مسأله 156. اگر کسی روزۀ ماه رمضان را با «خوردن» یا «آشامیدن» یا «جماع» یا «استمناء» یا «باقی ماندن بر جنابت» باطل کند،[1] در صورتی که عمدی و با اختیار باشد و به علّت ناچاری و اضطرار یا اکراه نباشد، علاوه بر قضا، کفّاره هم بر او واجب می‌شود و بنابر احتیاط واجب «باقی ماندن بر حیض و نفاس» نیز حکم جنابت را دارد؛ ولی کسی که سایر مبطلات روزه را عمدی و با اختیار مرتکب شده مثل قی کردن، إماله کردن، دروغ بستن به خداوند متعال و پیامبر خدا و امامان0، پرداخت کفّاره بر او واجب نیست، هرچند احتیاط مستحب آن است که علاوه بر قضا، کفّاره هم بدهد.

مسأله 157. اگر کسی یکی از موارد شش‌گانه[2] را که در مسألۀ قبل ذکر شد، به علّت ندانستن مسأله انجام دهد، یعنی نمی‌‌دانسته که این موارد، روزه را باطل می‌کند و آن را انجام دهد، چند صورت دارد:
الف. در فراگیری مسأله کوتاهی کرده (جاهل مقصّر محسوب شود) و در هنگام انجام مفطر تردید داشته و احتمال مفطر بودن آن را می‌داده؛ در این صورت، کفاره بر او بنابر احتیاط لازم، واجب می‌‌شود.
ب. در فراگیری مسأله، کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر باشد) و یا حتّی کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصّر باشد)، امّا در هر دو صورت، در هنگام انجام مفطر تردید نداشته باشد؛ در این فرض، کفّاره بر او واجب نمی‌شود.
ج. برای انجام مفطر، در هنگام ارتکاب آن، حجّت شرعی داشته باشد (که در این مورد هم جاهل قاصر به حساب می‌آید)؛ در این صورت، کفّاره بر او واجب نیست.
بنابراین، کسی که عقیدۀ قطعی داشته که این مفطرات، روزه را باطل نمی‌کند، هرچند در مقدّمات چنین عقیده‌ای مقصّر باشد، مثل اینکه در فراگیری مفطرات روزه، کوتاهی کرده باشد، کفّاره بر او واجب نیست.
این حکم در مورد کسی که نمی‌دانسته روزه بر او واجب است، مانند کودکانی که در اوائل سنّ بلوغ هستند و اعتقاد داشته‌اند که روزه بر آنان واجب نمی‌باشد، نیز جاری است.

مسأله 158. کسی که می‌‌دانسته موارد شش‌گانه‌ای که در مسألۀ «156» ذکر شد[3] روزه را باطل می‌کند، ولی نمی‌دانسته که با انجام آنها کفّاره بر عهدۀ او واجب می‌شود، کفّاره از او ساقط نمی‌‌شود و باید کفّاره بدهد.

مسأله 159. اگر کسی در حال روزۀ ماه مبارک رمضان کاری را انجام دهد که با صرف‌نظر از اینکه مفطر روزه است، به خودی خود، حرام می‌باشد - مثل استمناء - و این در حالی باشد که حرام بودن آن را می‌دانسته، ولی احتمال مفطر بودن آن را نمی‌داده و عقیده داشته که روزه را باطل نمی‌کند، در این صورت نیز کفّاره بر او واجب نمی‌‌شود.