کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (2) (چاپ 1403)
جستجو در:
عید سعید غدیر ←
→ استخاره
احکام مجالس مذهبی
مسأله 530. سینه‌زنی و گریه کردن و سیلی زدن به صورت، هرچند شدید باشد، اگر به سبب حزن و ناراحتی برای حضرت سیّد الشهداء باشد، از مصادیق «جَزَع» و «بُکاء»[1] و «عزاداری» بر آن حضرت محسوب میشوند که مستحب بوده و موجب تقرّب به درگاه خداوند متعال می‌باشد؛ مشروط بر اینکه موجب ضرر شدید (ضرر فوق‌العاده و مهمّ)[2] در بین نباشد. این حکم، در مورد عزای سایر معصومین(علیهم السلام) نیز جاری است.
شایان توجّه است مراسم عزاداری اهل بیت(علیهم السلام) خصوصاً حضرت سیّد الشهداء ، از مهم‌ترین شعائر دینی است و نباید در اهتمام به برگزاری آن کوتاهی شود و در این زمینه، همچنان که حفظ وقار و عظمت و شکوه قدسی این مراسم و سایر مجالس مربوط به اهل بیت(علیهم السلام) از وظایف مؤمنین به شمار می‌رود، باید از کارهایی که موجب وَهن عزاداری است اجتناب شود.
مسأله 531. سیاه پوشیدن از مصادیق عرفی «عزاداری» بر حضرت اباعبداللّه الحسین و سایر ائمّۀ هدیٰ(علیهم السلام) می‌باشد که امری مستحب بوده و به آن تأکید زیادی شده است.
همچنین، شایسته است مؤمنین و مؤمنات، ایّام مصیبت اهل بیت(علیهم السلام) را ایّام حزن و اندوه خویش و خانوادهشان قرار دهند و از نمادها و مظاهر حزن استفاده کنند و از استعمال نمادها و مظاهر سرور اجتناب نمایند، که شیعیان با حزن اهل بیت0 محزون میشوند و در شادی آنان شاد میگردند.
مسأله 532. در مورد قمه‌زنی در مراسم عزاداری، نفیاً و إثباتاً اظهارنظر نمی‌کنیم، مؤمنین می‌توانند در این مسأله از مرجع تقلید جامع الشرایط دیگری با رعایت الأعلم فالأعلم تقلید نمایند.
مسأله 533. برهنه شدن مردان در عزاداری‌ها برای سینه‌زنی یا زنجیر زنی به خودی خود[3] اشکال ندارد؛ ولی نگاه کردن زنان به اندام برهنه مردان یا به تصاویر مربوط به آن، بنابر احتیاط واجب جایز نیست.
مسأله 534. نکاتی که در مورد مداحی و مرثیه‌خوانی باید مورد توجّه قرار گیرد، از قرار ذیل است:
1. به صورت غنایی نباشد (بنا بر احتیاط واجب) که توضیح آن در مسألۀ «397» بیان شد.
2. محتوای آن مشتمل بر دروغ، قول به غیر علم یا حجّت، اشعار یا مطالب غلوّ آمیز[4] نباشد.
3. محتوا و همین طور کیفیّت مداحی یا مرثیه‌خوانی و حواشی آن، موجب هتک و وهن نسبت به مجالس اهل بیت(علیهم السلام) و مقام شامخ آن بزرگواران نباشد.
4. مداحی یا مرثیه‌خوانی بانوان، چنانچه با تلطیف و ترقیق صدا یا مانند آن همراه است طوری که عادةً موجب تهییج شنونده میشود، لازم است از رساندن صدا به نامحرم پرهیز گردد.
شایسته است در مدح و مرثیۀ معصومین(علیهم السلام)، از بهترین و رساترین مدایح و مراثی که شامل محتوای صحیح و اقتباس از آیات قرآن و احادیث است استفاده شود و دیگران را نیز بر رعایت این امر تشویق و ترغیب نمایند.
مسأله 535. اگر سخن یا واقعه‌ای به معصوم نسبت داده میشود، باید مستند به منبع صحیحی باشد.
بنابراین، در مواردی که صدور آن از معصوم مشکوک است و به دلیل معتبر ثابت نشده، ولی کذب بودن آن نیز معلوم نیست، چنانچه از دیگری نقل شود، اشکال ندارد، مانند اینکه انسان آن را به کتاب یا شخصی که از او شنیده، نسبت دهد یا به‌طور احتمال و اینکه نقل شده یا گفته‌اند آن را بیان کند.
به‌طور کلّی، شایسته است سعـی‌شود با مراجعه به کتب معتبر و مقاتل مورد قبول علما، از نوحــه‌ها و مدّاحی‌های متقن و صحیح استفاده شود.
