنین، اگر کسی اقدام به تهیۀ فیش حج یا عمره - مثلاً به مبلغ 20 میلیون تومان- با درآمد اثنای سالش و انتقال امتیاز قانونی آن از واگذار کننده به نام خویش نماید و امتیاز مذکور در انتهای سال خمسی‌اش 50 میلیون تومان ارزش گذاری شود، کافی است خمس همان 20 میلیون تومان را بپردازد.
مسأله 629. اگر فرد از درآمد بین سال خمسی، اقدام به انعقاد قرارداد اجاره - با رعایت شرایط صحیح بودن آن - با سازمان حج و زیارت یا شرکت مسافرتی برای تشرّف به حج یا عمره در زمان معیّن نماید و سازمان یا شرکت مذکور فیشی بابت آن در اختیار وی قرار دهد، ولی حسب نوبت، زمان تشرّف پس از گذشت سال خمسی فرد در بین سال یا سالهای بعد واقع میشود، در این صورت باید وی خمس مالیّت طلب خویش[3] را بپردازد؛ مگر مورد استثنایی باشد که در ابتدای مسألۀ قبل ذکر شده، که در این صورت پرداخت خمس طلب مذکور لازم نیست.
مسأله 630. کسی که برای حج یا عمره از درآمد بین سال، مثلاً مبلغ یک میلیون تومان با افتتاح حساب پس‌انداز قرض‌الحسنه یا سرمایه‌گذاری وکالتی در بانک به نام خودش ثبت نام کرده و به لحاظ قانونی در نوبت سازمان حج و زیارت برای تشرّف قرار گرفته است،[4] چنانچه بعد از گذشت چند سال متوجّه شود که لازم بوده خمس موجودی بانکیاش را میداده، با فرض اینکه هم اکنون امتیاز فــیش حج یا عمـــرۀ وی به استثنــای مبلـغ موجود در حساب بانکیاش، مثلاً 50میلیون تومان ارزش‌گذاری می‌گردد، در این صورت کافی است خمس موجودی فعلی بانکی خود را - که مالک آن است و سال بر آن گذشته - بپردازد؛[5] و اگر فرد امتیــاز قانونــی مذکــور را در ازای دریافــت مبلــغ مثــلاً 50 میلیــون تومان - بدون لحاظ موجودی بانکی خود - به شخص دیگری به صورت شرعی در ازای دریافت مبلغی انتقال دهد، مبلغ مذکور درآمد بین سال محسوب میشود که اگر تا انتهای سال خمسی باقی بماند و صرف در مؤونه نشود، خمس دارد.
همچنین، اگر کسی اقدام به تهیۀ فیش حج یا عمره - مثلاً به مبلغ 20 میلیون تومان- با درآمد اثنای سالش و انتقال امتیاز قانونی آن از واگذار کننده به نام خویش نماید و امتیاز مذکور در انتهای سال خمسی‌اش 50 میلیون تومان ارزش گذاری شود، کافی است خمس همان 20 میلیون تومان را بپردازد.
[1]. حکم مذکور شامل افتتاح حساب پس‌انداز قرض‌الحسنه و نیز سرمایه‌گذاری وکالتی در بانک به نام خود فرد، جهت در نوبت قرار گرفتن برای تشرّف به حج یا عمره میشود.
[2]. در صورتی که ثبت نام از طریق قرارداد سرمایه‌گذاری وکالتی و به صورت شرعی بوده، حکم سود حاصل از آن در مسألۀ «677» ذکر میشود؛ البتّه اگر سود مذکور مشمول شرایطی که در مسأله فوق ذکر شده گردد، پرداخت خمس آن واجب نیست؛ امّا اگر ثبت نام بدون شرط سود و بدون وکالت یا اجازه دادن به بانک برای سرمایه‌گذاری شرعی بوده، ولی بانک حسب قانون خویش مبلغی سود به حساب فرد واریز نموده، چنانچه آن فرد سود مذکور را برداشت ننماید، لازم نیست خمس آن را بپردازد، هرچند بداند سازمان حجّ و زیارت آن سود یا معادلش را برای وی در سفر حج هزینه خواهد کرد؛ امّا اگر سود مذکور را برداشت نماید و بخواهد آن را در زندگی صرف نماید، در صورتی که بانک مذکور دولتی یا مشترک در کشورهای اسلامی است باید نصف سود را به فقرای متدیّن شیعۀ اثناعشری صدقه دهد و نصف دیگر آن را میتواند برای خود در مصارف حلال هزینه نماید و در صورتی که قبض و تملّک شود، جزء درآمد بین سال محسوب میشود.
[3]. یعنی فرد لحاظ نماید قیمت سفر حج یا عمرۀ مذکور که مثلاً شش ماه بعد از سال خمسی انجام میشود به نرخ روز پرداخت خمس، چقدر ارزش دارد.
[4]. بدون آنکه قرارداد شرعی اجاره، با سازمان حج و زیارت بسته باشد.
[5]. شایان ذکر است اگر خمس به موجودی بانکی مذکور تعلّق گرفته و سالیان متمادی خمس مذکور پرداخت نشده و به علّت تورّم، فوق‌العاده کاهش ارزش پیدا کرده باشد، بنابر احتیاط واجب نسبت به خمس آن با پرداخت مبالغ بیشتر با حاکم شرع مصالحه شود؛ مشابه آنچه در جلد سوّم، مسائل «911 و 1511» ذکر میشود.