کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (1) (چاپ 1403)
جستجو در:
6. شک در نماز مستحبی ←
→ 4. کثیر الشک (کسی که زیاد شک میکند)
5. شکّ امام و مأموم
مسأله 1603. اگر امام جماعت در شمارۀ رکعتهای نماز شک کند، مثلاً شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، چنانچه مأموم یقین یا اطمینان یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند چهار رکعت خوانده است، امام باید نماز را تمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست و نیز اگر امام یقین یا اطمینان یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و مأموم در شمارۀ رکعتهای نماز شک کند، باید به شکّ خود اعتنا ننماید؛[1] امّا اگر امام و مأموم، یکی گمان به عدد رکعات[2] و دیگری یقین یا اطمینان داشته باشد، باید هر کدام به وظیفۀ خویش در مورد تعداد رکعات نماز عمل نمایند؛ مثلاً اگر در نماز چهار رکعتی ظهر، مأموم گمان دارد رکعتی که در حال انجام آن است رکعت سوّم است و امام یقین دارد که رکعت چهارم است، بر مأموم واجب است رکعت مذکور را رکعت سوّم نمازش قرار دهد و یک رکعت دیگر بخواند و در این حال جایز نیست مأموم در تعداد رکعات به امام مراجعه نماید.
مسأله 1604. اگر یکی از امام یا مأموم در افعال نماز، مانند تعداد سجدهها شک نماید و دیگری یقین یا اطمینان نسبت به آن داشته باشد - با توضیحی که در ضمن مثال ذکر میشود - هر کدام که شک دارد به دیگری که یقین یا اطمینان دارد رجوع مینماید و به شکّ خود اعتنا نمیکند.
به عنوان مثال، مأمومی که میداند که در کارهای نماز از امام جماعت تبعیّت میکرده و تخلّف ننموده، اگر شک کند یک سجده انجام داده یا دو سجده، در حالی که امام جماعت یقین یا اطمینان به دو سجده دارد، نباید به شکّ خویش اعتنا کند؛ امّا اگر مأموم احتمال میدهد هرچند از روی غفلت، متابعت از امام را در سجده ترک کرده و مثلاً همان طور در سجدۀ اول باقی مانده تا آنکه امام وارد سجدۀ دوم شده، باید به شکّ خود اعتنا نماید.
شایان ذکر است، حکم مذکور در موردی که یکی از امام یا مأموم گمان[3] نسبت به برخی از افعال نماز مانند تعداد سجدهها دارد و دیگری یقین یا اطمینان دارد نیز، جاری میشود.
مسأله 1604. اگر یکی از امام یا مأموم در افعال نماز، مانند تعداد سجدهها شک نماید و دیگری یقین یا اطمینان نسبت به آن داشته باشد - با توضیحی که در ضمن مثال ذکر میشود - هر کدام که شک دارد به دیگری که یقین یا اطمینان دارد رجوع مینماید و به شکّ خود اعتنا نمیکند.
به عنوان مثال، مأمومی که میداند که در کارهای نماز از امام جماعت تبعیّت میکرده و تخلّف ننموده، اگر شک کند یک سجده انجام داده یا دو سجده، در حالی که امام جماعت یقین یا اطمینان به دو سجده دارد، نباید به شکّ خویش اعتنا کند؛ امّا اگر مأموم احتمال میدهد هرچند از روی غفلت، متابعت از امام را در سجده ترک کرده و مثلاً همان طور در سجدۀ اول باقی مانده تا آنکه امام وارد سجدۀ دوم شده، باید به شکّ خود اعتنا نماید.
شایان ذکر است، حکم مذکور در موردی که یکی از امام یا مأموم گمان[3] نسبت به برخی از افعال نماز مانند تعداد سجدهها دارد و دیگری یقین یا اطمینان دارد نیز، جاری میشود.
[1]. البتّه، این حکم در صورتی است که تطابق بین رکعات نماز امام و مأموم معلوم باشد؛ امّا اگر مثلاً مأموم شک دارد که رکعت سوّم است یا چهارم و سبب شک وی آن است که نمیداند رکعت اول نماز جماعت به امام اقتدا کرده یا رکعت دوّم، در این صورت، مأموم باید به شک خویش اعتنا نماید و نمیتواند به امام که آن رکعت را رکعت چهارم میداند رجوع کند.
[2]. شایان ذکر است، همان طور که در مسألۀ «1631» ذکر میشود، گمان در رکعات نماز، حکم یقین را دارد.
[3]. شایان ذکر است، همان طور که در مسألۀ «1635» ذکر میشود، گمان در افعال نماز، حکم شک را دارد.