مسأله 536. زبان حال به صورت شعر یا نثر، چنانچه منافی با شأن و مقام معصوم نبوده و متناسب با اقتضای حال آن معصوم باشد[5] و زبان حال بودن آن - هرچند با قرائن و شواهد - معلوم باشد، اشکال ندارد.
مسأله 537. ریا در عزاداری و اقامۀ مجالس حسینی و مانند آن جایز نیست و شؤون مرتبط با حضرت ابا عبداللّه الحسین نسبت به سایر شؤون، سزاوارتر به رعایت قصد قربت است؛
ولی تظاهر به حزن و عزا (مثل حالت تباکی) به قصد قربت، ریا محسوب نمی‌شود، بلکه رجحان دارد و مطلوب است.
مسأله 538. استعمال نی و مانند آن در مجالس سوگواری و عزاداری اگر به صورت لهوی باشد جایز نیست و در مواردی که کیفیّت نواختن غیر لهوی است، در صورتی که با شأن و منزلت عزاداری و سوگواری اهل بیت0 ناسازگار باشد و هتک عزاداری محسوب شود، باید از آن اجتناب شود.
شایسته است مؤمنین و شیعیان مخلص اهل ولاء در ترویج شعائر حسینی و برگزاری مراسم عزاداری، طوری که معهود و معروف بین طائفۀ بر حقّ شیعۀ امامیّه است عمل نمایند و از سیرهای که از سلف صالح در مورد عزاداری اهل بیت0 رسیده، پیروی نمایند.
مسأله 539. کف زدن به صورتی که معمولاً جهت تشویق و تأیید و مانند اینها انجام میگیرد مانعی ندارد و امّا کف زنی به خودی خود، به صورتی که دارای نظم خاص و مناسب مجالس لهو و لعب است، شایستۀ اماکن مقدّسه مثل مسجد و حسینیّه و نیز مجالس اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) نمیباشد؛ بلکه اگر موجب وهن و بیاحترامی باشد، جایز نیست.[6]
شایان توجّه است مراسم عزاداری اهل بیت(علیهم السلام) خصوصاً حضرت سیّد الشهداء ، از مهم‌ترین شعائر دینی است و نباید در اهتمام به برگزاری آن کوتاهی شود و در این زمینه، همچنان که حفظ وقار و عظمت و شکوه قدسی این مراسم و سایر مجالس مربوط به اهل بیت(علیهم السلام) از وظایف مؤمنین به شمار می‌رود، باید از کارهایی که موجب وَهن عزاداری است اجتناب شود.
مسأله 531. سیاه پوشیدن از مصادیق عرفی «عزاداری» بر حضرت اباعبداللّه الحسین و سایر ائمّۀ هدیٰ(علیهم السلام) می‌باشد که امری مستحب بوده و به آن تأکید زیادی شده است.
همچنین، شایسته است مؤمنین و مؤمنات، ایّام مصیبت اهل بیت(علیهم السلام) را ایّام حزن و اندوه خویش و خانوادهشان قرار دهند و از نمادها و مظاهر حزن استفاده کنند و از استعمال نمادها و مظاهر سرور اجتناب نمایند، که شیعیان با حزن اهل بیت0 محزون میشوند و در شادی آنان شاد میگردند.
مسأله 532. در مورد قمه‌زنی در مراسم عزاداری، نفیاً و إثباتاً اظهارنظر نمی‌کنیم، مؤمنین می‌توانند در این مسأله از مرجع تقلید جامع الشرایط دیگری با رعایت الأعلم فالأعلم تقلید نمایند.
مسأله 533. برهنه شدن مردان در عزاداری‌ها برای سینه‌زنی یا زنجیر زنی به خودی خود[3] اشکال ندارد؛ ولی نگاه کردن زنان به اندام برهنه مردان یا به تصاویر مربوط به آن، بنابر احتیاط واجب جایز نیست.
مسأله 534. نکاتی که در مورد مداحی و مرثیه‌خوانی باید مورد توجّه قرار گیرد، از قرار ذیل است:
1. به صورت غنایی نباشد (بنا بر احتیاط واجب) که توضیح آن در مسألۀ «397» بیان شد.
2. محتوای آن مشتمل بر دروغ، قول به غیر علم یا حجّت، اشعار یا مطالب غلوّ آمیز[4] نباشد.
3. محتوا و همین طور کیفیّت مداحی یا مرثیه‌خوانی و حواشی آن، موجب هتک و وهن نسبت به مجالس اهل بیت(علیهم السلام) و مقام شامخ آن بزرگواران نباشد.
4. مداحی یا مرثیه‌خوانی بانوان، چنانچه با تلطیف و ترقیق صدا یا مانند آن همراه است طوری که عادةً موجب تهییج شنونده میشود، لازم است از رساندن صدا به نامحرم پرهیز گردد.
