مسأله 136. اگر انسان عمداً و با اختیار و با اینکه حکم شرعی را می‌داند، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روزۀ او باطل[1] می‌شود.[2]

مسأله 137. اگر انسان یکی از مفطرات روزه را به‌طور غیر عمدی مرتکب شود، اشکال ندارد و روزه‌اش صحیح است و در موارد غیر عمد، بین سهو، فراموشی، غفلت و عدم اختیار فرقی نیست؛ ولی مواردی از این حکم استثنا می‌شود:
الف. اگر فرد برای «رفع تشنگی و خنک شدن»، آب در دهان بگرداند و در حالی که می‌داند روزه است، آب بی‌اختیار فرو رود، همان طور که در مورد نهم از مسألۀ «160» ذکر می‌شود، قضای آن روز بر او واجب می‌شود.
ب. اگر فرد در ماه مبارک رمضان، غسل جنابت را فراموش کند و روزه بگیرد و بعد از سپری شدن یک یا چند روز، یادش بیاید، همان طور که در مسألۀ «101» ذکر شد، باید قضای آن را به قصد قربت مطلقه انجام دهد.
ج. اگر جنب با توضیحی که در بخش باقی‌ماندن بر جنابت ذکر شد، بخوابد و تا صبح غسل نکند، باید روزۀ آن روز را تمام کرده و بنابر احتیاط واجب، آن را به نیّت قربت مطلقه انجام دهد، سپس روز دیگری را با نیّتی که در مسألۀ «97» ذکر شد، روزه بگیرد.

مسأله 138. اگر انسان نداند که بعضی از آنچه به عنوان مفطرات ذکر شد، روزه را باطل می‌کند و به علّت ندانستن حکم، آن را انجام دهد، چنانچه آن مفطر، «خوردن» یا «آشامیدن» یا «جماع» باشد، در هر صورت روزه­اش باطل می‌شود و اگر سایر مفطرات بوده، چند صورت دارد:
الف. اگر در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (که در این صورت جاهل مقصّر محسوب می‌شود) روزه‌اش باطل می‌شود.
ب. اگر در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده و هنگام انجام مبطل، تردید هم نداشته است (که در این صورت جاهل قاصر می‌باشد) روزه‌اش صحیح می‌باشد.[3]
ج. چنانچه فرد، در هنگام انجام مفطر، برای ارتکاب آن، حجّت شرعی داشته باشد (که در این صورت هم جاهل قاصر محسوب می‌شود) روزه‌اش باطل نمی‌شود.

مسأله 139. اگر روزه‏دار سهواً یکی از کارهایی که روزه را باطل می‌کند، انجام دهد و به اعتقاد اینکه روزه‏اش باطل شده، عمداً دوباره یکی از آنها را به‌جا آورد، حکم مسألۀ قبل دربارۀ او جاری می‌شود.

مسأله 140. اگر چیزی به زور در گلوی روزه‏دار بریزند، روزۀ او باطل نمی‌شود، ولی اگر مجبورش کنند که روزۀ خود را به یکی از سه مورد «خوردن» یا «آشامیدن» یا «جماع» باطل کند (اکراه)، مثلاً به او بگویند: «اگر غذا نخوری ضرر مالی یا جانی یا آبرویی به تو می‌زنیم» و خودش از روی ناچاری برای جلوگیری از ضرر چیزی بخورد، روزۀ او باطل می‌شود و در غیر آن سه مورد از سایر مفطرات نیز، بنابر احتیاط واجب، روزه­اش باطل می‌شود و این حکم در مورد تقیّه نیز که افطار بر فرد واجب می­شود، جاری است.[4]

مسأله 141. روزه­دار نباید جایی برود که می‌داند چیزی در گلویش می‌ریزند یا مجبورش می‌کنند که خودش روزۀ خود را باطل کند و اگر برود و از روی ناچاری خودش کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روزۀ او باطل می‌شود. همچنین است بنابر احتیاط لازم، چنانچه چیزی را در گلویش بریزند.

مسأله 142. تظاهر به روزه‌خواری که مصداق هتک حرمت ماه مبارک رمضان است حرام می­باشد، هرچند فرد در روزه نگرفتن عذر شرعی داشته باشد؛ البتّه اگر معذور بودن وی در بین اهل عرف امر روشن و آشکاری باشد - مانند پیرمرد کهنسالی که به جهت مشقّت زیادی که معمولاً تحمّل نمی­شود روزه نمی‌گیرد یا مریضی که روزه برایش ضرر دارد و بیماریش عیان و آشکار است - طوری که تظاهر وی به روزه‌خواری عرفاً مصداق هتک نباشد اشکال ندارد؛ امّا برای بیماری که عذرش آشکار نیست، تظاهر به روزه‌خواری جایز نیست.