شایسته است در مدح و مرثیۀ معصومین(علیهم السلام)، از بهترین و رساترین مدایح و مراثی که شامل محتوای صحیح و اقتباس از آیات قرآن و احادیث است استفاده شود و دیگران را نیز بر رعایت این امر تشویق و ترغیب نمایند.
مسأله 535. اگر سخن یا واقعه‌ای به معصوم نسبت داده میشود، باید مستند به منبع صحیحی باشد.
بنابراین، در مواردی که صدور آن از معصوم مشکوک است و به دلیل معتبر ثابت نشده، ولی کذب بودن آن نیز معلوم نیست، چنانچه از دیگری نقل شود، اشکال ندارد، مانند اینکه انسان آن را به کتاب یا شخصی که از او شنیده، نسبت دهد یا به‌طور احتمال و اینکه نقل شده یا گفته‌اند آن را بیان کند.
به‌طور کلّی، شایسته است سعـی‌شود با مراجعه به کتب معتبر و مقاتل مورد قبول علما، از نوحــه‌ها و مدّاحی‌های متقن و صحیح استفاده شود.
مسأله 536. زبان حال به صورت شعر یا نثر، چنانچه منافی با شأن و مقام معصوم نبوده و متناسب با اقتضای حال آن معصوم باشد[5] و زبان حال بودن آن - هرچند با قرائن و شواهد - معلوم باشد، اشکال ندارد.
مسأله 537. ریا در عزاداری و اقامۀ مجالس حسینی و مانند آن جایز نیست و شؤون مرتبط با حضرت ابا عبداللّه الحسین نسبت به سایر شؤون، سزاوارتر به رعایت قصد قربت است؛
ولی تظاهر به حزن و عزا (مثل حالت تباکی) به قصد قربت، ریا محسوب نمی‌شود، بلکه رجحان دارد و مطلوب است.
مسأله 538. استعمال نی و مانند آن در مجالس سوگواری و عزاداری اگر به صورت لهوی باشد جایز نیست و در مواردی که کیفیّت نواختن غیر لهوی است، در صورتی که با شأن و منزلت عزاداری و سوگواری اهل بیت0 ناسازگار باشد و هتک عزاداری محسوب شود، باید از آن اجتناب شود.
شایسته است مؤمنین و شیعیان مخلص اهل ولاء در ترویج شعائر حسینی و برگزاری مراسم عزاداری، طوری که معهود و معروف بین طائفۀ بر حقّ شیعۀ امامیّه است عمل نمایند و از سیرهای که از سلف صالح در مورد عزاداری اهل بیت0 رسیده، پیروی نمایند.
مسأله 539. کف زدن به صورتی که معمولاً جهت تشویق و تأیید و مانند اینها انجام میگیرد مانعی ندارد و امّا کف زنی به خودی خود، به صورتی که دارای نظم خاص و مناسب مجالس لهو و لعب است، شایستۀ اماکن مقدّسه مثل مسجد و حسینیّه و نیز مجالس اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) نمیباشد؛ بلکه اگر موجب وهن و بیاحترامی باشد، جایز نیست.[6]
[1]. «جزع»: شدّت بیتابی و بیقراری و نا آرامی؛ «بکاء»: گریستن
[2]. مانند نقص یا از کار افتادن اعضا یا از بین رفتن برخی از حواس مثل نابینایی.
[3]. با صرف نظر از عناوین دیگر.
[4]. مانند من حسین اللّهیام؛ علیّ اللّهیام که زمینۀ سوء تفاهم یا سوء استفاده نسبت به مکتب تشیّع را فراهم مینماید.
[5]. یعنی حال امام مثلاً در آن وقت طوری بوده که ترجمان آن، این کلمات یا این اشعار باشد.
[6]. به‌طور کلّی در مراسم موالید ائمّۀ طاهرین(علیهم السلام) ، مناسب است به ذکر مدائح ائمّه(علیهم السلام) و نیز یادآوری فضائل آن بزرگواران که موجب تشدید محبّت و ولاء و در نتیجه، تکمیل معرفت نسبت به آن حضرات(علیهم السلام) خواهد شد پرداخت و از آنجا که در طول تاریخ اسلام و تشیّع، شعار مسلمانان ذکر صلوات و مانند آن بوده است، خصوصاً در مجالسی که به نام و یاد ائمّۀ هدیٰ0 برگزار میشده، لذا مناسب است به جای کف زدن با همان شعارهای مذهبی و سنّتی مثل فرستادن صلوات و مانند آن، مجالس و محافل خود را معطّر و منوّر نموده و بر شکوه و عظمت این مجالس بیفزاییم.